Chinese voedingsleer: welke smaken en kruiden zijn voor jou het meest gezond?
Door Jacqueline Rietveld
Wat is nu écht gezond voor jou? De wijsheid van Chinese geneeskunde en de vijf elementen helpen je kiezen. “De visie vanuit Chinese geneeskunde is dat de juiste voeding bijdraagt aan het in balans houden van de vijf elementen in ons lichaam,” zegt lichaamsgericht coach Jacqueline Rietveld. In dit artikel lees je wat het meest gezond is voor jou.
De vijf elementen Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water kennen elk hun favoriete smaak.
Echte fijnproevers weten het: een goede maaltijd bestaat uit de juiste compositie van smaken. Chinese voedingsleer – onderdeel van de traditionele Chinese geneeskunde – helpt je om te kiezen welke smaken en kruiden voor jou het meest gezond zijn. De vijf elementen Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water kennen elk hun favoriete smaak. Als je daarnaast voeding kiest met de thermische eigenschappen die jouw lichaam het beste dienen (verkoelend of juist verhittend), bevordert jouw voedingspatroon de balans tussen de vijf Chinese elementen. En dat komt uiteraard ten goede van je spijsvertering en vitaliteit.
Lees ook: welke element past het beste bij jou?
Voedsel als bron van levensenergie
Als we in het Westen praten over de energetische waarde van ons eten, hebben we het gewoonlijk over het aantal calorieën of kilojoules. Chinese voedingsleer doelt met energie op de qi of levensenergie die in voeding zit. Qi die bijvoorbeeld vanuit het zonlicht, de aarde en het water opgenomen is in de voeding. En die via onze spijsvertering vrijgegeven mag worden in ons lichaam. De juiste combinatie van smaken en specerijen helpt onze spijsvertering om die qi op te nemen.
Ballast
Je kunt je voorstellen dat zuiver, natuurlijk gegroeid en onbespoten voedsel meer qi bevat dan voedsel dat op anderen manieren verbouwd of geproduceerd wordt. De visie vanuit Chinese geneeskunde is dat de juiste voeding bijdraagt aan het in balans houden van de vijf elementen in ons lichaam. Structureel voeding eten die niet bij je lichaam past, vormt extra ballast voor je lijf en ondermijnt daarmee de gezondheid.
Element Aarde in de hoofdrol
Volgens de Chinese geneeskunde staan de maag en de milt centraal als het gaat om het opnemen van qi uit onze voeding. Deze organen vallen onder het element Aarde. In de Westerse geneeskunde wordt aan de milt een minder essentiële rol toegedicht, maar Chinees gezien is het de moeder van ons spijsverteringsstelsel. Ook de energie van de pancreas of alvleesklier valt onder het regime van de milt. Met het groeiend aantal diabetespatiënten zijn we het belang van dàt orgaan in het Westen wel steeds meer gaan onderkennen.
Lees ook: Chinese geneeskunde: met deze voeding ondersteun je jouw maag en milt
Chinese voedingsleer en de elementen
Passende voeding voor het element Aarde is dan ook cruciaal volgens de Chinese voedingsleer. Maar hoewel het element Aarde een hoofdrol heeft in onze spijsvertering, kunnen we klachten of blokkades die zich voordoen in de overige vier elementen ook beïnvloeden met behulp van de juiste smaken en kruiden.
De favoriete smaak van Aarde
De zoete smaak hoort bij het element Aarde. De maag en de milt zijn energetisch gezien gebaat bij een juiste dosis zoet; dat geeft ze kracht om qi uit het eten te halen. Misschien herken je wel dat je na het eten van een stevige maaltijd trek hebt in iets zoets – ons welbekende ‘toetje’ komt hieruit voort. Je maag en milt hebben op dat moment flink wat werk te verzetten om je maaltijd te verteren. De energie van de zoete smaak helpt ze daarbij.
Het juiste zoet
Vóórdat je je nu juichend op een bakje ijs, vla of pudding stort na het eten: het is niet het zoet van suiker of zoetstoffen. Dat wordt in de Chinese voedingsleer namelijk beschouwd als extreem zoet. Té is nooit goed. Het legt je maag en milt eerder plat dan dat het ondersteunt.
Welk zoet dan wel? Pompoen, aardappels en wortels hebben een natuurlijk zoete smaak. En ook verschillende granen zoals mais en teff, of zoet fruit (peren, bananen, druiven). De meeste noten hebben ook een natuurlijk zoete eigenschap. Zelfs rundvlees heeft een zoete smaak die past bij het Aarde-element.
Het element Hout
Hout regeert over de lever en de galblaas, produceert de emoties woede en frustratie en zorgt mentaal gezien voor besliskracht. Aandoeningen aan deze organen, snel geïrriteerd zijn of juist niet boos kunnen worden, duiden op een disbalans in dit element. Maak jij makkelijk keuzes of ben je een eeuwige twijfelaar?
Als je meerdere van deze dingen bij jezelf herkent en het speelt al gedurende langere tijd, kan het zijn dat jouw Houtelement uit balans is. De energie is dan of te krachtig of te laag. Qua voeding is het dan raadzaam om de zure smaak beter te doseren in je voedingspatroon.
Zuur
Houd jij van zuur en eet je het relatief veel? Of trekt je mond samen bij alleen al de gedachte eraan? Voorbeelden van zure voedingsmiddelen volgens de Chinese voedingsleer zijn: zuur fruit (citrusvruchten, frambozen, bessen), zuurkool, rabarber, tomaten, kippenvlees, tarwe en spelt.
Als je nou merkt dat veel van deze producten ontbreken aan jouw menu, kan het jouw Hout helpen om er vaker iets van te eten. Eet jij juist meer dan gemiddeld zuur en vermoed je dat jouw Houtelement uit balans is? Kies dan wat vaker voor andere smaken.
