De duistere vier: narcisme, psychopathie, sadisme en machiavellisme (zo herken je ze)
Door Jennifer Fraser
Narcisme, psychopathie, sadisme en machiavellisme zijn de duistere vier persoonlijkheidsstoornissen, oftewel de Duistere Tetrade. Mensen met één van duistere vier persoonlijkheidsstoornissen wil je het liefst zo ver mogelijk bij je vandaan houden omdat ze vaak veel schade aan hun omgeving aanbrengen. In dit artikel lees je hoe je deze persoonlijkheidsstoornissen kunt herkennen, maar let op: dit is moeilijker dan je denkt.
Onderzoek naar pesten en mishandeling brengt vier eigenschappen aan het licht die door deskundigen de ‘Duistere Tetrade’ worden genoemd.
De Duistere Tetrade (duistere vier)
Onderzoek naar pesten en mishandeling brengt vier eigenschappen aan het licht die door deskundigen de ‘Duistere Tetrade’ worden genoemd. De vier overlappende persoonlijkheidskenmerken van iemand die pest en mishandelt zijn: narcisme, psychopathie, sadisme en een manipulatieve bedrieglijkheid die bekendstaat als machiavellisme.
De duistere vier zijn persoonlijkheidsstoornissen die niet voor niets duister worden genoemd. Mensen die deze persoonlijkheidsstoornissen hebben, zorgen voor veel pijn in hun omgeving. Toch worden ze niet altijd herkend. De meeste mensen met deze persoonlijkheidsstoornissen weten hun stoornis goed te verbergen dankzij een masker. De duistere vier bestond origineel uit drie stoornissen (narcisme, psychopatie en machiavellisme) en werd de Duistere Triad genoemd. Later is Sadisme toegevoegd en werd de benaming van deze destructieve groep de duistere vier of Duistere Tetrade.
Narcisme
De narcist is zo sterk op zichzelf gericht dat hij niet verder kan kijken dan zijn eigen spiegelbeeld, waardoor hij de pijn of het leed van een slachtoffer niet registreert. Psychiater Stanley Greenspan merkt op dat veel mensen die emotioneel ‘geblokkeerd’ zijn doordat ze als kind emotioneel zijn mishandeld of verwaarloosd ‘anderen ernstige of zelfs fatale schade toebrengen en zich er niet van bewust zijn dat hun slachtoffers gevoelens hebben die net zo sterk en geldig zijn als hun eigen gevoelens’.
Het wrede onvermogen van narcisten om hun gedrag als schadelijk te zien, evenals hun overtuiging dat zij het slachtoffer zijn van wat ze als kind hebben meegemaakt, wordt vrijwel altijd veroorzaakt doordat hun natuurlijke emotionele ontwikkeling is geblokkeerd.
Narcisme is een ‘ernstige stoornis die wordt gekenmerkt door een gebrek aan empathie, grootheidswaanzin en een niet goed functionerende regulatie van emoties’, wat in verband wordt gebracht met ‘onregelmatigheden in de hersenen’. Het is een ernstige ziekte die zich uit in een hoogmoedig zelfbeeld. Narcisten hebben een sterke neiging om te liegen, ze kunnen zeer charmant en intelligent zijn en ze nemen vaak hun toevlucht tot sluw en zeer manipulatief gedrag.
Psychopathie
Het onderzoek naar psychopathie is fascinerend, want het is een vreemde stoornis, zo subtiel dat ze ongrijpbaar is, schuilgaand achter ieder denkbaar masker, en verbijsterend in haar vaak desastreuze gevolgen.
Het natuurlijke geweten, datgene wat getuige is van wat je doet, valt samen met bewustzijn. Het natuurlijke geweten dat normaal gezien bij ieder mens aanwezig is, functioneert bij een psychopaat niet, nauwelijks, of is sterk verwrongen. ‘Gewetenloosheid’ is dan ook een centraal kenmerk van psychopathie.
De stoornis van de psychopaat is niet zichtbaar aan de oppervlakte en niet in de direct waarneembare niveaus van de persoonlijkheid. Het is een ziekte diep binnenin. De minder disfunctionele, meer verborgen psychopaten, veruit in de meerderheid, zijn moeilijk te herkennen, maar niettemin voor hen die zij als prooi kiezen uiterst destructief. Gezien de ogenschijnlijke gezondheid van de persoonlijkheid van de psychopaat, zowel in haar oppervlakkige als in haar ‘diepere’ lagen, stelde Cleckley dat psychopathie een diepe stoornis is in het centrum van de persoonlijkheid.
