EMDR: wat is het en hoe werkt het? (Heel je emotionele pijn en trauma’s)
Door Deborah Korn
Sommige gebeurtenissen in het leven tekenen je zó dat je nu nog steeds last hebt van de gevolgen ervan. Dankzij EMDR kun je deze emotionele handicaps door trauma verwerken: “De theorie achter EMDR betoogt dat het brein op dezelfde manier kan genezen van psychisch trauma als het lichaam van fysiek trauma,” zegt traumatherapeut Deborah Korn. In dit fragment uit haar boek Iedere herinnering verdient respect legt ze uit wat EMDR is en hoe het werkt.
Met EMDR kunnen traumatische herinneringen die in het brein zijn opgeslagen efficiënt worden opgeruimd.
Wat is EMDR?
EMDR staat voor Eye Movement Desensitization en Reprocessing (oogbeweging desensitiseren en opnieuw verwerken). Dit is een therapievorm die gebruikt wordt om mensen te helpen met het verwerken van traumatische ervaringen.
EMDR is gebaseerd op de gedachte dat psychische problemen te maken hebben met onvermogen van het brein om traumatische herinneringen adequaat te verwerken. Uiteraard onderschrijven de meeste ggz-werkers het idee dat vroegere ervaringen op zijn minst een zekere invloed hebben op huidige karaktertrekken, copingstijlen, relatieproblemen en psychische worstelingen. Dat is beslist niet nieuw. Maar EMDR is specifiek gericht op herinneringen die in relatie staan met emotionele handicaps in het hier en nu.
Als herinneringen genoeg met EMDR zijn behandeld, nemen symptomen af en worden herinneringen effectiever gekoppeld aan andere herinneringen en informatie, waardoor er verandering kan optreden in denken, voelen, gedrag en fysieke sensaties. Genezing gaat over een spontane verschuiving naar positieve gedachtepatronen, beter behapbare emoties en een aanzienlijke vermindering van fysiek gevoelde verschrikking en angst.
De theorie achter EMDR betoogt dat het brein op dezelfde manier kan genezen van psychisch trauma als het lichaam van fysiek trauma. Fysiologisch is iedereen uitgerust voor het bereiken van een optimale geestelijke gezondheid. Als je een wond hebt opgelopen zal het lichaam vanzelf en spontaan alle benodigde krachten mobiliseren om het letsel te genezen. Er kan wat hulp nodig zijn om bepaalde obstakels te verwijderen (bijvoorbeeld bij een infectie), maar ons lichaam weet exact wat het moet doen.
Lees ook: Wat is trauma en hoe ontstaat het?
Hoe werkt EMDR?
In een EMDR-therapie wordt een cliënt begeleid om innerlijk te focussen op een traumatische herinnering of trigger terwijl bilaterale stimulatie plaatsvindt (soms aangeduid als BLS). In deze context betekent bilateraal ‘heen en weer’; de ogen bewegen heen en weer doordat een externe stimulus wordt gevolgd, bijvoorbeeld de vingers van de therapeut of een lichtbalkje. Hierdoor ontstaat ‘duale aandacht’, een gelijktijdige focus op een externe actie en een innerlijke herinnering aan een ervaring, wat het doorwerken van die herinnering aanslingert en ondersteunt.
Hoewel ritmische oogbewegingen de meest gebruikte vorm zijn van bilaterale stimulatie, met bovendien het grootste wetenschappelijke draagvlak, worden ook andere vormen gebruikt. Denk daarbij aan tonen via een koptelefoon, handmatige pulsjes of zelfs klopjes op de knieën.
Maar als alleen bilaterale stimulatie de truc was zouden alle traumaoverlevers die naar een partijtje tennis kijken spontaan genezen. Of ze hoeven alleen maar in de auto naar hun ruitenwissers te gaan zitten staren. Bij EMDR gebeurt veel meer.
De therapeut speelt een belangrijke rol
De therapeut helpt de cliënt om de relevantste herinnering aan een traumatische ervaring of triggersituatie te kiezen en die volledig te activeren, en zet dan de bilaterale stimulans in gang. De cliënt wordt ook geholpen om actief gefocust te blijven op wat zich aandient: beelden, gedachten, emoties, fysieke sensaties en impulsen, en eerder afgesplitste flarden van herinneringen.
De aanwezigheid van de therapeut en de zorgvuldige aandacht waarmee hij zijn cliënt, terwijl deze herinneringen herbeleeft, binnen het tolerantievenster houdt, spelen een cruciale rol.
