Alexithymie: wanneer emoties voelen en herkennen lastig is (kenmerken & tips)
Door Gastauteur
Je altijd anders voelen kan een verwarrende en eenzame ervaring zijn, vooral als je niet goed begrijpt waarom. Misschien heb je alexithymie, waardoor je het lastig vindt om emoties te herkennen en te uiten. Dit kan leiden tot gevoelens van leegte en onzekerheid over wie je werkelijk bent. Natascha van Eijk vertelt in dit artikel wat alexithymie is, hoe het je leven en relaties beïnvloedt en geeft ze 5 praktische tips die je kunnen helpen.
Als je alexithymie hebt, betekent dat niet dat je geen emoties ervaart, soms ervaar je juist te veel en wordt je overweldigd maar weet je niet waarom
Je altijd anders voelen
Alexithymie is een term die voor velen onbekend is, maar vaker voorkomt dan je denkt. Veel mensen weten niet eens dat ze het hebben. Alexithymie heeft te maken met de moeite om emoties te uiten, te herkennen en te begrijpen bij jezelf en anderen. Vaak voelt het alsof er iets ontbreekt, je ervaart een leegte die je niet kunt plaatsen.
Dit gemis kan leiden tot onzekerheid over wat je zelf voelt, wat je zelf wilt, wie je daadwerkelijke bent. Wel herken je dat je anders bent dan anderen. Dit gevoel van anders zijn en de eenzaamheid die je ervaart, zorgt vaak voor een voortdurende zoektocht naar externe verklaringen en labels. Als iemand je een label geeft dan heb je over het algemeen een soort van verklaring, maar toch… Ben ik wel hoogsensitief, heb ik ADHD, heb ik een persoonlijkheidsstoornis, heb ik autisme of is het iets anders? Je kunt bij vele labels wel iets van herkenning vinden, maar wat is het nu dat je de vinger nooit op de daadwerkelijke zere plek kunt leggen?
Wat is alexithymie?
Mensen die een emotioneel arme opvoeding hebben gehad, omdat hun ouders zelf emotioneel onvolwassen zijn, vertonen vaak bepaalde kenmerken die wijzen op alexithymie. Deze kenmerken kunnen zijn:
- Moeite om emoties te identificeren en te benoemen bij anderen en jezelf. Dit betekent niet dat je nooit boos of verdrietig bent of emoties niet heel groot kunt ervaren, maar dat je moeite hebt met reguleren en de vele nuances van emoties.
- Lichamelijke sensaties worden niet herkend als emoties, maar eerder als symptomen van stress of ziekte. Je wijt alles aan je ‘slechte weerstand’, maar hebt niet door dat je een emotie ervaart en deze meteen onderdrukt.
- Een chronisch gevoel van leegte of een gebrek aan bestaansrecht. Vooral als alexithymie in jouw familiesysteem voorkomt heb je wellicht wel goede zorg ontvangen maar geen liefde gevoeld. Het voelen van liefde heeft namelijk te maken met dat je er als kind helemaal mocht zijn. Heb je emotioneel onvolwassen ouders dan kunnen zij niks met emoties en moest je die wegstoppen. Dit geeft het gevoel van leegte.
- Sterke behoefte aan externe bevestiging of sensatie om te voelen dat je leeft.
- Het vermijden van emoties door bijvoorbeeld verslaving, overmatig piekeren of automutilatie.
- Problemen in relaties, vooral als het gaat om emotionele intimiteit.
Emoties leren voelen
Hoe leer je emoties herkennen als ze nooit aan je zijn uitgelegd en als ze er in je jeugd nooit mochten zijn? Het begint met het bewust worden van lichamelijke sensaties en het ontwikkelen van emotioneel bewustzijn. Het gaat om de aandacht naar binnen richten in plaats van naar buiten.
Een belangrijk aspect van dit proces is het erkennen dat je mogelijk bang bent voor je eigen emoties. Deze angst kan diepgeworteld zijn door de opvoeding waarin emoties in je gezin werden afgekeurd of genegeerd. Herkenbare uitspraken zijn bijvoorbeeld: “Huilen is voor watjes”, “Ik mag niet boos zijn”, “Emoties zijn een teken van zwakte”.
Het leren ervaren van emoties kost tijd. Als je alexithymie hebt, betekent dat niet dat je geen emoties ervaart, soms ervaar je juist te veel en wordt je overweldigd maar weet je niet waarom. Het is de koppeling die je niet correct kunt maken. Je voelt bijvoorbeeld een bepaalde nervositeit die je lichamelijk ervaart maar je weet niet of je nu bang bent, waarom je nerveus bent, of het wellicht verliefdheid is die je ervaart of gezonde spanning.
