Ben jij het zwarte schaap van de familie? De verborgen impact van afwijzing en schuld
Door Rebecca Mandeville
Werd jij als kind voortdurend op de huid gezeten, beschaamd, beschuldigd of afgewezen door een familielid? Dan kan het zijn dat je gezien werd als het zwarte schaap van de familie. “Kinderen die het zwarte schaap van de familie zijn, zijn in feite slachtoffer van mishandeling en verwaarlozing door gezinsleden en/of het hele gezin,” zegt therapeut Rebecca Mandeville, auteur van Het zwarte schaap van de familie. Lees er meer over in dit artikel.
Als je het zwarte schaap van de familie bent, is het mogelijk dat je je afgewezen of getreiterd hebt gevoeld door een ouder, broer of zus, of iemand anders van je (aangetrouwde) familie.
Werd jij als kind voortdurend op de huid gezeten, beschaamd, beschuldigd of afgewezen door een ouder, broer of zus of ander familielid? Ben je in het verleden het doelwit geweest van een opzettelijk kwaadaardige ‘lastercampagne’ (valse, belastende informatie die achter je rug om door anderen over je wordt verspreid) door gezinsleden of familieleden en voelde je je daardoor gefrustreerd, boos, hulpeloos of verward? Misschien ben je wel ‘gek’, een ‘leugenaar’ of een ‘bedrieger’ genoemd door je moeder, vader of broers en zussen en heb je geen idee waarom ze zo over je spraken.
Je weet niet hoe je moet beschrijven wat je meemaakt. Je voelt je wellicht ontmoedigd, hopeloos, angstig en alleen, en niemand begrijpt je, niemand is echt met je begaan en niemand geeft je de steun die je nodig hebt.
Wat zijn kenmerken van de zwarteschaapdynamiek?
Als je het zwarte schaap van de familie bent (en vooral als dat al vanaf zeer jonge leeftijd zo is), kun je last hebben van allerlei problemen en psychische klachten, waaronder relatieproblemen, het impostersyndroom, gegeneraliseerde angst, depressie, verslaving, codependentie en complexe traumasymptomen (cptss).
Het kan zijn dat je niet in de gaten hebt dat je psycho-emotionele problemen te wijten zijn aan het feit dat je vastzit in de rol van het zwarte schaap binnen je ouderlijk gezin. Het is ook mogelijk dat je je er wel bewust van bent dat je die rol toebedeeld hebt gekregen, maar dat je niet goed weet hoe je deze disfunctionele gezinsdynamiek kunt veranderen zodat mensen zien wie je werkelijk bent.
Als je het zwarte schaap van de familie bent, is het mogelijk dat je je afgewezen of getreiterd hebt gevoeld door een ouder, broer of zus, of iemand anders van je (aangetrouwde) familie en dat je niet snapt hoe het kan dat jij ooit het doelwit bent geworden van hun vijandigheid en mishandeling. Misschien zit je diep in de put door een ‘lastercampagne’ van je familie (dat wil zeggen: een of meer familieleden proberen je zwart te maken of je reputatie te schaden door negatieve of verzonnen informatie over je te verspreiden), en zijn er maar weinig mensen, ook onder je beste vrienden, die begrijpen waarom je zo gefrustreerd, boos of verdrietig bent.
Niet-erkende gevoelens zoals schuldgevoelens, frustratie, schaamte en boosheid worden afgewenteld op het meest kwetsbare lid van de groep (vaak is dit het ‘empathische’ kind, dat hoogsensitief is en zijn eigen emoties en soms die van anderen zeer intens ervaart). Op deze manier wordt het zwarte schaap van de familie onderworpen aan afwijzend, beschamend en beschuldigend gedrag via het zogenoemde familieprojectieproces (waarop ik later dieper zal ingaan).
Over het hoofd gezien
Kinderen die het zwarte schaap van de familie zijn, zijn in feite slachtoffer van mishandeling en verwaarlozing door individuele gezinsleden (inclusief ouders) en/of het hele gezinssysteem, maar dit wordt zelden erkend binnen de geestelijke gezondheidszorg, het familie- en jeugdrecht, het medische systeem of het onderwijssysteem. Omdat deze dynamiek zowel verraderlijk als subtiel kan zijn, realiseren veel volwassen overlevers zich niet dat ze hebben geleden onder psycho-emotionele mishandeling toen ze opgroeiden. In veel gevallen zullen de signalen en symptomen die worden geassocieerd met deze zeer moeilijke disfunctionele rol in het gezin over het hoofd worden zien.
