Inspiratieplatform voor spiritualiteit, gezondheid en bewustwording

De magie van de winter: waarom stilte en terugtrekken nu zo belangrijk voor je zijn

In de donkerste maanden van het jaar hangt er een mysterie in de lucht. Misschien is het het verlangen naar een nieuw begin, de belofte van nieuwjaarsdag. Of de terugkeer van de zon als de dagen weer langer worden na de winterzonnewende. In dit artikel vertelt Sharon Blackie, auteur van Het betoverende leven, waar dat mysterie vandaan komt en hoe het komt dat we ons in deze tijd extra levend voelen. Overpeinzingen voor de donkere avonden.

Ik hou meer van de herfst en de winter. Dan ontluikt er iets in mij – een zacht, glanzend iets heel diep in mij – dat veel te verlegen is om zichzelf te laten zien in het onuitputtelijke licht van de zomer. – Sharon Blackie

In de winter hebben we een heel klein beetje het gevoel dat het tijd is voor de winterslaap, en als we het onszelf toestaan, kunnen we genieten van een zachte, diepere slaap. Alles gaat langzamer, en we maken de balans op van het afgelopen jaar. Er is sprake van stagnatie, een moratorium op nieuwe projecten en een lang broeiproces waarin een transformatie plaatsvindt, waaruit wie weet wat tevoorschijn zal komen in het voorjaar.

Probeer regelmatig tijd te vinden – al is het maar in het weekend, tijdens de vakantie of op een moeizaam bevochten moment dat je je even ‘terug kunt trekken’ van je gezin – om te eten en te slapen wanneer je lichaam dat nodig heeft, in plaats van de regels of behoeften van anderen te volgen. Gun jezelf de tijd om je terug te trekken in je archetypische donkere hol. Er is daar veel rijkdom te vinden in de heerlijke, voedende stilte.

In de stilte het mysterie van de wereld ontdekken

De wereld is vreemd, en het is nog vreemder om erin te leven. Het rijke, diepe mysterie dat mij omhelsde als kind, is nooit meer weggegaan. In mijn tienertijd hing er jarenlang een citaat mijn muur geprikt:

En wanneer het stormde en stormde, keek ik vaak omhoog naar de hemel en stelde mijzelf de vraag: wat zijn toch de sterren, wat zijn toch de sterren? – Sean O’Casey

Inderdaad, wat zijn de sterren, en wat is deze planeet? Dat waren de mysteries die mij toen bezighielden, en dat doen ze nog steeds. Hoe was het voor ons, want wij zijn hier nieuw. Voordat de aarde überhaupt over ons droomde, had deze planeet al heel wat lange geologische tijdperken achter de rug. Waren de mythen waar, liepen de oude goden echt over het land? Zouden nieuwe goden na ons er ook weer overheen lopen, want het eeuwige voortbestaan van de planeet hangt toch niet af van ons kleine bestaan?

Wie zijn wij echt?

Het mysterie zit in ons, maar ook daarbuiten. Wie zijn wij echt? Zoals Ted Hughes’ zich in een van zijn boeken voortdurend afvroeg: ‘Wie ben ik? Ik snuffel hier wat, draai een paar blaadjes om …’ We wonen zelf in zulke wondere werelden en het mysterie zit ook in andere mensen. Wat gaat er om in hun hoofd en wat weten zij? Wat voor andere werelden leven er in hen, en hoe kunnen we die ooit naderen? Waarom leven wij, en wat gebeurt er als we doodgaan?

De illusie en de waarheid

Is de aarde echt zoals wij haar zien, of zijn onze zintuigen te zwak om volledig te begrijpen wat er is? Socrates vertelde over een grot onder de grond waarin mensen vanaf hun geboorte, met hun gezicht naar de achterkant van de grot, vastgeketend zitten op stoelen. Achter de gevangenen brandt een vuur, en tussen het vuur en de gevangenen ligt een verhoogd pad met een muurtje, waarachter mensen lopen, die voorwerpen bij zich hebben of poppen ‘van mensen en andere levende dingen’.

