De Amerikaanse psycholoog en bestseller-auteur Jonice Webb laat haar licht schijnen op wat vaak onzichtbaar is: emotionele verwaarlozing in de kindertijd. Haar recent verschenen boek Ongekende gevoelens staat stil bij de zware bagage die je dan als volwassene met je meesleept. Jonice Webb beschrijft in haar boek de opvallendste categorieën ouders. In dit artikel lees je meer over het type: een depressieve ouder.
Wanneer de giftige mix van een gebrek aan aandacht en afstandelijkheid van de kant van de ouders eindeloos door blijft gaan, mondt dat uit in emotionele verwaarlozing van het opgroeiende kind.
Een depressieve ouder
Een depressieve ouder heeft weinig energie of enthousiasme voor de klus die opvoeden nu eenmaal is. Anders dan de narcistische ouder, die aandacht opeist, lijkt de depressieve ouder vaak te verdwijnen. Hij richt de blik naar binnen, focust zich op zichzelf en wat er aan hem mankeert, vraagt zich af of hij het wel zal redden. Hij heeft weinig energie en weinig te geven en hij is afwezig in de levens van zijn gezinsleden. En wanneer hij wel aanwezig is, is hij misschien geïrriteerd of zwakjes.
Daardoor weten kinderen die opgroeien met depressieve ouders niet hoe ze op positieve manieren aandacht van volwassenen kunnen krijgen. Goed gedrag wordt niet opgemerkt, terwijl slecht gedrag in elk geval íets van aandacht oplevert, hoe negatief ook.
De gevolgen van deze vorm van emotionele verwaarlozing zijn goed gedocumenteerd. Op school hebben kinderen van depressieve ouders een grotere kans als onruststokers te worden gezien dan kinderen van niet-depressieve ouders. Omdat de depressieve ouder weinig troost of bemoediging biedt, weet zijn kind niet hoe het zichzelf kan kalmeren en grijpt het in de puberteit misschien naar drugs of alcohol.
Omdat depressieve ouders nogal goeiig lijken, aangeslagen of niet opgewassen tegen de doodgewone eisen van het ouderschap, leren hun kinderen niet altijd dat ze de moeite waard zijn en dus lopen ze het risico als volwassene zelf depressief te raken. En omdat depressieve ouders onvoldoende beheersing hebben over hun eigen gedrag, lopen hun kinderen tenslotte ook het risico zelf onhandelbaar te worden.
Lees ook: 7 tekenen dat je emotioneel verwaarloosd bent als kind (en hoe het nu invloed op je heeft)
Schaamte
Laten we kijken naar vijfdegroeper Zeke. Hij heeft een depressieve ouder. Als hij in de bus op weg naar huis zit, vindt Zeke het heel erg dat hij op school problemen heeft gekregen. Hij weet dat zijn vader waarschijnlijk thuis op de bank ligt, waar hij heel vaak te vinden is sinds hij zijn baan is kwijtgeraakt.
Wanneer Zeke de deur doorgaat, ziet hij dat hij gelijk heeft. Zijn vader ligt op de bank met de ogen dicht. De televisie staat aan op een sportzender, waar een terugblik te zien is. Zeke begroet zijn vader en geeft hem het briefje. De jongen is dol op zijn vader en begrijpt niet waarom er niets meer uit hem komt. Zijn vader leest het briefje en zijn gezicht neemt even een gepijnigde uitdrukking aan. Zijn vader zucht. ‘Dit doe je niet nog eens, afgesproken Zeke? Dat was geen manier van doen.’ Zeke wordt overspoeld door schaamte en denkt dat het ZIJN slechte gedrag is waardoor zijn vader zo verdrietig is. ‘Afgesproken, papa,’ mompelt hij.
Hij blijft nog even staan, maar zijn vader sluit zijn ogen weer en lijkt weer verder te gaan met zijn dutje. Zeke trekt zich stilletjes terug. Als zijn depressieve vader geen hulp krijgt, ziet het er voor Zeke niet best uit. Hij groeit dan op met het gevoel dat hij een keurig jongetje moet zijn om te zorgen dat zijn vader zich niet nog slechter gaat voelen. Dit patroon kan in zijn persoonlijkheid geëtst worden, zodat hij later moeite houdt met ophef, met fouten maken of met zichzelf toe te staan een niet-perfect mens te zijn.
Lees ook: Verborgen pijn: hoe ziet emotionele verwaarlozing eruit?
Emotioneel afstandelijk
Margo vindt zichzelf echt stoer. Op haar zestiende werd ze van school gestuurd omdat ze dronk in de meisjestoiletten en omdat ze wiet leverde aan haar softbalteam. Nu moet ze thuis aan haar schoolwerk werken. Ze heeft haar ouders meegedeeld dat ze beslist niet van plan is te stoppen met feestvieren. Wanneer haar ouders halfslachtige pogingen doen om grenzen te stellen, loopt ze meestal de deur uit en gaat ze naar het huis van een vriendin. Aan de moeder van haar vriendin doet ze uitgebreid uit de doeken hoe vreselijk haar eigen ouders voor haar zijn, dus die mensen voelen sympathie voor haar.
Helaas zijn Margo’s ouders te apathisch om iets met andere ouders af te spreken, dus Margo’s beschrijving van de veronderstelde gruweldaden vat post. Thuis blijft Margo in haar kamer, waar ze zit te videochatten met mannen. Ze schokt haar vrienden door hen te vertellen over haar gedurfde, online seksuele uitspattingen.