Impact op relaties
Stel dat je bij het vorige voorbeeld net in een relatie zit, dan ga je denken: ik had deze nervositeit niet toen ik geen relatie had (wat over het algemeen waar is, omdat een relatie altijd trauma uit je familiesysteem triggert). Zo ga je je partner zien als oorzaak van je lastige probleem (de emotie). Op dat moment ontstaat vaak de toxiciteit van de relatie.
Over het algemeen trekken mensen met een achtergrond van emotionele verwaarlozing elkaar aan. Dit maakt dat ze kunnen vastlopen in een patroon waarin ze beiden de ander als oorzaak van hun problemen zien. De diepe emotionele intimiteit die ze misschien verlangen, blijft onbereikbaar, omdat ze niet geleerd hebben hoe ze hun
eigen emoties moeten voelen of uiten.
Herkennen dat deze patronen voortkomen uit hun opvoeding, en niet uit een tekort van de partner, kan de eerste stap zijn naar verandering. Ook zul je als je je emotionele belevingswereld en dus je EQ verbetert, je minder gevoelig worden voor toxische relaties en zelf ook minder toxisch gedrag laten zien.
Geef jezelf de tijd
Leren voelen en je emoties herkennen, is een proces dat tijd en geduld vraagt, niet maanden maar jaren. Het doorbreken van patronen die generaties lang zijn doorgegeven, is niet makkelijk, maar het is mogelijk. Vaak vraagt dit wel om een verandering van mensen om je heen. Je zoekt namelijk dat wat je kent, dus over het algemeen zullen jouw vrienden en vooral je familie ook dingen oppervlakkig houden en niet de diepte in gaan. Als je de diepte in wil gaan, dan heb je dus mensen nodig die dat kunnen.
Met de juiste ondersteuning en oefening kun je vanuit je achtergrond van emotionele verwaarlozing langzaam weer contact maken met je innerlijke wereld en zo meer connectie ervaren met de rest van de wereld. Het gevoel van leegte en de eenzaamheid zal verdwijnen.
Praktische tips voor het herkennen van emoties
- Lichaamsbewustzijn vergroten: Oefen dagelijks met het herkennen van lichamelijke sensaties en probeer deze te linken aan emoties. Een goede oefening hiervoor is de lichaamsscan meditatie. Span elke spier in je lichaam een voor een aan en ga met je aandacht naar dit lichaamsdeel, adem er naar toe. Als je dit dagelijks toepast zul je meer en meer lichamelijke sensaties ervaren die je op een later tijdstip kunt gaan koppelen. Je moet eerst je lichaamsveranderingen kunnen waarnemen alvorens te kunnen merken dat er iets aan de hand is.
- Emotioneel dagboek: Schrijf dagelijks op wat je voelt, zelfs als het vaag of onduidelijk is.
- Lees erover: Lees boeken over emotionele intelligentie en emotionele volwassenheid en zoek begeleiding bij een therapeut als dat nodig is. Wees wel gewaarschuwd dat veel technieken die werken voor emoties bij mensen zonder alexithymie niet standaard werken voor jou.
- Deel wat er speelt: Ook al is het compleet onduidelijk wat je ervaart, door te delen kom je verder. Voorbeeld: “Ik merk dat ik een soort boos wordt in deze discussie, maar ik weet niet echt waarom. Ik merk dat ik argumenten aan het verzamelen ben om te winnen, terwijl ik weet dat het geen competitie is. Ik wil je niet kwetsen maar ik begrijp het niet echt”. Omdat dergelijke opmerkingen kwetsbaarheid laten zien zul je merken dat anderen interesse zullen hebben in je belevingswereld (tenzij ze zelf erg emotioneel onvolwassen zijn) en ze zullen vragen aan je stellen. Hierdoor zul je sneller een koppeling kunnen maken wat er nu daadwerkelijk aan de hand is.
- Richt je naar binnen in plaats van naar buiten: Probeer je aandacht op jezelf te richten en te observeren wat er binnenin je gebeurt. Dit is een essentiële stap in het herkennen en begrijpen van je emoties.
Natascha van Eijk
www.new-eq.com
Ongekende gevoelens
In ‘Ongekende gevoelens’ van Jonice Webb leer je de emotionele bagage vanuit je relatie met je ouders (en hun relatie met hun ouders) te herkennen en het patroon van ongekende emoties te doorbreken.
Wat je lichaam vertelt
Ellen Meredith laat je in haar boek 'Wat je lichaam vertelt' zien hoe je met behulp van energetische tools en technieken lekkerder in je vel kunt zitten.
Lees verder:
- Heb je geleerd om je emoties te onderdrukken als kind? Zo kun je ze weer leren voelen
- Verdrietig, boos of angstig? Zó verwerk je heftige emoties snel en blijf je er niet in hangen
- In gesprek met je lichaam: zo kun je omgaan met heftige en pijnlijke emoties
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
