Opgroeien bij narcistische ouders: dit doet het met jou als kind (én als volwassene)
Door Jonice Webb
Als kind van narcistische ouders heb je vaak noodgedwongen een rol op je genomen, die je als volwassene nog steeds speelt. Jonice Webb, psycholoog en auteur van Patronen van ongekende gevoelens doorbreken, legt in dit artikel uit hoe zo’n valse identiteit ontstaat én hoe jij jezelf ervan verlost. “Je hebt vaak het gevoel dat je alleen geliefd kan zijn als jij je rol heel goed speelt.”
Welke rol jij moet aannemen, ligt meestal in het verlengde van de behoeften of eisen van je narcistische ouders.
Gedwongen een rol spelen
Een kind dat opgroeit in een gezin met narcistische ouders wordt niet gespiegeld. Spiegelen houdt in dat een kind naar zijn ouders kijkt en ziet dat het gezien en gehoord wordt. Het betekent dat jij jezelf direct weerspiegeld ziet in de ogen van je ouders. Daardoor kun je in jezelf zijn en een zinvol en vervuld leven leiden. Je kunt leven als je authentieke zelf, omdat je ouders laten zien dat je daadwerkelijk bestaat.
Maar een kind dat opgevoed wordt door narcisten wordt niet gespiegeld, omdat een narcist niet over deze capaciteit beschikt. Spiegelen vereist een soort emotionele volwassenheid die iemand in staat stelt comfortabel in zichzelf te zijn, die ruimte maakt voor de ander en die de ander zelfs helemaal los ziet van een ego-identiteit. Spiegelen betekent dat ik jou aanzie voor jou, voor wie jij bent. Narcisten kunnen dat gewoonweg niet, omdat ze hun kind niet als een zelfstandig persoon zien, maar als een verlengde van zichzelf.
Besta ik wel echt?
Wat gebeurt er met een kind als het niet wordt gespiegeld? Dan ben je er niet zeker van dat je wel écht bestaat. En dat is zo’n uiterst oncomfortabele positie om je in te bevinden, dat jij je snel een bepaalde identiteit moet aanmeten. Met een masker en een kostuum dat de narcistische ouder bevalt. Je doet dit om een gevoel van bestaansrecht en verbondenheid te creëren. Want je moet bestaan voordat je ergens toe kunt behoren. Dus als ik een niet-gespiegeld kind ben, kan ik een masker opzetten en een kostuum aantrekken dat voor mij bewijst dat ik besta. En daarna kan ik dat kostuum gebruiken om er zeker van te zijn dat jij me aardig vindt.
Saboteur, slachtoffer of supervrouw
Dat masker en dat kostuum kunnen vele vormen aannemen. Je kunt je narcistische ouders saboteren door allerlei dingen van ze te eisen. Misschien heb je constante goedkeuring nodig van buitenaf of pest je mensen. Je kunt ook de rol van de verzorger op je nemen en steeds naar manieren zoeken om voor je ouders en/of anderen te zorgen. Of je kunt uitgroeien tot een soort supervrouw of -man, zodat je sterk en onverstoorbaar overkomt en het lijkt alsof niets jou echt raakt. Je kunt ook een slachtofferrol aannemen, zodat je voortdurend verzorging van anderen nodig hebt. Welke rol jij moet aannemen, ligt meestal in het verlengde van de behoeften of eisen van je narcistische ouders.
Als kind van een narcist is het moeilijk om te begrijpen dat jij het waard bent om van te houden, gewoon zoals je bent. In plaats daarvan heb je vaak het gevoel dat je het moet verdienen. Dat je alleen geliefd kan zijn als jij je rol heel goed speelt. En op anderen vertrouwen is lastig, omdat je nooit onvoorwaardelijke liefde gevoeld hebt.
Ontdek welke rol jij op je hebt genomen
Je ware zelf zoeken
Wat kan het volwassen kind van narcistische ouders doen? Therapie is een goed begin om te leren begrijpen dat je een narcistische ouder had en om de impact van die realiteit vast te stellen. Dat houdt in dat je kijkt naar de overtuigingen over het leven die je hebt ontwikkeld, en over jouw rol in de wereld en je relaties door het feit dat je niet gespiegeld werd.
Vervolgens kun je op zoek gaan naar je authentieke zelf, zodat jij als je in de spiegel kijkt, je ware zelf ziet in plaats van je toegekende rol. Er is een grote vrede aanwezig in leven als je authentieke zelf. Het kan zelfs als de ultieme verlossing worden ervaren om je Zelf te kunnen zien en horen en daarmee relaties te vinden die dat Zelf bevestigen door hem te spiegelen.
Patronen van ongekende gevoelens doorbreken
Wil je aan de slag gaan met emotionele wonden? Jonice Webb laat zien hoe je de patronen van gebrekkige beleving van emoties, emotionele afstand en onuitgesproken gevoelens kunt doorbreken. Al je relaties knappen ervan op; de relatie met je kinderen, je partner, je ouders, je familie en vooral ook die met jezelf!
Lees verder over de wonden die narcistische ouders achterlaten:
Verlatings- of bindingsangst: hoe de moederwond jouw relaties saboteert
Zo herken je een moederwond: wat er gebeurt wanneer je als kind liefde moest missen…
De vaderwond (11 kenmerken): zo kun je het trauma van een emotioneel of fysiek afwezige vader helen
Jonice Webb is gepromoveerd in de klinische psychologie, was directeur van een aantal poliklinieken en voert inmiddels dertig jaar haar eigen psychotherapiepraktijk. Ze heeft zich gespecialiseerd in het werken met jongeren en relatietherapie.
