Een narcist in je omgeving kan je leven flink opschudden. Ze zuigen je energie leeg en laten je bedroefd en verward achter. Hoe heerlijk zou het zijn als je iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis snel kunt herkennen en je vol zelfvertrouwen weet hoe je met ze om kunt gaan? In dit artikel vertellen we alles wat je wilt weten over narcisme.
Let op: zowel mannen als vrouwen kunnen narcisten zijn. Voor het leesgemak gebruiken we in dit artikel ‘hij’.
Wat betekent narcisme?
Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis. Ieder mens heeft een unieke persoonlijkheid, die wordt gevormd door wie we zijn, wat we denken en geloven, hoe we handelen en waar we over dromen. Iemand heeft een ‘stoornis’ als er sprake is van een terugkerend patroon van menselijk gedrag dat door de omgeving als grensoverschrijdend, verstorend en destructief wordt ervaren.
In de huidige maatschappij wordt iemand al snel een ‘narcist’ genoemd. Hiermee bedoelen we dan vaak een persoon met een groot ego. Dit is zonde, want het is helemaal oké om blij te zijn met jezelf. Sterker nog: zelfliefde is nodig om te overleven. Een klein beetje narcisme werkt als afweermechanisme. Mocht je bijvoorbeeld gepest worden, dan zorgt een deel van ons ego dat we de pijn kunnen verzachten, waardoor onze ziel beschermd wordt. Het is daarom belangrijk om een onderscheid te maken tussen een persoon met een gezond ego en iemand met een persoonlijkheidsstoornis.
Wanneer ben je een narcist?
Een echte narcist heeft niet alleen wat arrogante gedragspatronen, maar een psychische aandoening. Deze stoornis in de hersenen betekent dat narcisme helaas niet te genezen is. Dit zijn de kenmerken van een narcist:
- Hij vindt zichzelf enorm belangrijk (zonder de bijbehorende prestaties).
- Hij heeft grenzeloze fantasieën over succes, macht, genialiteit en de ideale liefde.
- Hij denkt vaak na over hoe bijzonder en uniek hij is.
- Hij heeft een excessieve behoefte aan bewondering.
- Hij heeft het gevoel bijzondere rechten te hebben.
- Hij gebruikt anderen voor zijn eigen gewin.
- Hij heeft een gebrek aan empathie. Hij erkent de gevoelens en behoeften van anderen niet.
- Hij is jaloers of ervan overtuigd dat anderen jaloers zijn op hem.
- Hij is arrogant in houding en gedrag.
Voldoet iemand die je kent aan minstens vijf van bovenstaande punten? Dan is de kans groot dat hij een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft. Het gedrag van narcisten heeft een herkenbaar patroon en komt voort uit een gebrek aan liefde en empathie. Diep van binnen hebben narcisten veel angst, woede en agressie. Hierdoor zijn ze afhankelijk van bevestiging van andere mensen, het werk dat ze doen, materiële bezittingen, relaties en successen. Ze staan vaak hoog op de zakelijke ladder en zijn super charismatisch, omdat ze op deze manier krijgen waar ze naar verlangen: bewondering. Doordat ze vaak zo goed meegaan in de maatschappij, is het lastig om een narcist te herkennen.
Hoe herken je een narcist?
Zolang een narcist vriendelijk tegen je is, zul je niks opmerken. Je herkent het abnormale gedrag waarschijnlijk pas als je te maken krijgt met zijn kwaadaardige kant. Geen zorgen: het is voor een narcist onmogelijk om tegen iedereen de hele tijd aardig te blijven, dus je komt er vroeg of laat achter. Probeer hierin goed te luisteren naar je eigen onderbuikgevoel. Je pikt de donkere energie vaak snel op.
Je kunt zelf een paar kleine ‘testen’ doen om te zien of je te maken hebt met een narcist. Hoe reageert hij bijvoorbeeld op kritiek? Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis verdragen tegenspraak slecht en zullen met woede reageren op kritiek. Daarnaast raakt hij waarschijnlijk gefrustreerd als plannen niet volgens zijn wens verlopen. Hij zal altijd gelijk willen hebben en heeft de neiging om voortdurend discussies te starten. Bovendien heeft hij onredelijke verwachtingen van jou en anderen.
