Overprikkeld brein: de connectie tussen laaggradige ontstekingen en mentale klachten
Door Gastauteur
Heb je (ongemerkt) veel stress, ben je vaak overprikkeld en moe? Dan kan het zo zijn dat je veel laaggradige ontstekingen in je lichaam hebt. Overprikkeling, verkeerde voeding en stress kunnen de oorzaak van laaggradige ontstekingen zijn en die ontstekingen kunnen vervolgens weer stress en overprikkeling opleveren. In dit artikel vertelt breinexpert Charlotte Labee je over deze vicieuze cirkel en wat je eraan kunt doen.
Wanneer we continu in de overlevingsstand staan en de verkeerde voeding binnenkrijgen, vergroot de kans op het ontstaan van ontstekingen aanzienlijk.
De connectie tussen ontstekingen en mentale klachten
Ik kijk naar het lichaam en brein vanuit een holistische visie. In deze zienswijze is niets opzichzelfstaand en is alles met elkaar verbonden. Zo blijkt uit steeds meer onderzoeken dat ontstekingen een oorzaak kunnen zijn van mentale klachten. Dit kan komen doordat ontstekingen een verminderde connectie veroorzaken tussen de amygdala en prefrontale cortex. Hierdoor wordt de prefrontale cortex niet meer betrokken bij impulsieve en emotionele reacties zoals angst, stress, overbelasting en overprikkeling.
Wanneer we continu in de overlevingsstand staan en de verkeerde voeding binnenkrijgen, vergroot de kans op het ontstaan van ontstekingen aanzienlijk. Als mens zijn we immers een biochemische fabriek. Wanneer er maar een klein percentage van onze biochemische reacties niet goed functioneert, verhogen onze ontstekingswaarden als signaal dat we het rustiger aan moeten doen. In de huidige maatschappij hebben we helaas niet geleerd naar deze signalen te luisteren en blijven we maar doorgaan.
Checklist: is jouw brein overprikkeld? Dit zijn de kenmerken
Onze bescherming tegen indringers
Het lichaam heeft natuurlijke barrières als oplossing om pathogenen en toxinen buiten te houden. Een belangrijke barrière is niet alleen de huid, maar ook de slijmvliezen. Samen vormen de slijmvliezen de eerste verdedigingslinie van het immuunsysteem.
Onder normale omstandigheden kan het lichaam er dan ook heel goed voor zorgen dat de buitenwereld ook echt buiten blijft. De micro-organismen die via voedsel en drinken binnenkomen, worden door het maagzuur onschadelijk gemaakt.
Chronische ontstekingen door stress
Stresshormonen zoals adrenaline en cortisol, bepaalde voedingsmiddelen of pathogenen kunnen de lichaamsbarrières openzetten, waardoor bacteriën en bacterieresten zich kunnen verplaatsen naar de bloedbaan. Het immuunsysteem heeft dit in de gaten en reageert hierop. Als gevolg hiervan ontstaat laaggradige ontsteking, die ten grondslag ligt aan vele ziekten. Bij een disbalans in de darmflora zijn er in verhouding meer ziekte veroorzakende bacteriën (gramnegatieve bacteriën). Via de darmwand kunnen deze het lichaam binnenkomen en dit is potentieel gevaarlijk.
Het immuunsysteem reageert hierop met het aanbrengen van extra vetcellen om de openingen in de darmwand te dichten. Hiermee hoopt het immuunsysteem ervoor te zorgen dat er niet nog meer bacteriën uit de ontlasting in de bloedbaan kunnen komen. De afvalstoffen van deze bacteriën zijn echter giftig en veroorzaken een tijdelijke ontstekingsreactie. Blijft deze situatie te lang duren, dan ontstaat er een chronische en laaggradige ontsteking. Dit wordt op de lange termijn onder andere gelinkt aan overgewicht, hart- en vaatziekten en depressie.
Lees ook: Somber, angstig of zorgelijk? Zó eet je jezelf blij!
Het verschil tussen hooggradige en laaggradige ontstekingen
Er kunnen ook andere zaken zijn die een ontsteking uitlokken, maar te zwak zijn voor een echte ontstekingsreactie met een duidelijk begin en einde. Denk hierbij aan verkeerde vetten, ontstekingsstofjes uit te veel buikvet, bewerkt voedsel, toxinen en psycho-emotionele stress die het immuunsysteem activeert. De onmiskenbare signalen van een ‘hete’ ontsteking met koorts of verhoging zijn er dan niet, waardoor we spreken van een ‘koude’ of laaggradige ontsteking. Hoe het immuunsysteem bij een ontsteking precies reageert, heeft onder andere te maken met de kwaliteit van je voeding, darmflora en hoe vaak je eet.
Een laaggradige ontsteking (lgi, lagegraadinflammatie) kan maanden- of jarenlang duren en kost het lichaam heel veel energie. Het immuunsysteem krijgt als primaire overlevingsfunctie in het lichaam immers altijd voorrang als het gaat om de energieverdeling.
De energie die een overactief immuunsysteem gebruikt, gaat ten koste van andere processen in het
lijf. Als deze situatie heel lang duurt, raakt ook de dorsale vagus overactief en kan er ziekte en een overprikkeld brein ontstaan.
De gevolgen van laaggradige ontstekingen
Systemen die als eerste opgeofferd worden én waarschuwingssignalen van een overprikkeld brein zijn:
- Het bindweefsel (huid, pezen en banden): doffe huid.
- De spijsvertering: verstoorde spijsvertering.