De muur zorgt ervoor dat alleen de schaduwen van de voorwerpen te zien zijn, niet de mensen die ze dragen. De gevangenen kunnen niet zien wat er achter hen gebeurt; ze zien alleen de schaduwen die voor hen op de muur van de grot vallen. Het geluid van de pratende mensen achter hen weerkaatst tegen de muren, en dus denken de gevangenen dat dit geluid van de schaduwen komt.

‘Voor hen,’ zei Socrates, ‘…zou de waarheid letterlijk niets anders zijn dan de schaduwen van de figuren.’

Zijn leerling Plato gebruikt dit voorbeeld ter ondersteuning van zijn stelling dat er achter de waargenomen wereld een hele wereld aan ‘vormen’ en ‘ideeën’ zit. De werkelijkheid – zoals de zonverlichte wereld boven de grot – is van een veel grotere, intensere en overweldigender helderheid dan de wereld van de schaduwen. Maar als je je in de schaduw bevindt, zijn de werelden buiten je een mysterie.

Het mysterie ervaren

Betoverd zijn is verwondering ervaren, en verwondering ervaren is – vaker wel dan niet – het mysterie ervaren. Het mysterie is onkenbaar voor het rationele verstand. Wetenschappers die volhouden dat mysteries moeten kunnen worden uitgelegd en die geen hoge pet op hebben van hen die dat niet kunnen, lachen er slechts om. Zoals de filosoof Soren Kierkegaard het stelde: ‘Het leven is een mysterie dat moet worden geleefd, niet een probleem dat moet worden opgelost’.

Het verschil tussen de goochelaar en het goddelijke

Het is het verschil tussen een zichtbaar mysterie, dat slechts wacht op een magiër die zijn goochelkunsten onthult, en leven in de aanwezigheid van het goddelijke – het ‘beangstigende en fascinerende mysterie’ – dat ten grondslag ligt aan alle leven. En dit is nog een andere aangeboren menselijke kwaliteit: er zit iets in ons dat altijd op zoek is naar een nieuwe grens, dat een mysterie nodig heeft dat niet gemakkelijk te doorgronden is, een mythe die niet zo gemakkelijk door te prikken is.

Bereid zijn om in het donker wandelen

Een betoverend leven leiden is dus: je comfortabel voelen in het gezelschap van het mysterie, bereid zijn door de schaduw heen te dringen, in het donker te wandelen. Als we in het donker wandelen, zijn onze zintuigen in een hogere staat van paraatheid, is ons instinct scherper. We zijn niet alleen alerter, maar hebben ook sterker het gevoel dat we leven. Bots met mensen, gooi een paar dingen omver, het is allemaal onderdeel van de reis. Vroeg of laat komen we tevoorschijn uit de schaduw en zitten we bij het vuur.

Het mysterie verlost ons van het fictieve idee dat we niet weten waarnaar we op weg zijn. Het houdt ons alert, ons leven levendig. De aarde toont haar ware aard, dat ze een plek is van inherente groei. Meer nog, als we in staat zijn volledig in het mysterie te vertoeven, wordt de aarde getransformeerd in iets ontzagwekkends, iets sacraals, iets heiligs zelfs.

“Er zit iets in ons dat altijd op zoek is naar een nieuwe grens, dat een mysterie nodig heeft dat niet gemakkelijk te doorgronden is.” – Sharon Blackie

Zo vind je een gevoel van verwondering en mysterie terug

Maak af en toe even pas op de plaats en kijk naar de vertrouwde wereld om je heen alsof je deze nog nooit gezien hebt. Hoe zou zij eruit kunnen zien vanuit het perspectief van een ander? Wat zou iemand denken die jouw stad of huis bezoekt?

Doe het kalmer aan. Cultiveer de kunst van het flaneren, afkomstig van het Franse woord flânerie, dat ‘nietsdoen’ betekent. Een flaneur is iemand die een wandelingetje maakt, ogenschijnlijk zonder doel, maar die intussen de rijke verscheidenheid van de straten of het landschap om hem heen in zich opneemt, er volledig deel aan heeft door zijn observatie, en struikelt over nieuwe en verrassende plekken.

Fragment uit: Het betoverende leven