Merk je dat je zelf onzeker wordt en het idee hebt dat je niks goed kunt doen? Dit is een duidelijk signaal van je lichaam dat je je in een narcistische energie bevindt. Je kunt het beste afstand creëren om je hart en ziel te beschermen.
Hoe ga je om met een narcist?
Zodra je doorhebt dat je omgaat met een narcist, kun je het beste al het contact direct verbreken. Zo bescherm je je eigen energie en kun je vol liefde doorgaan met je leven. In sommige gevallen is dit helaas onmogelijk, bijvoorbeeld als je baas, familielid of ex-partner met wie je kinderen hebt een narcist is. Er zijn verschillende manieren waarop je het contact dan makkelijker kunt maken.
Beperk de communicatie
Contacteer hem alleen wanneer het noodzakelijk is. Je kunt hem het beste geen verantwoording geven, zodat hij je niet kan manipuleren. Voorkom dat hij over je heenloopt, door grenzen te stellen aan je beschikbaarheid. Hoe meer je geeft, hoe meer hij zal verwachten. Doe je dit niet, dan zal hij een ander slachtoffer zoeken.
Speel met hem mee
Narcisten hebben macht nodig om hun angst de baas te zijn. Je kunt met hem meespelen door hem af en toe het middelpunt van de belangstelling te laten zijn. Als jij ergens een bijdrage in hebt geleverd, zal hij alle lof zelf in ontvangst nemen. Je kunt op zo’n moment het beste diep ademhalen en jezelf liefde toesturen. Zo voorkom je confrontatie en bescherm je jezelf.
Spreek hem niet tegen
Door zijn onredelijkheid kun je geneigd zijn om hem kritiek te geven. Het is slimmer om dit voor je te houden. Uit je dit wel, dan zul je daarna doelwit worden van zijn negatieve opmerkingen. Neem hem vooral niet te serieus en besef dat dit nare gedrag puur voortkomt uit zijn eigen onzekerheid.
De narcist in je leven zal waarschijnlijk woede-uitbarstingen krijgen zodra hij merkt dat je je anders naar hem opstelt. Dit is een goed teken: hij voelt dat hij de controle over je verliest. Het enige wat je dan nog hoeft te doen, is doorzetten. Over enige tijd zal hij je loslaten, zoals je hem nu loslaat. Je kunt dan rustig beginnen aan je heling.
Heb je het vermoeden dat je huidige liefdespartner een narcist is? Het is moeilijk om te beseffen dat je geliefde geen empathische gevoelens heeft, vooral omdat je vaak gemixte signalen en emoties ontvangt. Narcistische liefdesrelaties zijn ingewikkeld, maar je kunt hier sterk uitkomen.
Hoe handelt een narcist in de liefde?
Als je een relatie hebt met een narcist, dan zullen zijn wensen en prioriteiten die van jou domineren. In een gezonde relatie geven en nemen beide partners evenveel. Deze verhouding is in een narcistische relatie uit balans. Waarschijnlijk heb je al door dat je samen bent met iemand die zichzelf heel speciaal vindt en deze genialiteit ook van jou verlangt. Een narcist handelt vaak op dezelfde wijze in een liefdesrelatie:
- Hij behandelt je thuis anders dan in het openbaar. Zo doet hij bijvoorbeeld alsof hij de perfecte partner is als jullie met anderen zijn, maar is hij thuis sarcastisch, arrogant en beledigend.
- Hij respecteert je gevoelens niet en gaat regelmatig over je grenzen heen, waardoor jij ze beetje bij beetje verlegt.
- Hij bekritiseert niet alleen jou, maar ook je vrienden en familieleden. Zo creëert hij afstand tussen jou en iedereen die je dierbaar is.
- Het ene moment is hij liefdevol en behulpzaam, het volgende moment is hij koud, teruggetrokken en emotioneel onbereikbaar.
