Emotionele allergieën bij ADD en gevoeligheid: het overgevoelige zenuwstelsel
Door Gabor Maté
Heb je weleens van emotionele allergieën gehoord? Een overgevoelig zenuwstelsel speelt hierbij een belangrijke rol. Gabor Maté, auteur van Het verstrooide brein, legt je in dit artikel verder uit wat emotionele allergieën zijn en waarom juist ADD’ers hier last van kunnen hebben. Ten slotte vind je een oefening om jouw emotionele allergie te ontdekken en tips om je te beschermen.
Kinderen met ADD hebben vaker last van verkoudheid, infecties van de bovenste luchtwegen, oorontstekingen, astma, eczeem en allergieën dan kinderen die geen ADD hebben.
‘Etenstijd. De achtjarige dochter neemt rustig de tijd om haar speelgoed aan de kant te leggen. ‘Opschieten. We willen graag eten,’ zegt haar vader, die gespannen is omdat hij honger heeft en het druk heeft op zijn werk. Dochterlief bedekt haar oren met haar handen. ‘Schreeuw niet zo tegen me,’ klaagt ze. ‘Ik schreeuw niet,’ antwoordt haar vader, terwijl hij zelf hoort hoe hij zijn stem verheft. Het gezicht van het kind verraadt pijn en wanhoop. ‘Mama, papa doet gemeen tegen me,’ huilt ze.
Als het aantal decibel in die keuken was gemeten toen de vader zijn dochter de eerste keer opdroeg om op te schieten, zouden de meeste mensen dat niet als schreeuwen hebben ervaren. De reactie van de dochter is echter wel degelijk oprecht. Ze pikt de spanning in de stem van haar vader op, ze voelt en ervaart die spanning ook, en hetzelfde geldt voor zijn onderdrukte ongeduld en frustratie. Dat wordt in haar hersenen vertaald als ‘schreeuwen’. Ze voelt precies dezelfde angst en verontwaardiging als een ander kind zou voelen als er op een boze manier tegen hem of haar wordt geschreeuwd. Dat komt door de gevoeligheid van het kind, en door hoe sterk ze op haar omgeving reageert. Dit kind is overgevoelig voor emoties.’
Gevoeligheid
De mensheid is gebaat bij het bestaan van gevoelige mensen.
Het woord ‘sensitiviteit’ (gevoeligheid) is afgeleid van het Latijnse woord sensir, ‘voelen’. Drie betekenissen uit woordenboeken zijn nuttig om in gedachten te houden omdat ze de ADD’er zeer treffend omschrijven:
- Zeer ontvankelijk voor of direct getroffen door externe prikkels of mentale indrukken.
- Snel beledigd of emotioneel gekwetst.
- (Als van een instrument) reageert snel op kleine veranderingen en merkt kleine veranderingen snel op.
Het woord heeft ook nog een andere connotatie, namelijk: empathisch zijn en respect hebben voor de gevoelens van andere mensen. De twee betekenissen kunnen in dezelfde persoon naast elkaar bestaan, maar dat gebeurt niet in alle gevallen. Sommige mensen die qua reactie op prikkels heel gevoelig zijn, houden het minst rekening met andermans gevoelens.
Overgevoelig lichaam
Sommige mensen zijn hyperreactief. Een betrekkelijk verwaarloosbare prikkel, of in ieder geval een prikkel die voor andere mensen verwaarloosbaar lijkt te zijn, wekt bij hen een intense reactie op. Als iemand zo’n reactie op lichamelijke prikkels vertoont, zeggen we dat hij of zij allergisch is.
Iemand die bijvoorbeeld allergisch is voor bijengif kan in levensgevaar zijn. Iemand die niet allergisch is, zou bij een steek alleen maar een korte pijn ervaren, een bultje krijgen, en last krijgen van irriterende jeuk. Zorgde de bijensteek er bij het eerste slachtoffer voor dat die in een fysiologische crisis terechtkwam? Niet direct. Het waren zijn of haar eigen fysiologische reacties die deze persoon dicht bij de dood brachten. Nauwkeuriger gezegd, het was de combinatie van een prikkel en de reactie erop. De medische term voor een allergie, voor deze hyperreactiviteit, is overgevoeligheid.