Wetenschappelijk bewijs voor EMDR
Een aanzienlijk aantal gerandomiseerde wetenschappelijk onderzoeken met een controlegroep ondersteunt de positieve effecten van de oogbewegingscomponent van EMDR.
Bilaterale stimulatie (het wisselen van de aandacht van links naar rechts) zet het doorwerken van herinneringen in gang. Maar wat doen die oogbewegingen nou precies? Onderzoekers hebben geconstateerd dat ze de reguliere wijze waarop de breinen herinneringen en emoties verwerken, veranderen. Oogbewegingen:
- blijken de intensiteit van de negatieve emoties en de levendigheid van de geassocieerde visuele beelden te verminderen;
- lijken het vermogen om herinneringen op te halen te verbeteren;
- verminderen emotionele arousal;
- helpen om te ontspannen;
- helpen ons om los te breken uit rigide, muurvaste denkpatronen.
Al deze effecten zijn in potentie nuttig als we lijden proberen op te lossen dat in verband staat met traumatische herinneringen.
Waarom werkt EMDR?
Hoe de oogbewegingen deze effecten voortbrengen en hoe ze bijdragen aan het verwerken van traumatische herinneringen is minder duidelijk. Onderzoekers hebben allerlei theorieën aangedragen. Het werkgeheugenmodel is één van deze hypothesen.
Het werkgeheugen is het systeem waarop we vertrouwen terwijl we naar instructies luisteren. We gebruiken het als we uit ons hoofd een recept bereiden. Bij EMDR wordt het werkgeheugen gebruikt als we een traumatische herinnering opzoeken en erop focussen.
Het werkgeheugen heeft een beperkte capaciteit (‘Wacht even, zei ze nou dat ik naar links of naar rechts moest bij de lantaarnpaal?’). Door bewegende vingers of een bewegend licht te volgen terwijl je innerlijk op een traumatische gebeurtenis geconcentreerd bent, overbelast je je werkgeheugen. Hierdoor wordt de traumatische herinnering minder levendig en emotioneel. Door het brein te verhinderen de opgehaalde traumaherinnering net zo helder en intens te visualiseren als anders, kalmeert het emotionele brein en vermindert het leed.
Versneld herstelproces dankzij EMDR
Dankzij EMDR kunnen traumatische herinneringen die zich soms jaren of decennia achter elkaar onder de radar hebben laten gelden verwerkt worden. Meestal komen er spontaan emotionele, fysieke en cognitieve associaties op.
Je kunt verwerken zien als een versneld herstelproces. Oude ervaringen worden herbeleefd en terwijl de sessie vordert worden herinneringen met hun pijnlijke beelden, gedachten of overtuigingen, emoties en sensaties minder ontwrichtend. Verwrongen percepties of gezichtspunten verliezen hun absoluutheid; er worden nieuwe feitelijkheden en huidige, bij de volwassenheid horende perspectieven overdacht en geïntegreerd.
Dan wordt de herinnering weer opgeslagen maar nu met de nieuwe informatie: ‘Het was niet mijn schuld. Het is voorbij nu. Ik heb meer dan mijn best gedaan. Ik kan voortaan veilig liefhebben.’
De herinnering is nu opgeladen met nieuwe, positievere emoties en sensaties, bijvoorbeeld zelfcompassie, trots, succes of opluchting. De herinnering is in het vervolg in haar aangepaste vorm beschikbaar als bron van informatie als er iets gedaan of besloten moet worden.
Het lichaam en de fysiologie vinden een nieuw evenwicht en gevoel van veiligheid in het nu, terwijl een vals, hyperactief alarmsysteem afkoelt en de voorhoofdskwab van het denkende brein de teugels weer in handen neemt.
Dit is een bewerkt fragment uit: Iedere herinnering verdient respect.
Iedere herinnering verdient respect
We maken allemaal ingrijpende dingen mee in ons leven. De herinneringen slaan we op en deze blijven ons achtervolgen. EMDR, Eye Movement Desensitization en Reprocessing, is een bekende en bewezen methode om de pijnlijke herinneringen uit het verleden los te koppelen van ervaringen in het nu.
Lees verder over trauma en de gevolgen ervan:
- Wat is trauma en hoe ontstaat het?
- Trauma, oude pijn of intuïtie: naar welke boodschap luister jij? Dit zijn de verschillen
- Traumaverbindingen: hoe je huidige (ongezonde) relaties zijn gevormd door trauma’s in je kindertijd
Deborah Korn is een vooraanstaande Amerikaanse traumatherapeut, docent, onderzoeker en auteur, onderscheiden met de Francine Shapiro award voor haar EMDR-werk.