- Hij is jaloers, wantrouwend en controlerend. Het maakt niet uit hoe hard je probeert te bewijzen dat je te vertrouwen bent, je wordt regelmatig vals beschuldigd.
- Hij liegt en bedriegt, maar weet dit goed te verbergen. Dit doet hij bijvoorbeeld om zijn verantwoordelijkheid te vermijden of zijn ego te bevredigen.
Een partner in een gezonde relatie kan ook af en toe zijn zelfbeheersing verliezen, maar een narcist laat een consistent patroon van kwetsend gedrag naar je zien. Het is verwarrend, omdat het begin van jullie relatie zo ‘perfect’ leek te zijn. De twee fases van jullie relatie wisselen elkaar regelmatig af.
Fase 1: het ideaalplaatje
In het begin schetst een narcist een ideaalbeeld. Hij hemelt je volledig op en geeft je het gevoel dat jullie in alles overeen komen: hij heeft dezelfde interesses en hobby’s als jij en zelfs jullie toekomstdromen matchen tot in detail. Je bent snel verliefd en zielsgelukkig, omdat je denkt dat je de ideale partner hebt gevonden.
Fase 2: de afbrokkeling
Zodra je volledig bent gevallen voor de narcist, begint de volgende fase. Plotseling geeft hij je het gevoel dat je niks meer waard bent, je alles fout doet en dat hij je niet meer ziet staan. De eigenschappen die hij eerst zo geweldig aan je vond, vindt hij nu ineens verschrikkelijk. Je bent verward en voelt je steeds een stukje onzekerder. Deze fase kan lang duren. Hij wil je op deze manier laten geloven dat je nog meer je best moet doen om hem te plezieren.
Zodra je doorhebt dat je niet gelukkig bent in de relatie en overweegt om weg te gaan, kom je terug in fase 1. De narcist voelt feilloos aan dat hij op het punt staat om je te verliezen en zet weer alles op alles om je voor hem te winnen. Dit maakt het ontzettend moeilijk, want je ziet opnieuw de lieve persoon voor je waar je in eerste instantie als een blok voor bent gevallen. Zo herhalen de fases zich telkens opnieuw. Hoe langer dit aanhoudt, hoe groter de kans is dat je stukjes van je eigen, vrolijke persoonlijkheid kwijtraakt. De slimme manipulatie maakt een narcistische relatie destructief voor je hart en ziel. Op den duur kun je er zelfs fysiek ziek van worden.
Wat kan een relatie met een narcist aanrichten?
De continue kritiek, beledigingen en het gebrek aan betrokkenheid van de narcist kunnen je diep raken. Je voelt je gekwetst, vernederd, machteloos en boos en het kan zijn dat je je schaamt voor deze ervaring en wat het bij je oproept. Naast dat het pijn doet op hart- en zielsniveau, kan je door de stress ook lichamelijke klachten krijgen of verslaafd raken aan verdovende middelen.
Sommige slachtoffers van narcisme geven zichzelf de schuld voor alles wat fout gaat in de relatie. Een narcist geeft je het gevoel dat hij degene is die het moeilijk heeft. Hierdoor neem je je voor nóg meer je best voor hem te doen, waardoor je telkens een stukje meer van jezelf geeft, zonder dat het je iets oplevert. Ben je slachtoffer van een narcistische relatie? Dan heb je waarschijnlijk (een paar van) de volgende kenmerken:
- Je bent vol zelftwijfel en vraagt je af of je te ‘gevoelig’ bent.
- Je voelt je verward, hopeloos en droevig.
- Je hebt het gevoel alsof je niks goed kunt doen en je verontschuldigt je vaak.
- Je liegt of houdt informatie achter, om je partner te beschermen. Hierdoor creëer je steeds meer afstand met mensen die belangrijk voor je zijn – buiten je partner om.
Zolang je je in een narcistische relatie bevindt, zul je in constant verzet zijn tegen de werkelijkheid. Dit is erg uitputtend, waardoor je prikkelbaar, gefrustreerd en ongeduldig over kan komen. Er is maar één goede manier om alle schade teniet te doen: verbreek de relatie en kies voor zelfliefde.