- Voortplanting: moeilijk zwanger raken, omdat jouw brein bij een energietekort redeneert dat het niet handig is om in deze onzekere en onveilige omgeving nieuw leven voort te brengen.
- Mentale processen: hersenprocessen kosten veel energie, maar die gaat bij lgi grotendeels naar het immuunsysteem om de schade te beperken. Het gevolg is bijvoorbeeld dat je hersenmist krijgt en niet meer zo snel kunt schakelen. Ook is je besluitvorming minder dan normaal en krijg je het gevoel dat je je wilt terugtrekken uit sociale situaties. Dit spaart energie en is dan ook heel natuurlijk gedrag bij een infectie. De infectie krijgt prioriteit en de rest is bijzaak voor het brein.
Heb je last van laaggradige ontstekingen? Doe de zelftest!
Disbalans tussen omega 3- en omega 6-vetzuren
Een belangrijke oorzaak van lgi is de disbalans tussen omega 3- en omega 6-vetzuren in het westerse voedingspatroon. Omega 6 (ontstekingsbevorderend) kun je zien als de pyromaan die in het lichaam een brandje sticht in de vorm van een ontsteking. Omega 3 (ontstekingsremmend) is de brandweer die vervolgens wordt opgeroepen om deze brand te blussen.
Over het algemeen hebben we meer omega 3 nodig dan omega 6, maar helaas ligt de verhouding in ons moderne voedingspatroon precies andersom. Bij een verhoudingsgewijs te lage inname van omega 3 zijn er in het lichaam te weinig brandweerlieden aanwezig om de verschillende ontstekingshaarden te blussen. De vuurtjes of ontstekingen blijven dan constant zachtjes doorsmeulen.
Lees verder: Omega 3: een sterke ontstekingsremmer + 10 voedingstips
Een vicieuze cirkel van overprikkeling
Zoals genoemd is ook psycho-emotionele stress een van de oorzaken (en tegenwoordig wellicht wel de belangrijkste oorzaak) van laaggradige ontstekingen. Een overprikkeld brein werkt dus een laaggradige ontsteking in de hand. Andersom zorgt een laaggradige ontsteking ook weer voor een overprikkeld brein, doordat de meeste energie naar het immuunsysteem gaat en dus niet naar het brein. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van overprikkeling. In Overprikkeld brein ga ik dan ook dieper in op tools en handvatten om ontstekingen tegen te gaan en op een natuurlijke manier op te lossen.
De belangrijkste oorzaken van lgi op een rijtje:
• chronische stress
• overprikkeld brein
• doorlaatbare barrières
• disbalans van de darmflora
• slechte vetten, een teveel aan omega 6
• tekort aan omega 3
• suiker
• te veel buikvet
• toxinen
• medicatie
• alcohol
• roken
• slecht slapen
De invloed van voedingskeuzes
De enorme opmars van mentale ziektebeelden dwingt ons om met een meer holistische blik naar mentale klachten te gaan kijken. Een fundamentele pijler in deze holistische visie is de rol van voeding. Wat we eten, beïnvloedt onze prefrontale cortex en het ontstaan van ontstekingen in het lichaam. Daarmee bepalen onze voedingskeuzes voor een belangrijk deel ook onze vatbaarheid voor overprikkeling.
Ons eeuwenoude breinsysteem hunkert naar zoete en suikerrijke voeding, omdat zoetheid in de prehistorie betekende dat het fruit rijp was en goed was om te eten. Dit betekende dat we het fruit aten op de piek van de voedingswaarde. Hierdoor konden we in de zomer een vetlaagje opbouwen, wat ons in de winter hielp om te overleven. In de huidige maatschappij is deze natuurlijke balans verstoord doordat suiker overal om ons heen beschikbaar is. Hiermee bedoel ik niet alleen fruitsuikers, maar ook chemisch bewerkte suikers en zoetstoffen. Helaas hebben zoetstoffen op het brein hetzelfde effect als reguliere suikers. Ze activeren namelijk het beloningssysteem in het brein door de dopamineaanmaak te verhogen, waardoor we er steeds meer van nodig hebben om de beloning nog te incasseren. Dit resulteert in enorme suikercravings en een overactief dopaminesysteem. Hierdoor vermindert de connectie met de prefrontale cortex en kunnen we spreken van een verslaving.
Zo programmeren we ons brein met ongezonde gewoonten, waarmee we de voedingsindustrie in de kaart spelen. Hoe verslaafder wij immers zijn en hoe meer suikerrijke producten wij kopen, hoe hoger de winst voor de industrie. Laten dit nu net allemaal ontstekingsbevorderende producten zijn, die onze verslaving alleen maar versterken en ons steeds slechter laten voelen.
Lees ook:
Aandacht voor je zuur-base balans: langdurige verzuring zorgt voor ontstekingen
Acht voedingstips om chronische ontstekingen tegen te gaan
Dit is een fragment uit Overprikkeld brein van Charlotte Labee.
Overprikkeld brein
Wil jij je brein ontprikkelen en zorgen dat jouw brein optimaal kan functioneren? Dan is Overprikkeld brein van Charlotte Labee jouw onmisbare gids! Ze laat op basis van de laatste wetenschappelijke kennis zien hoe je door aan de slag te gaan met voeding, beweging, ontspanning en verbinding binnen 10 weken meer rust ervaart en je energie terugkrijgt.
Lees verder over overprikkeld zijn:
Overprikkeld? Zo maak je van je huis een energetische oplaadplek
De introverte (of HSP) moeder & overprikkeld
Hooggevoelig: 4 dingen die je kunt doen als je overprikkeld bent
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
