We weten het allemaal: veel stress ervaren is ongezond. Het is zelfs zó ongezond dat je jezelf ermee kunt vergiftigen. Dat gaat sneller dan je denkt én heeft grotere gevolgen dan je waarschijnlijk denkt: ‘Zelfs de diepste niveaus hebben te lijden onder ‘toxisch cortisol’.’ zegt Psychiater Marian Rojas.
De cellen van mensen die continu gestrest, alert of angstig zijn, raken sneller beschadigd en dat leidt weer tot vroegtijdige veroudering.
Tegenwoordig is het leven stressvoller dan vroeger. Als je continu gespannen bent, worden je afweercellen minder gevoelig voor cortisol. Dat leidt tot deactivering van je immuunsysteem, waardoor het niet meer in staat is om te vechten tegen echte bedreigingen. Het remt namelijk de regulering van ontstekingsreacties. Wanneer je het gevoel hebt dat je gevaar loopt en bang en gespannen bent, komen er stoffen vrij (onder meer prostaglandinen, leukotriënen en cytokinen) die schadelijk kunnen zijn voor de weefsels in je lichaam. Dat is de reden waarom we op dergelijke momenten eerder infecties oplopen. Hoe vaak gebeurt het niet dat mensen een paar dagen na het begin van hun vakantie ziek worden? Door alle drukte in ons leven, raakt ons lichaam verzwakt en krijgen we een verkoudheid of een blaas- of darmontsteking.
Lees verder: Waarom het stresshormoon cortisol zo ongezond is + 9 tips om het te verlagen
Toxisch cortisol
De verstoring van het immunologisch cortisolsysteem dringt door tot onze genen. Zelfs de diepste niveaus hebben te lijden onder ‘toxisch cortisol’. Wanneer we daar te veel van hebben, zijn nieuwe bloedcellen al minder gevoelig voor cortisol op het moment dat ze in ons beenmerg worden aangemaakt. Mogelijk is dat de oorzaak van een aantal ziektes en stoornissen die tegenwoordig veel voorkomen. Wat dat betreft zijn we echt met onszelf aan het experimenteren.
Ontstekingen door het gevoel van in gevaar zijn
Het gevoel dat je in gevaar bent, leidt tot verhoging van de productie van inflammatoire cytokinen, eiwitten die zeer schadelijk kunnen zijn voor de verschillende cellen in je lichaam. Dat zorgt voor een vermindering van de hoeveelheid afweercellen, zodat we sneller infecties oplopen.
Wanneer we echter niet het gevoel hebben dat we door anderen bedreigd worden, maar dat ze ons juist begrijpen en met ons willen samenwerken, wordt de nervus vagus geactiveerd, een zenuw die deel uitmaakt van het parasympathische zenuwstelsel.
Lees verder: De nervus vagus: wat zijn de gevolgen van een beschadigde nervus vagus?
Vroegtijdige veroudering
Wat gebeurt er als het cortisolniveau lange tijd hoog blijft door stress en allerlei soorten problemen, angsten en spanningen? De cellen van mensen die continu gestrest, alert of angstig zijn, raken sneller beschadigd en dat leidt weer tot vroegtijdige veroudering. Inmiddels hebben we ontdekt dat veel ziektes ontstaan na periodes met chronische stress.
Cortisolvergiftiging
Zoals gezegd stijgt het cortisolniveau wanneer we ons bang, bedreigd, verdrietig of gefrustreerd voelen. Als we zijn ‘vergiftigd’ door cortisol, is de concentratie van dit hormoon in ons bloed te hoog en dat van serotonine en dopamine te laag, terwijl de laatste twee hormonen juist een positieve invloed hebben op lichaam en geest.
Symptomen van een cortisolvergiftiging
De symptomen van ‘cortisolvergiftiging’ doen zich voor op drie niveaus: fysiek, psychisch en gedragsmatig.
Fysieke symptomen
- haaruitval
- trillende oogleden
- zweterige handen en voeten
- een droge huid
- een ‘brok in de keel’
- druk op de borst
- kortademigheid
- hartkloppingen
- paresthesie (slapende ledematen)
- buikpijn
- een prikkelbare darm
- spierpijn
- schildklierproblemen
- migraine
- tics
- artritis
- fibromyalgie
Bij vrouwen wordt vaak de menstruatiecyclus verstoord, want de hormonen die die cyclus reguleren zijn bijzonder gevoelig voor stress.
Waarom heb ik overal pijn?