Hoe verlaat je een narcist?
Buitenstaanders begrijpen vaak niet waarom iemand in een relatie met een narcist blijft. De waarheid is dat het ontzettend lastig is om deze giftige relatie te verbreken. Een narcist weet precies je zwakke plekken te vinden en gebruikt die vervolgens voor zijn eigen gewin. Omdat het begin zo idyllisch is en de uitbuiting zo geleidelijk gaat, heb je het zelf bijna niet door. Uiteindelijk is er vrijwel niets meer van je eigenwaarde over, waardoor je het gevoel hebt afhankelijk te zijn van je narcistische partner. Dit gevoel van afhankelijkheid zorgt dat je in de relatie blijft.
Het is goed om te beseffen dat jij niet afhankelijk bent van de narcist, maar juist andersom. Iemand met een narcistische persoonlijkheid heeft jou nodig om hem emotioneel en mentaal te ondersteunen. Er is een grote kans dat hij ontploft zodra je vertelt dat je weggaat. Sommige narcisten gebruiken zelfs fysieke agressie. Licht dus altijd iemand in als je de relatie gaat verbreken en zorg dat je snel geholpen kunt worden, mocht er een fysieke uitbarsting komen. Schreeuwt hij tegen je en laat hij je niet uitpraten? Loop dan rustig weg en kom pas terug als zijn aanval over is.
Er is een kleine kans dat jullie op goede voet verder kunnen. Probeer daarom niet tot een verzoening te komen met je narcistische partner. Zorg voor een duidelijke boodschap als je de relatie verbreekt en breng deze zelfverzekerd en resoluut. Ga niet in op smeekbedes om te praten over de relatie en hoe deze beter zou kunnen gaan. Herinner jezelf eraan dat je op die manier terugkomt in fase 1, waardoor je alleen maar dieper in het dal zinkt. Je maakt nu eindelijk tijd en ruimte vrij om rust en échte liefde te ervaren.
Heb je het net uitgemaakt en merk je dat je weer sympathie voelt voor je narcistische ex-partner? Schrijf dan de volgende mantra op en spreek hem meerdere keren uit: Dit is geen echte liefde en daarom niet mijn wereld. Door geen enkel contact meer met hem te hebben, word je niet meer verleid tot onrealistische sympathie. Dit is de meest liefdevolle keuze die je voor jezelf kunt maken. Het kan moeilijk zijn om dit door te zetten, omdat de narcist op allerlei manieren gaat proberen om je opnieuw te verleiden. Haal dan diep adem en stel jezelf een leven voor zonder stress en verwarring. Hoe zou het voelen om geen verantwoording meer af te hoeven leggen voor je keuzes? Om met een partner te zijn die échte liefde voor jou heeft en je daar nooit meer over hoeft te twijfelen? Zonder contact met je narcistische ex-partner kun je vredig helen.
Hoe herstel je van narcistisch misbruik?
Een narcistische relatie heeft een grote negatieve impact op zowel je ziel als lijf. Gelukkig kun je hier volledig van herstellen, mits je jezelf voldoende tijd en zelfliefde geeft. In het begin kun je het idee hebben gevoelloos te zijn. Je emoties voelen dof aan, alsof je verdoofd bent. Dit is een teken dat je lichaam je probeert te helpen. Laat je lijf en ziel samenwerken door het leven vanuit een zacht en zorgzaam perspectief te benaderen.
Aanvaard alle (negatieve) gevoelens die langskomen in deze periode. Je hoeft ze niet te weerstaan. Door een moment van stilte te pakken en diep te voelen wat je innerlijke zelf kwijt wil, zul je rust ervaren. Realiseer je dat de pijn echt voorbij gaat en dat deze moeilijke tijd de belangrijkste periode uit je leven kan zijn. Je innerlijke kracht zal sterker dan ooit terugkomen en de groei die je gaat doormaken is zo groot, dat elke dag na het herstelproces de moeite waard gaat zijn. De nieuwe inzichten die je door een narcistische relatie krijgt over jezelf, je relaties en de mensen om je heen zijn een belangrijke les waar je de rest van je leven baat van hebt.
