Inspiratieplatform voor spiritualiteit, gezondheid en bewustwording

Terugkeren uit de donkere reis van de ziel: over de spirituele ontwikkeling van de man

“‘Initiatie’ betekent letterlijk ‘naar binnen gaan’. Het is het betreden van de wereld van de ziel, de binnenwereld. In onze tijd wordt de behoefte aan contact met deze innerlijke wereld steeds voelbaarder. Zonder een verbinding tussen de ziel en het dagelijkse leven raken we de zin kwijt; ons leven wordt leeg en we proberen het te vullen met allerhande substituten.” In dit artikel vertelt Ton van der Kroon over de rol van initiatieverhalen in de spirituele ontwikkeling van mannen in deze tijd.

In een tijd waarin de mannelijke waarden en patriarchale instituten aan het afbrokkelen zijn, komt langzaam een nieuw manbeeld naar boven: een man die zijn vrouwelijke en mannelijke kwaliteiten in zich verenigd heeft en verantwoordelijkheid draagt voor zichzelf en de wereld om hem heen.

Er bestaan nagenoeg geen initiatierituelen meer zoals we die kennen uit vroeger tijden. De overgang van jongen naar man is een vergeten fase en er zijn nauwelijks initiators, ‘oude wijzen’ of mentors die mannen een handvat kunnen bieden bij het in contact komen met hun eigen essentie. Rituelen zijn verdwenen of vervlakt tot uiterlijke structuren.

Wat we over hebben gehouden is een broze en vaak onvolwassen mannelijkheid; mannen die niet in contact staan met zichzelf, die de zin zijn kwijtgeraakt en vaak gestuurd worden door onbewuste emoties en verlangens. Ze zijn verward over hun mannelijke identiteit of houden vast aan een star en verouderd beeld van mannelijkheid. Achter de maskers gaan vaak onzekerheid, angst en verdriet schuil, die geen plaats mogen hebben in het beeld van de man. Veel mannen zijn eenzame vechters geworden; ze komen er zelf wel uit. Ze missen vaak het contact met hun vader, hun eerste voorbeeld van mannelijkheid.

Het contact met andere mannen bestaat vaak uit strijd en competitie of juist uit afstand en wantrouwen. Emotionele zaken bespreken ze liever met vrouwen, maar ze missen de geborgenheid en de kracht die het contact met mannen kan geven.

De weg naar binnen betreden

De initiatieverhalen die ik in De terugkeer van de koning deel, bieden een handvat om de weg naar binnen opnieuw te betreden. Het zijn richtingaanwijzers op het pad van persoonlijke ontwikkeling. Ze kunnen als inspiratie en als kompas dienen. Ze leiden ons voorbij het intellect naar de gebieden van het onderbewustzijn. Het proces van initiatie is geen rationeel proces, hoewel de ratio er wel onderdeel van uitmaakt. Het leidt naar de essentie van wie we zijn en wat we te doen hebben in de wereld.

In dit proces zijn het contact en de uitwisseling met andere mannen vaak van onschatbare waarde. Want hoewel er geen ‘oude wijzen’ meer zijn, heeft iedereen een stukje van de puzzel in handen van wat het betekent om ‘man’ te zijn.

Moeten veranderen?

Een van de grote misverstanden in de discussies over mannen is het ‘moéten veranderen’. ‘Mannen moeten veranderen’ is een zucht die vaak weerklinkt in de maatschappij, vaak verwoord door vrouwen. Maar ‘moeten’ gaat niet samen met ‘veranderen’. Echte verandering komt vanuit een diep verlangen jezelf te zijn. Jezelf te accepteren zoals je bent met al je tekortkomingen en kwaliteiten, en daarvoor durven te gaan staan.

Wellicht is het woord ‘ontwikkeling’ in de letterlijke betekenis een betere term; jezelf ontdoen van onnodige ballast en aangeleerd gedrag, zodat de kern overblijft. Geen boeman, geen sukkel, geen held of god, maar een man.

Mannen hebben een andere weg te gaan

In het proces van maatschappelijke veranderingen lijkt het er in deze tijd op dat de vrouwen het voortouw nemen. Vanuit een onderdrukte positie zijn zij het die zijn gaan vechten voor een andere vorm van samenleven, andere vormen van relaties en een gelijkere verdeling van rechten en plichten. Uiterlijk lijkt het erop dat mannen achterblijven, maar schijn kan bedriegen. Mannen hebben een andere weg te gaan. Hun weg speelt zich vaak in stilte af, omdat het een pijnlijke weg is en geen glorieuze. Terwijl vrouwen veel te winnen hebben, hebben mannen in eerste instantie veel te verliezen. Hun weg is een weg van het afstaan van macht en het onder ogen zien van onmacht en pijn. Toch is er net zoveel moed voor nodig om deze weg te gaan en langzaam af te dalen in de krochten van de ziel.

Richtingwijzer zijn

Langzaamaan beginnen de eerste mannen terug te keren uit deze donkere reis door de ziel en te vertellen over wat hen is overkomen. Zij zijn de richtingaanwijzers voor de vele mannen die op het punt staan alles te verliezen, doordat hun werk wegvalt, hun vrouw hen verlaat of een ziekte hen velt. In een tijd waarin de mannelijke waarden en patriarchale instituten aan het afbrokkelen zijn, komt langzaam een nieuw manbeeld naar boven: een man die zijn vrouwelijke en mannelijke kwaliteiten in zich verenigd heeft en verantwoordelijkheid draagt voor zichzelf en de wereld om hem heen. Geen macho, geen softie, maar een man die kan invoelen en ook kan optreden, een man die handelt vanuit zijn hart.

Het is het archetypische verhaal van de jongen die man wordt, die de rol van zoon en prins achter zich laat en de rol van vader en koning op zich neemt. Het is de psychologische ontwikkeling die op velerlei manieren is beschreven in de sprookjes en oude initiatiemythen die we vergeten zijn. Het is het proces van geboren worden, innerlijk doodgaan en de lange, zware weg die volgt om uiteindelijk opnieuw geboren te worden, dit keer in vol bewustzijn. Het is het terugkerende verhaal dat zich centreert rondom een oeroud maar steeds actueel thema: de terugkeer van de koning.