Als je hooggevoelig bent, is de kans op een burn-out groter. Maar dat is niet het hele verhaal! Waarom crasht de een en blijft de ander doorgaan? Mieke Lannoey, auteur van Burn-on, zocht het voor jou uit. “Prenataal en vroegkinderlijk trauma oefenen een enorme invloed uit op de ontwikkeling van je zenuwstelsel. Hierdoor raak je sneller gestrest en overprikkeld.”
Mensen die instorten, lijken van nature over een gevoeliger zenuwstelsel te beschikken. Er is dan ook een link tussen hoogsensitiviteit en burn-out.
Zoeken naar een verklaring
Hoe komt het dat de ene persoon crasht en in een burn-out belandt? En dat de andere persoon, die ook al jarenlang chronische stress ervaart, toch gewoon blijft functioneren, terwijl er geen veranderingen worden doorgevoerd? Omdat deze vraag mij intrigeerde, ging ik op zoek naar een verklaring. Ik kwam uit bij twee aanvullende theorieën, die ik beide kan staven met mijn persoonlijke ervaring.
Hoe gevoelig is jouw zenuwstelsel?
Mensen die crashen, lijken van nature over een gevoeliger zenuwstelsel te beschikken. Er blijkt dan ook een link te zijn tussen hoogsensitiviteit en burn-out. Het risico op burn-out is groter bij mensen die hooggevoelig (HSP) zijn.
Over de oorzaak van een gevoelig zenuwstelsel zijn de meningen verdeeld. Volgens HSP-deskundigen is hoogsensitiviteit een aangeboren eigenschap. Deskundigen op het gebied van trauma stellen dat prenataal en vroegkinderlijk trauma (ontwikkelingstrauma) een enorme invloed uitoefenen op de ontwikkeling van ons zenuwstelsel. Ze zijn bepalend voor ons functioneren op latere leeftijd. Met name voor de hoeveelheid veerkracht die je als volwassene tot je beschikking hebt.
Ontwikkelingstrauma zorgt ervoor dat de ventrale vagus van je parasympatische zenuwstelsel zich onvoldoende kan ontwikkelen. Hierdoor raak je sneller en vaker gestrest en overprikkeld, voel jij je vlugger onveilig, schiet je sneller in de overlevingsrespons en blijft je stresssysteem langer aan staan.
Allostatische overbelasting: hoe groot is jouw draagkracht?
Allostatische overbelasting is een term die ik dankzij voormalig huisarts Eric Boydens leerde kennen. We lijken allemaal een natuurlijke voorbeschikking te hebben die bepaalt hoeveel en wat voor soort stress we voor hoelang kunnen dragen vóórdat onze (psychische) gezondheid wordt aangetast. Denk aan een snaar van een gitaar die slechts voor een bepaalde spanning is ontworpen.
Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen positieve en negatieve (of schadelijke) stress en de verschillende soorten negatieve stress. Positieve of gezonde stress is de spanning die je voelt voor een examen, optreden, sollicitatiegesprek, eerste date of andere belangrijke gebeurtenis. Ook als jij je geestelijk of lichamelijk voorbereidt op bijvoorbeeld een wedstrijd of een bijzondere prestatie op het werk, ervaar je positieve stress. Dit zorgt ervoor dat je extra alert reageert en geconcentreerd werkt. Het bevordert dus je prestatie. Erg typerend voor gezonde stress is dat na de gebeurtenis de spanning weer afneemt.
Gezondheid in gevaar
Negatieve of ongezonde stress is spanning die blijft aanhouden. Het is stress waar geen of onvoldoende hersteltijd tegenover staat, waardoor je vermogen om in balans te komen afneemt. Ook een ongezonde levensstijl betekent negatieve stress voor je lichaam. Na verloop van tijd verminderen door negatieve stress niet alleen je prestaties, ook je gezondheid komt ernstig in gevaar. Van de verschillende soorten negatieve stress blijkt vooral emotionele stress het meest slopend of uitputtend te zijn. Het is het type stress dat het zwaarst op ons mechanisme doorwerkt.
Van burn-on naar burn-out
Je natuurlijke belastbaarheid of draagkracht bepaalt dus hoeveel belasting, of negatieve stress, je voor hoelang kunt dragen. Wanneer de grens van jouw uithoudingsvermogen wordt bereikt, ontstaan er burn-out gerelateerde klachten. Maar wanneer de stress ‘stabiel’ blijft, kun je het ondanks de klachten nog geruime tijd volhouden. Burn-on wordt niet voor niets ‘de functionerende burn-out’ genoemd.
Vaak is er een laatste zetje dat je over de rand richting afgrond of crash duwt. Dit hoorde ik van mensen die een burn-out hebben gehad, en ik heb het zelf ook zo ervaren. Bijvoorbeeld het overlijden van een geliefde, een relatiebreuk, verhuizing, reorganisatie, bevalling… Iets dat nog boven op de reeds aanwezige chronische negatieve stress kwam. Het was de spreekwoordelijke druppel die de emmer deed overlopen.
De snaar springt
Zoals een snaar die te strak wordt aangespannen kan springen, kan een instorting volgen wanneer jouw besnaring te fijn is voor de aanhoudende negatieve stress die je draagt. En om de twee theorieën samen te brengen: als je van nature over een gevoeliger zenuwstelsel beschikt, springt je snaar sneller.
Burn-on
Herken jij je in de beschrijving van burn-on? Dan is het belangrijk om jezelf weer op één te zetten. In Burn-on geeft Mieke Lannoey je waardevolle tips om te voorkomen dat burn-on een burn-out wordt of in een chronische toestand verandert.
Lees ook deze artikelen van Mieke Lannoey:
Fawning: verlies jij energie door jouw sociale overlevingsstrategie?
Geen burn-out maar wel chronisch uitgeput: dit zijn de 3 kenmerken van een burn-on
Burn-out: waarom het de bondgenoot van je zielspad kan zijn
10 cruciale tips bij hoogsensitiviteit
10 tekenen dat je vastloopt in je leven (die leiden tot een burn-out)
Schrijven is voor mij een manier om ervaringen te verwerken, verbanden te ontdekken, processen te duiden en inzichten te delen. Niet als coach, therapeut of academicus, wel als Mieke. Een mens die zich al (onder)zoekend een weg door het leven baant.
