Je hebt ongetwijfeld minstens één narcist in je directe omgeving, maar misschien heb je het (nog) niet door. Lees dit artikel van psycholoog Wendy Gillissen en ontdek welke ‘soorten’ narcisten er zijn. “Wanneer je één mens met een echte narcistische persoonlijkheidsstoornis werkelijk hebt gekend en doorzien, herken je ze allemaal!”
Alle narcisten maken misbruik van een behoefte bij de ander, maar in wezen proberen ze de leegte, de behoefte in zichzelf te vullen.
Humor helpt (een beetje)
Wanneer je over narcisme leest, gaat het meestal over de narcist als ouder. Maar vaders en moeders hebben naast hun gezin vaak ook een baan, een cirkel van vrienden en kennissen, buren, klanten etc. In die relaties gedragen zij zich net zo als binnen hun gezin, maar met andere doelwitten. Dit artikel wil jou informeren over verschillende ‘types’ narcisten, maar is ook bedoeld om de humor er een beetje in te houden. Narcistisch misbruik kan bijzonder zwaar, verwarrend en mensonterend zijn. Humor kan helpen om de moed erin te houden, je herstelproces te bevorderen en je weer te verbinden met je ware zelf!
Behoor jij tot de makkelijke doelwitten?
Wat alle narcisten gemeen hebben: ze maken gebruik en misbruik van een behoefte, een noodzaak, een vorm van afhankelijkheid, een stuk verwarring of gebrek aan iets in jezelf. Een deel van jezelf dat jij je nog niet hebt toegeëigend. Zo zijn kinderen een makkelijk doelwit, omdat ze voor hun overleven afhankelijk zijn van ouders. Maar ook mensen in een hulpbehoevende of ongelijkwaardige positie zijn kwetsbaar, bijvoorbeeld therapiecliënten of mensen die bij instanties aankloppen voor zorg. Ook mensen op het spirituele pad die op zoek zijn naar zichzelf of de zin van het bestaan, kunnen in de ban raken van een narcist. En natuurlijk mensen die op zoek zijn naar een relatie, terwijl ze zichzelf nog niet liefdevol hebben geaccepteerd.
Dit zijn 6 herkenbare types narcisten
In de loop der jaren heb ik vele voorbeelden van narcisten in de gemeenschap aanschouwd. Misschien herken jij er ook enkele in je omgeving. In elk geval is het devies: zorg ervoor dat jouw kwetsbare plek en hun ingang tot jouw voedingsbron (energie en aandacht) zo snel mogelijk wordt afgesneden. Zorg ervoor dat je de lege plek in jezelf zo snel mogelijk vult met jezelf, al dan niet met de steun van een goede hulpverlener. Wanneer de narcist zélf een hulpverlener, advocaat, psychiater, mediator of andere persoon is van wie jij financieel, juridisch of anderszins afhankelijk bent: zorg dat je zo snel mogelijk een andere krijgt.
De prins(es) op het witte paard
Dit is de bekendste narcist: de man of vrouw van je dromen. In eerste instantie val je soms niet eens op hen, maar ze hebben een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Ze overladen jou met aandacht, complimenten, cadeaus. Of ze wekken de indruk een mysterieuze, tragische figuur te zijn die gered moet worden.
Op het moment dat je echt een intieme relatie met ze begint, of met ze gaat samenwonen of trouwen, krijg je met hun andere kant te maken. De jaloezie, de pesterijen, het claimen, het gaslighten, de karaktermoord. En af en toe een brokje ‘liefde’ om de moed erin en jou aan de lijn te houden.
De prins(es) blijkt een narcist. Hoe deze in wezen zeer beschadigde mensen het voor elkaar krijgen jou zo onweerstaanbaar aan te trekken, is een mysterie. Maar wat ze kennelijk doen, is: stukjes en brokjes van andere mensen, andere persoonlijkheden, films, boeken, idolen copy-pasten (ook energetisch), zich eigen maken en gebruiken om een façade, een persona op te bouwen. Ze laten jou zien wat jij wilt zien.