Terwijl je loskomt en herstelt van een giftige relatie, kom je ook los van oude patronen in je leven. Je bent er waarschijnlijk nog niet van bewust, maar juist deze ervaring zorgt dat je je ‘echte ik’ kunt ontdekken en ontmoeten. Er zijn meerde manieren waarop je dit proces kunt versnellen:
Voed jezelf met helende producten
Door goed voor jezelf te zorgen, gaat je eigenwaarde sneller omhoog. Eet een goed uitgebalanceerd dieet en probeer weg te blijven van voedingsmiddelen die troostend en ongezond zijn.
Beweeg in de natuur
Een gezond lichaam verhoogt de snelheid van je herstel. Bovendien heeft de natuur een helende werking. Loop een rondje hard in het bos of beoefen yoga bij zonsopkomst. Als je je lichamelijk krachtiger voelt worden, lift je ziel mee omhoog.
Neem extra rust en keer naar binnen
Je kunt je stress verminderen door voldoende tijd te nemen voor rust en ontspanning. Ga op vaste tijden naar bed en sta elke ochtend rond dezelfde tijd op. Dagelijks mediteren kan helpen om jezelf te hervinden. Drink ’s avonds een kopje saliethee en visualiseer hoe krachtig je je voelt, zodra je over de narcist in je leven heen bent. Voel je bevrijd.
Tijdens je herstelperiode zul je een transformatie doorgaan op mentaal, emotioneel en spiritueel gebied. Misschien zit je nu nog vol hartzeer, maar onthoud dat je zelf een liefhebbend persoon bent en straks ook in volle overtuiging kunt zijn. Jouw ware kracht schuilt in échte liefde, voor anderen en voor jezelf. En je zult zien: zodra jij vol zelfliefde zit, zal geen enkele narcist je meer kunnen raken.
Q&A
Waarom ben ik slachtoffer van een narcist?
Een narcist kiest zijn slachtoffers niet bewust uit. Je was gewoon toevallig in de buurt. Sommige mensen denken dat ze door hun sterke grenzen nooit een prooi worden voor narcistisch gedrag. Dit is helaas niet waar. De manipulatie van een narcist neemt zo langzaam toe, dat zelfs de slimste mensen het vaak pas doorhebben als ze al in een relatie verwikkeld zijn. Als je openstaat voor liefde, ben je de ideale kandidaat. Pas op het moment dat je ongevoelig bent voor zijn praatjes en gedrag, ben je nutteloos en zal hij op zoek gaan naar een ander slachtoffer.
Hoe voorkom ik dat mijn nieuwe liefdespartner ook een narcist is?
Kom je net uit een relatie met een narcist? Wacht dan eventjes voordat je aan een nieuwe relatie begint. Zodra je volledig bent geheeld en je vol met zelfliefde zit, kun je een gezonde nieuwe partner uitzoeken.
In een relatie met een ware geliefde voel je je volledig vrij en kun je 100% jezelf zijn. Je hebt niet het gevoel alsof je op je tenen moet lopen of dat je de liefde van je partner moet ‘verdienen’. Een gezonde partner neemt zijn eigen verantwoordelijkheid, bedreigt je niet, communiceert open en eerlijk en is plezierig om mee te zijn. Jullie vertrouwen elkaar en voelen je beide veilig. Een heerlijk gevoel die je meer dan ooit verdient!
Artikel is geschreven door Claire Babai.
Bronnen: Voorbij het narcisme, Narcistisch misbruik in de liefde en Detox je liefdesleven.
Boeken over narcisme:
Voorbij het narcisme
Wil je meer weten over narcisme en hoe je kunt zorgen dat deze stoornis geen invloed meer heeft op je leven? In het boek Voorbij het narcisme leer je alles over de grip die het kan hebben op je ziel en hoe je vervolgens voor zelfliefde kiest. Door de lessen in dit boek kun je in alle rust herstellen en je eigen leven terugkrijgen.
