Heb je het vermoeden dat een van je ouders narcistisch is? Dan is het belangrijk voor jou om dit artikel te lezen. “Het kunnen herkennen en erkennen van deze kenmerken is een noodzakelijke stap op weg naar heling.” zegt familietherapeut Karyl McBride (auteur van Houdt het dan nooit op?). Wat zijn de kenmerken van een narcistisch gezin? En hoe weet je of je aan de gevolgen lijdt van een ‘narcistische opvoeding’?
Ongeacht waar narcisten zich op het spectrum bevinden, ze hebben allemaal een gebrek aan empathie. Dit is een belangrijk kenmerk van een narcistische ouder.
De kenmerken van een narcistische ouder
Ik help al tientallen jaren volwassen kinderen van narcistische ouders bij het herkennen van en omgaan met het jeugdtrauma dat ze hebben opgelopen doordat ze in een narcistisch gezin zijn opgegroeid. Narcistische gezinnen hebben een aantal belangrijke overeenkomsten. Als je die kent, is het niet alleen gemakkelijker voor het volwassen kind om te beseffen dat ze niet de enigen zijn, maar kennen ze ook een aantal concrete concepten die ze kunnen gebruiken als ze zich uit de greep van narcistische ouders bevrijden.
Het kunnen herkennen en erkennen van deze kenmerken is een noodzakelijke stap op weg naar heling. Niemand is zo belangrijk als de narcistische ouder. In een narcistisch gezin wordt elk beetje aandacht meestal ‘omgeleid’ naar of opgeslokt door de narcistische ouder. Hierdoor worden de kinderen nooit positief bekrachtigd. Kinderen die binnen zo’n hiërarchische structuur worden geboren, ontwikkelen geen eigenwaarde en zijn vaak bezig met het omgaan met het gevoel dat ze ‘minderwaardig’ of ‘onwaardig’ zijn.
1. Imago is alles
Schone schijn is voor een narcistische ouder belangrijker dan de werkelijkheid. Gevoelens doen er niet toe, uiterlijkheden wel. Kinderen uit narcistische gezinnen hebben vaak nette kleding en lijken alles te hebben, maar het tegenovergestelde is waar: ze ontvangen vaak amper liefde en zorg van hun ouders en hun emotionele ontwikkeling verloopt niet goed.
Echte gevoelens – moeilijke, intense emoties die je niet zo gemakkelijk van je afschudt – zijn vaak uit den boze. Als kinderen van narcistische ouders bang, boos of verward zijn en bij hun ouders te rade gaan, worden ze vaak beschaamd. Dit ondermijnt het recht van kinderen om hun gevoelens volledig te doorvoelen, wat voor ieder mens een geboorterecht is.
2. Verstoorde communicatie
In een narcistisch gezin is de communicatie vaak onsamenhangend en opzettelijk verwarrend. Iets wat in narcistische gezinnen heel vaak voorkomt is triangulatie. Dat betekent dat in plaats van dat gezinsleden rechtstreeks met elkaar praten, de ene persoon een boodschap doorgeeft aan een ander gezinslid in de hoop dat die boodschap uiteindelijk aankomt bij de persoon voor wie het is bedoeld.
Narcisten willen niet dat hun gezinsleden open en eerlijk met elkaar communiceren, want dan zouden die gezinsleden bepaalde zaken kunnen uitdiepen, hun kritisch denkvermogen kunnen gebruiken en onjuistheden, overdrijvingen of onwaarheden aan de kaak kunnen stellen.
hulpmiddel
3. Een hechte band met gezinsleden wordt als bedreigend gezien
In gezinnen waarin iemand met een narcistische persoonlijkheid de scepter zwaait, wordt de nabijheid tussen broers en zussen verboden of in ieder geval niet aangemoedigd. Als broers en zussen een hechte band met elkaar zouden kunnen opbouwen en elkaar emotioneel zouden kunnen steunen, zouden ze een soort bondgenootschap tegen de narcist kunnen vormen. Dat gaat natuurlijk regelrecht tegen de onbewuste behoefte van de narcist in dat alle gezinsleden hun loyaliteit en aandacht uitsluitend op hem of haar richten.
4. De kinderen hebben geen zelfvertrouwen
Dit is een van de meest schadelijke gevolgen van het opgroeien in een gezin waarin een narcist alles bepaalt. Kinderen van narcisten worden ontmoedigd – vaak agressief en openlijk (via verbale en zelfs fysieke mishandeling), of subtiel en heimelijk (via subtiele manipulatie, gaslighting of ontkenning) – om vertrouwen in hun eigen intuïtie en beoordelingsvermogen te ontwikkelen en te behouden.