Daarnaast spiegelen ze jouw niet-toegeëigende mooie stukken: jouw niet geclaimde kracht, schoonheid, intelligentie… Alles wat jij nog aan schoonheid en waarde in jezelf ontkent, spiegelen ze naar jou. Je wordt dus eigenlijk een beetje verliefd op jouw eigen potentiële zelf! Maar wanneer de honeymoon-fase over is, beginnen ze hun eigen donkere, niet-toegeëigende stukken op jou te projecteren. Opeens kun jij het niet meer goed doen. De ruil is compleet: zij lenen jouw stralende stukken en energie en jij krijgt hun schaduwstukken op je dak.
De beste vriend(in)
Deze narcist is een van de meest pijnlijke om te ervaren, want deze laat je toe in je hart (net als de prins(es) op het witte paard-narcist). Mogelijk heb je mensen verloren en voel jij je eenzaam en kwetsbaar. Mogelijk heb je een geschiedenis van pesterij of misbruik. Geen nood, de beste vriend-narcisten ruiken precies waar ze moeten zijn! Ze vragen honderduit, zijn zeer geïnteresseerd in jou en in alles wat jou beweegt. Diepe, intieme gesprekken tot midden in de nacht. Grapjes die alleen jullie begrijpen. Je kunt je geluk niet op.
Tot je merkt dat de beste vriend-narcist niet helemaal is wie hij of zij lijkt. Wanneer je het ergens fundamenteel oneens mee bent, iets je ethisch gezien tegen de borst stuit, je niet wilt meegaan in hun plannen of hen niet de bevestiging geeft die ze wensen. Dan komt er opeens ijskoude vijandigheid op je af. Dat is schrikken. Je doet je best om het goed te maken en jullie komen eruit. Maar de volgende keer dat je niet doet wat de beste vriend-narcist wil, gebeurt het weer. Je gaat aan jezelf twijfelen: ben ik echt zo gemeen, zo lastig, zo veeleisend?
Ook kan het gebeuren dat de beste vriend het opeens nodig vindt jouw persoonlijkheid af te breken. Stukje bij beetje. Opeens worden de intieme dingen die je in die nachtelijke telefoongesprekken hebt gedeeld, tegen jou gebruikt. Je kwetsbaarheden, je onzekerheden. Alles onder het mom van een grapje – ‘neem het toch niet zo persoonlijk’. De beste vriend-narcist moet natuurlijk wel de mooiste, beste of slimste blijven.
De hulpverlener
Dit soort narcist is gevaarlijk voor mensen met een hulpvraag. Hij of zij is bijvoorbeeld ouderen- of jongerenwerker, therapeut, psycholoog, mediator, thuishulp of vrijwilliger. Deze narcisten hebben zogenaamd altijd gelijk. Wat jij nodig hebt, is niet zo belangrijk. Luister gewoon maar naar hen, doe wat ze zeggen, dan komt het wel goed – niet met jou, maar met hen. Het gaat erom dat zij als redder uit de bus komen. Als ze daarvoor steken onder water moeten uitdelen, tja… Het is natuurlijk wel de bedoeling dat jij je plaats kent als hulpvrager. Ben je het niet eens met hun aanpak? Dan ben je een lastige klant.
De klusser
Je hebt twee linkerhanden en er moet écht iets gebeuren aan je huis, je schuur, je fiets… Je bent in paniek, want het water staat je aan de lippen. Daar is de klus-narcist! Deze personen zijn handig en komen als geroepen. Ze vragen niets voor hun diensten. Ze helpen jou uit de goedheid van hun hart. Het punt is alleen dat ze niet meer weggaan.