Narcistisch misbruik in de liefde
De 50 vragen en antwoorden in dit boek gaan onder andere in op kenmerken van narcisme, de gedragingen van een narcist, de bijdrage van jouw eigen gedrag en wat je kunt doen om je eigen leven weer terug te krijgen. Dit boek is geschikt voor iedereen die verwikkeld is (geweest) in een narcistische relatie, maar ook voor mensen die narcisme meemaken in hun omgeving en er meer over willen begrijpen.
Detox je liefdesleven
Dit boek biedt strategieën voor iedereen die uit een relatie met een narcist of psychopaat komt of een andere, giftige relatie heeft overleefd. Het helpt je om jezelf terug te vinden, de pijn te elimineren, je onzekerheid te overwinnen en je onrust te temmen. Mjon van Oers geeft je de sleutels in handen om op vijf niveaus; mentaal, fysiek, emotioneel, spiritueel en energetisch te kunnen herstellen. Deze holistische aanpak zorgt voor meer bewustzijn, respectvollere relaties en brengt je zin in het leven weer terug.
Zal ik ooit genoeg goed genoeg zijn
Veel vrouwen worstelen met de relatie met hun moeder. Karyl McBride pakt deze relatie op een liefdevolle maar effectieve manier aan. Vaak kom je er pas later achter dat je misschien wel een narcistische moeder had, die er niet voor je kon of wilde zijn. Je hebt inmiddels zelf de nodige levenservaring opgedaan, bent zelf moeder geworden, en ziet nu wat onvoorwaardelijke liefde en steun echt inhoudt. Dit boek staat vol herkenbare verhalen en helende inzichten die je helpen te rouwen om de moeder die je zo graag gehad had.
Het gaslighteffect
Het gaslighteffect van Robin Stern behandelt het fenomeen gaslighting: een vorm van narcistische, mentale mishandeling, waarbij de misbruiker bewust onjuiste informatie doorgeeft met als doel het slachtoffer aan zichzelf en het gezond verstand te laten twijfelen. Een waardevol boek voor iedereen die met narcisme / gaslighting te maken heeft.
Houdt het dan nooit op
Wanneer komt er een einde aan het drama van narcisme in het gezin? Karyl McBride schetst een uitweg in 'Houdt het dan nooit op'.
Het gaslightproces
Claire Babai werkt als businesscoach voor copywriters en contentmarketeers. Ze is ervan overtuigd dat energie en mindset de belangrijkste fundering zijn voor het runnen van een succesvol bedrijf. Naast online marketing strategieën, helpt ze ondernemers daarom met het vinden van hun eigen kracht, waarbij spiritualiteit een belangrijk onderdeel is.
Goedemiddag, interessant artikel! Wat ik persoonlijk wel jammer vind is dat een spirituele website als die van jullie aangeeft in dikgedrukte letters dat een stoornis niet te genezen is. Een persoonlijkheidstoornis is geen ziekte en is zeker te genezen. Het zal niet makkelijk zijn maar het is een breed spectrum binnen het narcistisch spectrum en het zou jammer zijn als iemand met narcistische trekken of persoonlijkheidstoornis te horen krijgt dat er niets aan te doen is. Dit lijkt op eens een dader altijd een dader. En met de juiste behandeling kun je hier uit komen. UIt daderschap, uit slachtofferschap . Ik werk al jaren met zowel daders als slachtoffers en dus ook met narcistische persoonlijkheidstoornis en als je werkt aan het zelfbeeld en zelfvertrouwen en de zelfliefde dan kom je een heel eind. Ik heb hier goede resultaten mee. Uiteindelijk gaat het om de balans te leren tussen geven en nemen. Misschien is het een idee dat ik vanuit mijn ervaring als trauma expert een blog voor jullie schrijf over het werken met narcistische persoonlijkheid stoornis? Ik kan me voorstellen dat er ook een publiek is dat hier graag meer over zou willen lezen. Graag hoor ik jullie reactie! Een lieve groet, MOnique
Dag Monique, hartelijk dank voor je bericht. Je kunt een mailtje sturen naar redactie@inspirerendleven.nl en je ontvangt van ons informatie over het schrijven voor Inspirerend leven. Warme groet, Team Inspirerend leven