ADD en emotionele allergieën
Mensen met ADD zijn overgevoelig. Het is hun aangeboren temperament. Deze gevoeligheid, en dus niet een stoornis, wordt via genetische overerving doorgegeven. In de meeste gevallen wordt ADD veroorzaakt door de invloed van de omgeving op zeer gevoelige zuigelingen.
De gevoeligheid van kinderen met ADD is ook de reden waarom allergieën vaker bij hen voorkomen dan bij de rest van de bevolking. Kinderen met ADD vaker last hebben van verkoudheid, infecties van de bovenste luchtwegen, oorontstekingen, astma, eczeem en allergieën dan kinderen die geen ADD hebben.
Aangezien emotioneel overgevoelige reacties net zo fysiologisch van aard zijn als de allergische reacties van het lichaam op fysieke stoffen, kunnen we gerust zeggen dat mensen met ADD emotionele allergieën hebben.
Bijna elke ouder met een kind dat ADD heeft, of elke volwassene die een partner met ADD heeft, zal hebben gemerkt dat het kind of de partner lichtgeraakt is en geen dikke huid heeft. Mensen met ADD krijgen altijd naar hun hoofd geslingerd dat ze ‘te gevoelig’ zijn of dat ze niet ‘zo lichtgeraakt’ moeten zijn. Maar dan zou je net zo goed tegen een kind met hooikoorts kunnen zeggen dat het niet ‘zo allergisch’ moet zijn.
ADD: de drie belangrijkste kenmerken en hoe je ermee om kunt gaan
Gevoeliger zenuwstelsel
Je kunt verschillen qua emotionele reactiviteit onder andere verklaren doordat er fysiologische verschillen zijn tussen de zenuwstelsels van verschillende mensen. Bij sommige kinderen verkeert het zenuwstelsel altijd in een staat van alertheid. Onderzoekers van de University of Washington in Seattle maten de elektrische activiteit van een belangrijke zenuw, de nervus vagus, bij baby’s van vijf maanden oud. (De nervus vagus verbindt het centrale zenuwstelsel met het hart, de longen en de maag.) Baby’s met een hogere ‘basistonus’ van de nervus vagus ‘vertoonden ook een sterkere emotionele reactie op zowel positieve als enigszins stressvolle stimuli’. Toen deze kinderen veertien maanden oud waren vertoonden ze ook een sterkere emotionele reactie als ze van hun moeder werden gescheiden.
Gevoelige kinderen registreren net als zeer gevoelige apparaten zelfs de kleinste veranderingen in hun emotionele omgeving. Ze hebben daar geen keuze in. Hun zenuwstelsel reageert. Het is alsof ze onzichtbare antennes hebben die alle kanten op wijzen en de psychische straling oppikken die vervolgens door hun lichaam en geest heen wordt geleid. Ze zijn zich daar meestal niet bewust van. In tegenstelling tot instrumenten kun je de ‘zintuiglijke apparatuur’ van mensen niet zo gemakkelijk uitschakelen.
Lees verder over de Nervus vagus:
- Nervus vagus: deze bizar simpele oefening ontspant jouw overprikkelde nervus vagus
- De nervus vagus: wat zijn de gevolgen van een beschadigde nervus vagus? (en wat kun je doen om dit te herstellen?)
Buikkrampen als signaal
Buikkrampen bij gevoelige kinderen wijzen vaak op onopgeloste spanningen binnen het gezin. Ze komen vaak voor en worden maar al te vaak verkeerd geïnterpreteerd. Dit zijn de kinderen die bleek worden van ‘onverklaarbare’ buikpijn en van dokter naar dokter worden gesleept, waar ze elke keer opnieuw ‘volkomen gezond’ worden verklaard. De ouders krijgen te horen dat er geen aanwijsbare oorzaak van de pijn is. Maar die is er wel. Het lichaam van hun kind is een barometer voor de spanningen binnen het gezin.
De belangrijke bijdrage van gevoelige mensen aan de maatschappij
De mensheid is gebaat bij het bestaan van gevoelige mensen, want deze groep geeft het beste uitdrukking aan de scheppingsdrang en behoeften van de mensheid. De wereld kan het beste via hun intuïtieve reacties worden geïnterpreteerd. Onder normale omstandigheden zijn zij kunstenaars of handwerkslieden, zoekers, uitvinders, sjamanen, dichters en profeten. Dan zouden er geldige en overtuigende evolutionaire redenen zijn voor het voortbestaan van genetisch materiaal dat ten grondslag ligt aan gevoeligheid.