Je hoofd stoten, vallen, jezelf verwonden… het overkomt iedereen weleens. Het lichaam reageert daarop met het activeren van genezingsmechanismen, waaronder het ontstekingsmechanisme. Die reactie is goed en gezond omdat het lichaam op die manier wordt beschermd tegen infecties en erger kwaad doordat het lichaam wordt geholpen om de beschadigde cellen en weefsels te repareren.
Maar stijve spieren, pijn, een zwaar gevoel, gespannenheid en kramp hebben niet altijd een oorzaak die gelegen is in ons bewegingsapparaat. Als je te lang gestrest bent, te weinig beweegt en ongezond eet, kan dat leiden tot chronische pijn. Dat is een van de redenen waarom er tegenwoordig zo veel nsaid’s worden geslikt (non-steroidal anti-inflammatory drugs: niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen.
Spierpijn ontstaat niet alleen door ontstekingen die worden veroorzaakt door het immunologische adrenaline-cortisolsysteem, maar ook door de activering van het sympathisch zenuwstelsel, dat het lichaam een defensieve houding laat aannemen. Soms is de spierpijn heel hevig bij de kaken (temporomandibulaire disfunctie of tmd) als gevolg van bijvoorbeeld tandenknarsen (bruxisme), dat tevens leidt tot slijtage van de tanden en kiezen en beschadiging van het kaakgewricht. Mensen knarsen vooral ’s nachts. Tandenknarsers dragen tegenwoordig vaak bitjes om het probleem te verhelpen.
Psychische symptomen
Symptomen van een chronisch te hoog cortisolniveau zijn onder meer:
- verstoring van je slaappatroon
- prikkelbaarheid
- somberheid
- niet meer kunnen genieten
- apathie
- willoosheid
Als je continu alert bent, krijg je na verloop van tijd concentratie- en geheugenproblemen. Permanente spanning kan tevens uitmonden in een depressie. Veel depressies ontstaan doordat je lange tijd op je qui-vive bent.
Het geheugen is uiterst gevoelig voor een hoog cortisolniveau. De hippocampus, een belangrijk onderdeel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor leren en voor het geheugen, wordt direct beïnvloed door verandering van het cortisolniveau. Je zult het vast weleens hebben meegemaakt: je komt op een examen waar je je redelijk goed op hebt voorbereid, maar je bent toch zenuwachtig en krijgt opeens een black-out. En dat terwijl je best hard gestudeerd hebt! Simpel gezegd raakte op dat moment je hippocampus geblokkeerd door een plotselinge stijging van de concentratie cortisol in je bloed. Je zat in de rats en dacht misschien: Wat als ik zak? Wat gaat er dan gebeuren? Ik ben alles vergeten. Ze gaan vast dingen vragen die ik niet weet. Maar daardoor functioneerden je hippocampus en je geheugen niet goed meer en werden je angsten, die aanvankelijk ongefundeerd waren, ten slotte werkelijkheid.
Gedragsmatige symptomen
Een hoog cortisolniveau leidt vaak tot afzondering doordat mensen hun familie en vrienden niet meer willen zien. Ze hebben moeite om een gesprek te beginnen en mijden hun gebruikelijke activiteiten. Tijdens sociale bijeenkomsten zeggen ze bijna niets en hebben ze geen zin om zich open te stellen voor anderen.
Hoe zorg je voor ontspanning en minder cortisol? Deze artikelen helpen je erbij:
Nervus vagus: deze bizar simpele oefening ontspant jouw overprikkelde nervus vagus
Gouden tips van een psycholoog: zo ervaar je veel minder stress in je leven
Stresshormonen: wat je moet weten over cortisol, adrenaline en noradrenaline + 8 stressverlagende tips
Wandelen als natuurlijke stressverlager: de heilzame werking van de natuur
Last van stress en moeite met ademen? Zet in 3 weken stappen op weg naar ontwaken
Dit is het effect van langzaam ademhalen bij stress
Sky gazing: een sjamanistische meditatietechniek die jou laat ontspannen (en lachen…)
Bron: Gelukkig leven kun je leren
Gelukkig leven kun je leren
Psychiater Marian Rojas presenteert de essentiële gids voor iedereen die op zoek is naar een gelukkig leven. Door te leren je hersenen te begrijpen, je emoties te beheersen en je bewust te worden van je reacties op stressoren, kun je meer zelfbeheersing krijgen.
Lees ook deze artikelen die je helpen ontspannen:
HSP: meditatie bij overprikkeling om te ontspannen en je op te laden
Wat is Yoga Nidra? Vind diepe ontspanning + opschoning van onderbewustzijn
Je energieveld reinigen: zo kun je stagnerende stress sneller loslaten en energieën zuiveren
Verhoog je oxytocine: je favoriete hormoon tegen een overdosis stress
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