Volwassenen die professionele hulp zoeken komen er vaak achter dat de oprechte pijn en ellende die ze ervaren wordt gebagatelliseerd, weggewuifd of ontkracht door opmerkingen als: ‘Maar het is je familie, natuurlijk houden ze van je’; ‘Familiebanden zijn heel belangrijk, zo erg kan het allemaal niet zijn’; ‘Het beste wat je kunt doen is vergeven, we moeten de band met onze familie in stand houden, want dat is goed voor de gezondheid’. Dit soort opmerkingen versterkt echter alleen maar het gevoel dat ze niet serieus worden genomen en leidt tot nog meer verwarring en een sociaal isolement.
Als je iemand als het zwarte schaap van de familie behandelt, behandel je hem als object in plaats van als mens
Meer dan buitengesloten worden
Hoewel de meeste mensen zich weleens buitengesloten voelen in hun gezin, gaat de zwarteschaapdynamiek veel verder dan dat. In wezen is dit verschijnsel nauw verwant aan pesten en beide kunnen worden beschouwd als openlijke of verkapte vormen van psycho-emotionele mishandeling. Net als bij pesten kan het zwarte schaap van de familie te maken krijgen met agressief en dominant gedrag, dreigementen, geweld of dwang, en kan hij daar op geen enkele manier aan ontsnappen.
Een kind dat tot het zwarte schaap wordt gemaakt, wordt steeds opnieuw in een kwaad daglicht gesteld en op een eendimensionale manier neergezet via labels en verdraaide (of onware) verhalen waarin ze niet als mens worden gezien, met alle negatieve gevolgen van dien voor hun eigenwaarde en mentale en emotionele gesteldheid.
Waarom gebeurt het?
Waarom zou een ouder zijn eigen kind afwijzen, beschamen, altijd de schuld geven en de baas over hem willen spelen? Een belangrijke reden hiervoor is dat de ouders zelf zijn opgegroeid in een gezin waarin veel trauma’s aanwezig waren of waarin mishandeling plaatsvond, en dat ze lijden aan een onopgemerkt, onbehandeld trauma.
Een andere reden is dat ze een borderlinepersoonlijkheidsstoornis of narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben, waardoor ze zeer agressief, dominant of instabiel zijn. Ze kunnen een niet-gediagnosticeerde, onbehandelde aandoeningen hebben, zoals een bipolaire stoornis, angststoornis of depressieve stoornis, waardoor ze hun kind het leven zuur maken zodat ze eigen opgekropte frustraties kwijt kunnen raken en hun verlatingspijn, ‘toxische schaamte’ of zelfhaat kunnen verlichten.
Zulke ouders (vooral de borderlinetypes of narcistische types) kunnen ook splitsgedrag vertonen, bijvoorbeeld door de ene broer of zus tegen de andere op te zetten om een groep ‘bondgenoten’ te vormen. Ouders die dit doen, hebben ook de neiging om een kind als ‘goed’ te zien (het ‘gouden kind’) en een ander als ‘slecht’ (het zwarte schaap). Vooral de rol van het zwarte schaap is niet statisch en kan verschuiven van kind naar kind of zelfs naar een ouder, vooral als een van de ouders een psychische stoornis heeft of een verslaafde/alcoholist is.
Wat het scenario ook is, het zwarte schaap wordt steevast afgeschilderd als gebrekkig en onvolwaardig. Hij verdient een vijandige houding van de familie en hij is het niet waard om liefde te krijgen en opgenomen te worden in de groep. Het afgewezen en beschaamde kind wordt als object behandeld, ontmenselijkt en verbannen, en wordt in wezen niet meer dan een menselijk filmdoek waarop de onbewuste projecties van het gezinssysteem worden geprojecteerd.
Fragment uit: Het zwarte schaap van de familie
Het zwarte schaap van de familie
Wil je meer lezen over deze giftige dynamiek en jezelf helen? Het zwarte schaap van de familie van Rebecca Mandeville beschrijft het fenomeen waarbij één familielid de schuld en negatieve projecties van de hele familie draagt.
Lees verder:
- Familiedynamiek: ontdek welke rol jij op je hebt genomen (die je leven bepaalt)
- Giftige gezinsdynamieken: was jij de vredestichter, de ouder van jouw ouders of het zwarte schaap?
- Het verleden in het heden: hoe je emotionele bagage je leven beïnvloedt
Is dit boek verkrijgbaar als ebook?
Dag Carla, het boek is ook beschikbaar als e-book. Hierbij het linkje: https://www.boekenwereld.com/rebecca-j-mandeville-het-zwarte-schaap-van-de-familie-9789020222159. Liefs, Team Inspirerend leven