Het gaat hier niet om ziekten die worden overgeërfd, maar om een eigenschap die voor de mens een intrinsieke waarde heeft voor zijn overleving. Gevoeligheid leidt alleen maar tot leed en stoornissen in een wereld waarin men niet in staat is om acht te slaan op de voortreffelijk afgestemde fysiologische en psychische reacties van gevoelige mensen. ADD is geen natuurlijke toestand.
Ben jij een beelddenker? 8 eigenschappen van beelddenkers (AD(H)D, dyslexie en autisme)
Oefening: wat zijn jouw emotionele allergieën?
Heeft dit artikel belletjes laten rinkelen in jouw hoofd? Voel je je misschien beter begrepen nu je weet dat jouw gevoeligheid niet raar is? Neem dan even de tijd om rustig op te schrijven wat voor jou herkenning heeft gebracht. Denk bijvoorbeeld na over wat jouw emotionele allergieën zouden kunnen zijn. Waardoor word jij het meest geraakt? Wat of wie laat jou heftig reageren? Wanneer ben of reageer jij extra gevoelig? Help je jezelf genoeg om de prikkels en de emotionele allergieën op te vangen? Of verwijt je jezelf vooral van je reacties?
Je kunt ook de tijd nemen om jezelf te beschermen van alle prikkels die er binnenkomen en je lichaam weer rust te gunnen. In dit artikel lees je bijvoorbeeld hoe jouw lichaam weer rust kun laten vinden. Of lees in dit artikel hoe je je geest en emotionele lichaam kunt opruimen en beschermen.
Het verstrooide brein
Gabor Maté (zelf ADD'er) vertelt hoe het is om met een verstrooid brein te leven, hoe je daar beter mee om kunt gaan en hoe je het positief in kunt zetten. Verder geeft dit boek een waardevol programma voor de neurologische ontwikkeling van iedereen met ADD. Een optimistisch boek dat voor veel mensen de puzzelstukjes op hun plek laat vallen.
Deze artikelen geven je verder fijne tips en oefeningen om jezelf te beschermen:
Hoogsensitiviteit: meditatie om in slaap te vallen met je beschermengel
Voel jij je kwetsbaar en stromen je emoties over? Zo bescherm jij jezelf
Emotionele zelfbescherming: krijg inzicht in jouw overlevingsmechanisme
Hooggevoeligheid: een oefening om jezelf energetisch te beschermen
De Canadees dr. Gabor Maté, bekend arts, trauma- en verslavingsdeskundige, schreef over zijn ervaringen diverse baanbrekende bestsellers en spreekt hierover wereldwijd. Naomi Klein noemde hem een healer om te koesteren. De documentaire over zijn werk The Wisdom of Trauma werd al meer dan 6 miljoen keer bekeken.
Ik ben hoogsensitief en herken zowel mijzelf als mijn dochter. In mijn beleving zijn wij gewoon temperamentvolle hsp-ers. Waaruit zou voor jou blijken dat iemand ADD heeft?
Mijn zoontje was 1,5 toen zijn net iets oudere neefje -en vriendje- overleed. Enkele weken daarna had hij een heel hevige maar onverklaarbare allergische reactie. Zijn hele lijfje werd vuurrood en zwol op. Dat is twee keer gebeurd, daarna nooit meer. Het was zijn emotionele reactie op een traumatische gebeurtenis in zijn jonge leven. Mijn zoon is zeker heel sensitief en heeft (volgens de boekjes..) ADHD. Herkenbaar verhaal dus.
Ik ben benieuwd wat maakt dat dit dan ADD is en geen hooggevoeligheid is?
Zoooo ontzettend veel herkenning.. niet alleen van mezelf, maar ook mijn dochter, mijn kleindochter.. en zelfs wel n paar kinderen op school.. En @nicolette, ik had dezelfde reactie. Ik denk ook dat het gaat over hsp, maar snap wel dat het zich kan uiten in ADD.. als ik aan mezelf denk van vroeger.. uhh, ja (en nu nog wel )