Slachtoffers van psychopaten geven aan hoe diep de kloof is tussen psychopathie en het normale mens-zijn en hoe schokkend het contrast ervaren wordt in die zeldzame ogenblikken waarin iemand bij een psychopaat naar binnen kan kijken en geconfronteerd wordt met niets.
Bron: Destructieve relaties op de schop
Destructieve relaties op de schop
Met 'Destructieve relaties op de schop' schreef Jan Storms het standaardwerk op het gebied van psychopathie, waarvan sinds verschijning in 2010 al meer dan 25.000 exemplaren verkocht zijn.
Machiavellisme
Machiavellisme heeft een aantal unieke kenmerken. Uit onderzoek is gebleken dat machiavellisten in vergelijking met controlegroepen een gebrek hebben aan sociaal-emotioneel begrip, empathie en emotionele intelligentie. Ze ‘vallen aan zonder dat ze worden geprovoceerd’, manipuleren anderen voor ‘winst op de korte termijn’ en worden gekarakteriseerd als mensen met een sterk verlangen om te slagen, maar die daarin worden belemmerd door ‘slecht ontwikkelde mentale, sociale en emotionele vaardigheden’.
De spanning tussen hoge verwachtingen die ze voor zichzelf hebben en het feit dat die verwachtingen keer op keer niet uitkomen, leidt tot hun ‘afkeer jegens anderen’ en hun dwangmatige en fanatieke pogingen om ‘ten koste van alles te winnen’ en anderen ‘te slim af te zijn’. Machiavellisten ‘kiezen situaties uit waarin ze kunnen bedriegen zonder gepakt te worden’. En om hun middelmatigheid te verdoezelen ‘verbinden’ ze zich met mensen in bestuursfuncties, leidinggevende functies of leiderschapposities.
In een onderzoek naar machiavellisten ontdekten onderzoekers ‘significante positieve verschillen’ in hersengebieden die betrokken zijn bij het zoeken naar beloningen, het reguleren van negatieve gevoelens, planning, anderen te slim af proberen te zijn, het voelen van walging en het onderdrukken van negatieve frustratie. De onderzoekers merken op dat ‘al deze gebieden gerelateerd zijn aan machiavellistische neigingen zoals slinks politiek handelen’.
Ook met weinig kennis van het brein van een machiavellist is het gemakkelijker te begrijpen dat ons systeem het moeilijk vindt om dit soort mensen te herkennen en ermee om te gaan. Leiders kunnen net zo goed gemanipuleerd worden als slachtoffers van mensen die zo’n brein hebben. Leiders en slachtoffers raken in de war en trappen in het manipulatieve gedrag van een machiavellist of de bewering van een narcist dat hij onschuldig is. Daarom worden ze in de vakliteratuur ‘slangen in een maatpak’ genoemd.
Sadisme
Een sadist beleeft plezier aan het opzettelijk pijn doen en vernederen van mensen. Sadisten genieten ook van macht die ze over hun slachtoffers hebben. Sadisme wordt gezien als aanvulling van de originele Duistere drie (ofwel Dark triad) in de psychologie.
Bewerkt fragment uit: Het gepeste brein.
Het gepeste brein
Pesten doet niet alleen iets met je leven, maar óók met je brein, laat Jennifer Fraser zien in 'Het gepeste brein'. Heel de littekens in je hersenen en bescherm jezelf.
Lees verder:
- Narcisme: dit is belangrijk om te weten over deze persoonlijkheidsstoornis
- De 15 waarschuwingssignalen: zo herken je op tijd een ongezonde relatie
- Twijfel je of het gedrag van je (nieuwe) partner gezond is? Let op deze signalen
De persoonlijkheidsstoornissen die hier beschreven zijn, daarvan zijn alleen narcisme en psychopaat de juiste. Alleen heet psychopaat officieel antisociale persoonlijkheidsstoornis. Hier de officiële cluster B stoornissen. Persoonlijkheidsstoornis Cluster B (theatraal, emotioneel of grillig gedrag) Antisociale persoonlijkheidsstoornis Borderline persoonlijkheidsstoornis Theatrale (histrionische) persoonlijkheidsstoornis Narcistische persoonlijkheidsstoornis. De meeste mensen hebben echter de persoonlijkheidsstoornis niet anders omschreven.