Zodra ze zich in jouw leven hebben genesteld, en jij afhankelijk van ze bent geworden, gaan ze zich anders gedragen. Ze devalueren het werk van andere klussers. Ze rukken je schilderijen van de muur, want die hangen scheef. Jouw poging tot renovatie is niet goed genoeg. Ze maken brokken met je meubilair, vernielen je vloer en laten gereedschap verdwijnen. Ze komen met insinuaties waar je niet op bedacht bent: je misbruikt hen alleen maar. En: eigenlijk kun je het allemaal wel zelf.
Ook krijg je opeens te maken met karaktermoord. Je kwetsbaarheden of veronderstelde feilbaarheden worden door de klusvriend aangegrepen om je mee te ‘plagen’. Maar het voelt niet grappig, het voelt vernederend, het doet pijn. Je voelt je gevangen, in de val, je loopt leeg. Je bent afhankelijk geworden van een klus-narcist.
De webmaster
Ook de webmaster-narcist maakt gebruik van een behoefte. Je hebt een website nodig om een bedrijf of praktijk te runnen en kunt deze zelf niet maken of onderhouden. Tadaa, daar is de webmaster-narcist. Die helpt je wel, voor een schappelijk prijsje of zelfs voor niets. Het lijkt te mooi om waar te zijn en dat is het. Ook deze narcisten doen het voor eigen eer en glorie, voor aandacht of lovende recensies bijvoorbeeld. Ze leveren geen vakwerk, maar een façade. Een website zonder goede basis. Zonder beveiliging. En wanneer je kritische vragen stelt, worden ze boos. Jij bent veeleisend. Jij bent gek. Ze zullen jouw reputatie op internet wel even kapot maken als je het waagt om te klagen. Je hebt duidelijk een webmaster-narcist aan de lijn.
De cliënt
Deze narcist komt bij jou binnen als de ideale cliënt. Een e-mail vol humor, bijzondere achtergrondverhalen, een interessante persoonlijkheid, pittige problematiek… Natuurlijk heb je als therapeut zin om met deze persoon te werken. En je hebt cliënten nodig om financieel te overleven.
Maar al snel blijkt dat er dingen niet kloppen. Deze cliënten willen de intake overslaan, want ‘daar zijn ze al te ver voor’. Ze zijn niet geïnteresseerd in het bespreken en behandelen van pijnpunten, maar roemen vooral hun eigen kunnen of het falen van anderen. En het fraaist van al: ze willen niet betalen voor jouw gedane werk, want het was toch niet helemaal naar wens. Jij nam zelf te veel ruimte in tijdens het gesprek, jij wilde hen niet hun zin geven, jij wilde ze niet faciliteren, jij had niet genoeg aandacht voor hen.
Ja, je had een narcist als klant. Deze mensen zijn nooit werkelijk geïnteresseerd in therapie en transformatie – ze komen voor de aandacht. Ze willen graag kunnen vertellen dat ze bij die en die in therapie zijn geweest. Van ongemakkelijke vragen of een rekening worden ze niet blij.
Het is nooit genoeg!
Alle gekheid op een stokje: deze voorbeelden zijn natuurlijk uitingsvormen van een en dezelfde persoonlijkheidsstoornis. De 6 types hebben allemaal dezelfde onderliggende motieven en gebruiken hetzelfde soort middelen om hun doel te bereiken. Wanneer je één mens met een echte narcistische persoonlijkheidsstoornis werkelijk hebt gekend en doorzien, herken je ze allemaal!
Alle narcisten maken misbruik van een behoefte bij de ander, maar in wezen proberen ze de leegte, de behoefte in zichzelf te vullen. Ze willen je eeuwige dankbaarheid, bewondering, de eer van jouw werk, jouw energie, jouw aandacht en tijd. Ze willen bewonderd worden, maar het is nooit genoeg. Je kunt ze nooit genoeg geven om het enorme gat in hun zelf, persoonlijkheid en eigenwaarde te vullen.