Er is niets zo bedreigend voor een narcist als een volledig ontwikkeld, emotioneel volwassen en stabiel individu dat in staat is om uit het narcistische drama te stappen. Het is heel belangrijk voor de narcistische ouder dat hij of zij de zelftwijfel van zijn of haar kinderen in stand houdt, zodat ze gemakkelijker gemanipuleerd en gecontroleerd kunnen worden. Dit is in veel opzichten het meest schadelijke gif in het arsenaal van de narcist.
5. Het gebrek aan empathie van de ouder
Ongeacht waar narcisten zich op het spectrum bevinden, ze hebben allemaal een gebrek aan empathie. Kwaadwillige narcisten kunnen zo sterk van empathie verstoken zijn dat je ze haast sadistisch zou kunnen noemen en het is schokkend om te zien dat ze niet reageren als een van hun kinderen ergens mee zit. Zelfs milde narcisten of mensen die zich wat lager op het spectrum bevinden, kunnen kinderen met hun onverschilligheid kwetsen.
6. De narcistische ouder neemt geen verantwoordelijkheid
Hoewel narcisten een kind (opzettelijk of onopzettelijk) kwaad kunnen doen, zijn ze ook heel goed in het afschuiven van de schuld (op een ander of zelfs op het kind) als ze iets hebben gedaan of gezegd wat echt niet door de beugel kan.
7. De narcistische ouder heeft constant kritiek op anderen en veroordeelt anderen voortdurend
Narcisten hebben geen stabiele eigenwaarde en haten zichzelf vaak. Om hun fragiele ego overeind te houden, halen ze anderen naar beneden. Narcisten zijn totaal onwillekeurig in het aan de dag leggen van dit gedrag en roddelen vaak over of kleineren iedereen, van collega’s en echtgenoten tot hun eigen kinderen.
8. Afgunst is de vijand van liefde
De narcist heeft een onverzadigbare behoefte om zich superieur ten opzichte van anderen te voelen, en de afgunst die dit opwekt overschaduwt zijn of haar vermogen om anderen lief te hebben. Kinderen van narcisten krijgen kritiek omdat ze bepaalde zwakheden hebben en ze worden benijd om hun sterke kanten, waardoor hun zelfbewustzijn wordt ondermijnd. De afgunst die een narcist tegenover een kind voelt overschaduwt alle andere ouderlijke gevoelens en zorgt ervoor dat het kind zich schuldig voelt en zich vaak ook schaamt omdat het bestaat.
9. Gezinsleden zijn gebonden aan de behoeften van de narcist
De narcist wil altijd de controle hebben en dit leidt tot uitbuiting van anderen, inclusief hun kinderen. Narcistische ouders zijn vaak autoritair en veeleisend, en de kinderen van narcisten steken ongelooflijk veel energie in het tevreden houden van hun ouders.
10. Het gebrek aan consistentie van de ouder
Consistentie is een kenmerk van een gezond gezin, terwijl emotionele chaos en instabiliteit kenmerkend zijn voor een narcistisch gezin. Dat komt doordat de narcist zijn of haar gevoelens voortdurend op anderen projecteert.
Het kind interpreteert de emotionele instabiliteit van de ouder vaak ten onrechte als dat het zijn schuld is en concludeert ten onrechte dat ‘er wel iets mis moet zijn met mij als mijn vader/moeder altijd zo overstuur is’.
11. De narcistische verwonding
Wanneer een narcist zich afgewezen of gekleineerd voelt, kan hij of zij deze verwonding niet verwerken en achter zich laten. In plaats daarvan raken narcisten op elke belediging gefixeerd. Daardoor moeten de mensen die met hen samenleven voortdurend op hun tenen lopen, zodat ze de overweldigende pijn van de narcist niet versterken. Als een narcist jou ziet als iemand die hem kwaad zal doen, wordt hij wraakzuchtig en defensief, vaak op een beledigende manier.
Dit is een bewerkt fragment uit: Houdt het dan nooit op?
Houdt het dan nooit op
Herken jij deze kenmerken? Hoe kom je uit de greep van je narcistische ouder en heel je jezelf? Karyl McBride, expert op het gebied van de verwoestende effecten van narcistisch misbruik, heeft antwoorden voor iedereen die zoekt naar erkenning en herstel.
Lees meer over opgroeien in een narcistisch gezin:
Gaslighting binnen het gezin: dit zijn opvallende signalen van deze manipulatietechniek
HSP & kindertijd: waarom je als empaat zo blind kunt zijn voor narcisten
6 soorten narcisten: zo herken jij ze meteen
Dr. Karyl McBride is een Amerikaanse relatie- en familietherapeut met dertig jaar ervaring in haar eigen praktijk. Ze specialiseerde zich in de dynamiek van dysfunctionele gezinnen, de invloed van narcistische ouders op hun kinderen en de relatie tussen moeders en dochters in het bijzonder.