Margo’s ouders, Elaine en Bruce, zijn goede mensen. Ze geven aan goede doelen, horen bij een kerk, zijn vriendelijk en gaan respectvol om met anderen. Maar Margo’s ouders zijn beiden op een andere manier depressief. Ze zijn wat ouder dan de ouders van haar vrienden en hebben Margo geadopteerd nadat ze jarenlang vergeefs vruchtbaarheidsbehandelingen hebben ondergaan. Ze hebben veel geld doordat ze op een goed moment een flinke hoeveelheid aandelen in Microsoft hebben gekocht. Maar Elaine is er nooit overheen gekomen dat ze veertien jaar lang heeft geprobeerd zwanger te raken.
Als Margo thuiskomt treft ze haar moeder vaak op de bank aan, soms zelfs nog in de pyjama. Dat maakt Margo woest en op die momenten doet ze minachtend en provocerend naar haar moeder. Haar vader is niet veel meer betrokken bij Margo. Hij voelt zich leeg en doelloos sinds hij is gestopt met werken. Hij gaat naar de bibliotheek en volgt cursussen om de tijd door te komen.
Margo herinnert zich nog hoe leuk het vroeger met hem was, toen zij klein was, maar hoe depressiever zijn vrouw werd, hoe afstandelijker hij werd. Hij neemt vaak afhaalmaaltijden mee naar huis omdat Elaine niet veel kookt. Maar dan gaat hij gewoon naast Margo’s moeder zitten in zijn leunstoel. Hij kijkt dan tv en doezelt in slaap.
Rond de tijd dat Margo naar de brugklas ging, dacht Margo vaak hoe verdrietig haar ouders zouden zijn bij haar begrafenis, en hoeveel spijt ze dan zouden hebben. Als ze verdrietig was, hielp het beeld van haar ouders en vrienden die om haar rouwden haar op een of andere manier wel. Maar toen kreeg ze die gedachten zo vaak dat ze écht begon na te denken over zelfmoord. Toen ze een overdosis had genomen en op de Eerste Hulp terechtkwam, en daarna in een psychiatrische kliniek, leken haar ouders wakker te worden en op haar te gaan letten.
Veiligheid
De laatste tijd zeggen ze hoeveel ze van haar houden en vragen ze rond bedtijd of ze zich goed en veilig voelt, zoals de psycholoog hen heeft opgedragen. Ze zijn bezorgd om haar en vragen honderduit wanneer ze weer eens te lang op haar kamer is gebleven. Maar Margo is bang dat als ze te gelukkig wordt, haar ouders stoppen zich zorgen te maken en weer net zo gaan doen als eerst. Ze denkt dat ze dat al begint te merken. Misschien doet het je goed te weten dat Margo’s ouders niet weer emotioneel afstandelijk en depressief werden. Ze kregen allemaal hulp en het genezingsproces van Margo is in volle gang.
Niet alle huishoudens met depressieve ouders zijn zo extreem als die van Zeke of Margo. Maar wanneer de giftige mix van een gebrek aan aandacht en afstandelijkheid van de kant van de ouders eindeloos door blijft gaan, mondt dat uit in emotionele verwaarlozing van het opgroeiende kind.
Emotioneel verwaarlozend ouderschap kan er op het eerste gezicht best uitzien als gezond ouderschap. Maar de verschillen zijn dramatisch. Net zoals de ene paddenstoel in het bos een lekker maaltje kan zijn en de andere dodelijk, zijn de overeenkomsten slechts oppervlakkig. In Ongekende gevoelens leer je hoe je de diverse giftige paddenstoelen leert herkennen, hoe je voluit kunt leven en hoe je die kracht en kennis door kunt geven aan de volgende generatie.
Ongekende gevoelens
Dit is een fragment uit Ongekende gevoelens van Jonice Webb. Herken je iets in het verhaal hierboven, of ben je benieuwd welke andere types ouders er nog meer zijn? Ongekende gevoelens helpt je om de oude pijn te herkennen, erkennen, omarmen en een plekje te geven. Zonder schuld aan te wijzen, maar met begrip voor hoe het was.
Lees verder:
Emotionele bagage en familiepatronen: zo ziet emotionele verwaarlozing er uit
Waarom je je zo leeg kunt voelen: tekens en signalen van leegte (en hoe dit in je kindertijd kan zijn ontstaan)
7 tekenen dat je emotioneel verwaarloosd bent als kind (en hoe het nu invloed op je heeft)
Emotionele verwaarlozing: zo herken je een narcistische ouder
Jonice Webb is gepromoveerd in de klinische psychologie, was directeur van een aantal poliklinieken en voert inmiddels dertig jaar haar eigen psychotherapiepraktijk. Ze heeft zich gespecialiseerd in het werken met jongeren en relatietherapie.
Herkenbaar..Ik ben opgegroeid met een depressieve(bordeline) moeder..Dit heeft veel impact op mij/ons gezin gehad en nog..Alles draaide om haar..Als ik thuis kwam van school keek ik vaak eerst naar de bovenverdieping. Als de gordijnen dicht zaten lag ze vaak dagen op bed..Er hing altijd een spanning in huis, constant rekening houden met...Dat vreet aan je als kind..De rollen waren al snel omgedraaid..Ik was de moeder en zij het kind..De relatie tussen haar en mij blijft ingewikkeld.