Rancune & razernij
Je gaat merken dat er fundamenteel iets niet klopt in de uitwisseling. Het moet uiteindelijk altijd om hen draaien. Mogelijk trek jij je terug. Misschien stel je kritische vragen. En dan komt het moment dat rancune de kop opsteekt. Je waardeert ze niet zoals ze gewaardeerd willen worden en dan krijg je met de donkere kant van de narcist te maken. De beschuldigingen, de pesterij, de omkeringen, de razernij.
Daarbij laten alle narcisten jou zien waar je nog kwetsbaar bent. Waar je nog vatbaar bent voor gaslighting, illusie, waar je nog aan het twijfelen te brengen bent. Waar sta je nog niet stevig in je schoenen? Waar sta je nog niet in je kracht? Waar heb je nog onvervulde behoeften? Waar durf je nog niet te geloven in jezelf? Waar ben je nog niet zo groot als je bent? Waar eigen jij je jouw schoonheid, talenten, unieke zelf nog niet toe? Waar trek je op basis van onbewuste overtuigingen nog mensen aan die misbruik maken van jouw energie?
Zo kan geen enkele narcist jou meer foppen
Voor alle duidelijkheid: het misbruik is niet jouw schuld. Narcisten zijn zelf verantwoordelijk voor hun onethische en destructieve gedrag. Het dansje met een narcist wil jou simpelweg laten zien wat je nog gelooft en dus onbewust manifesteert in je leven. Deze aanwijzingen kun je op een positieve manier gebruiken. Werk op deze punten aan je groei, genezings- en bewustwordingsproces. Dan ben je niet langer slachtoffer of survivor, maar heb jij jezelf geheeld. Je staat in je kracht en geen enkele narcist kan jou nog foppen! Niet lang, in elk geval…
Narcistisch misbruik in de liefde
Wil je meer weten over jezelf herontdekken na narcistisch misbruik en hoe je dat kunt doen? Narcistisch misbuik in de liefde van Mjon van Oers helpt je hierbij. De 50 vragen en antwoorden in dit boek gaan onder andere in op kenmerken van narcisme, de gedragingen van een narcist, de bijdrage van jouw eigen gedrag en wat je kunt doen om je eigen leven weer terug te krijgen. Dit boek is geschikt voor iedereen die verwikkeld is (geweest) in een narcistische relatie, maar ook voor mensen die narcisme meemaken in hun omgeving en er meer over willen begrijpen.
Lees verder over narcisme:
Waarom het zo moeilijk is om een giftige relatie te beëindigen
Dit is waarom narcisten zo aantrekkelijk lijken (maar in werkelijkheid gevaarlijk zijn)
Aan deze drie narcistische verleidingskunsten herken je narcisme
drs. Wendy Gillissen is psychologe, regressie-en reïncarnatietherapeute en auteur van de in de VS bekroonde spirituele avonturenroman ''De Vloek van de Tahiéra''. Het vervolg, ''De Zoektocht naar Tzanáta'' is in 2020 verschenen. Momenteel voltooit zij deel 3, ''Het Verloren Land''. Daarnaast schrijft zij een boek over entiteiten en niet-eigen energieën. Wendy blogt o.a. over spiritualiteit, reïncarnatie en narcisme. Veel hooggevoelige en creatieve mensen, en beginnend therapeuten vinden de weg naar haar praktijk. In haar vrije tijd speelt ze Keltische harp.
Ik zeg, weg met de narcisten, weg uit je leven. Of het nou een kennis is, een vriend of zelfs een familielid. Bepaal zelf welke mensen positief aanvoelen en bij wie je jezelf kan zijn. Er zijn nog wel mensen die wel empathisch zijn, je niet willen kwetsen/raken en geen geheel eigen agenda hebben. En koester die mensen, want het lijken er steeds minder te worden... (Wat is er toch gaande in de wereld...? Egocentrisme ten top.)