Bitter voedt het Vuurelement
Koffie, groene thee, andijvie, rucola, witlof, boekweit, quinoa, lamsvlees, grapefruit en geitenkaas zijn enkele voedingsmiddelen die Chinees gezien onder de bittere smaak vallen. Bitter heeft effect op de energie van het element Vuur.
Het hart, de bloedsomloop en de dunne darm vallen onder Vuur, evenals de emotie blijdschap en het vermogen om uit je woorden te komen. Bemerk je (langdurige) problemen op een van deze vlakken? Kijk dan eens of je meer of minder bittere smaken toe mag voegen aan je eetpatroon om het Vuur te helpen stabiliseren.
Metaalelement: scherp, maar niet te
Het Metaalelement wordt qua smaken het meest direct beïnvloed door de scherpe smaak. Denk daarbij bijvoorbeeld aan radijs, prei, uien, blauwschimmelkaas, kalkoen, gember en munt. Neem bij het gebruik van deze smaak goed waar wat het met je doet; we zijn snel geneigd om hier teveel van te gebruiken.
Je ademhalingsstelsel, dikke darm en huid – de Metaal-organen – reageren sterk op deze smaak. De juiste dosering is dan ook belangrijk. Bijvoorbeeld: van gember is bekend dat het goed is voor je immuunsysteem, maar als de energie van je longen of dikke darm verzwakt is, kan teveel ervan juist een extra belasting opleveren.
Lees ook: Chinese geneeskunde: zo verhoog je de weerstand van je luchtwegen
Waterelement: zout van de zee
Het vijfde element, Water, heeft een voorkeur voor de zoute smaak. Dat het voor je nieren niet slim is om veel zout toe te voegen aan je eten, is ook in de Chinese geneeskunde bekend. Het gaat in de Chinese voedingsleer veel meer om voedsel dat van zichzelf al een zoute smaak heeft, zoals zeevruchten of zeewier. Ook sojabonen (edamame), linzen, kikkererwten en natuurlijk vis vallen onder de zoute smaak van het Waterelement. Nier- of blaasproblemen, angstklachten en problemen met het aanpassingsvermogen vragen om extra aandacht voor dit element.
Thermische eigenschappen
Nu je weet hoe je door het gebruik van verschillende smaken invloed kan uitoefenen op de elementen, is het belangrijk om nog een ander belangrijk principe van de Chinese voedingsleer te leren kennen. Binnen elke smaak zijn er namelijk voedingsmiddelen die een verkoelend effect hebben en voedingsmiddelen met een verhittend resultaat. Dit zijn de thermische eigenschappen van voedsel. Bij disbalans in een bepaald element kan er volgens de Chinese geneeskunde ofwel sprake zijn van teveel hitte of van onderkoeling. Anders gezegd: soms overheerst yang (actieve energie), soms yin (passieve energie).
Door de thermische eigenschappen van voeding bewust te gebruiken, beïnvloed je de mate van actieve en passieve energie in een element. Verhittend voedsel stimuleert de actieve energie, verkoelend voedsel ondersteunt de passieve energie.
Chinese voedingsleer: bewust kruiden gebruiken
Het is niet altijd eenvoudig om de thermische eigenschap van voeding te herkennen. Had jij bijvoorbeeld gedacht dat een dadel verwarmend werkt en groene thee verkoelend?
Kruiden zijn de gemakkelijkste manier om toch met dit principe van de Chinese voedingsleer te kunnen werken. Van veel kruiden begrijpen we namelijk wel wat hun thermische werking is. Dat peper, kaneel, bieslook, gember, knoflook en sambal verwarmend zijn zal je niet verbazen. En dat munt, citroenmelisse en vanille verkoelend zijn waarschijnlijk ook niet. Door voldoende en verschillende kruiden toe te voegen aan al je maaltijden, kan je er dus voor zorgen dat je eten een meer activerende of juist een meer kalmerende uitwerking op je heeft.
Om je hiermee op weg te helpen, geef ik je een overzicht van veel gebruikte kruiden, het element waar ze toe behoren en hun thermische werking:
- Basilicum (verwarmend, Vuur)
- Cacao (verwarmend, Vuur)
- Dille (verwarmend, Metaal)
- Dragon (verkoelend, Aarde)
- Kaneel (verwarmend, Aarde)
- Kerrie (verwarmend, Metaal)
- Kurkuma (licht verkoelend, Vuur)
- Laurier (verwarmend, Metaal)
- Nootmuskaat (verwarmend, Metaal)
- Oregano (verwarmend, Vuur)
- Paprikapoeder (verwarmend, Vuur)
- Peper (verwarmend, Metaal)
- Peterselie (verwarmend; Hout)
- Sojasaus (verkoelend, Water)
- Vanille (licht verkoelend, Aarde)
- Waterkers (verkoelend, Metaal)
- Zout (verkoelend, Water)
Een beetje komkommer (Aarde), rucola (Vuur), taugé (Hout), blaadjes munt (Metaal) of zeewier (Water) toevoegen als topping op je maaltijd geeft ook een verkoelend effect.
Het is nooit alleen voeding
Toepassen van deze tips uit de Chinese voedingsleer kunnen je zeker helpen om de elementen meer in balans te brengen, maar je bent meer dan wat je eet. Kies ook wat jouw welbevinden dient op het gebied van rust, beweging en geestelijke voeding. Natuurlijke geneeswijzen zoals de Chinese geneeskunde werken altijd met een ondersteuning op zowel lichamelijk, geestelijk als zielsvlak. Pak het dus holistisch aan. Tegelijkertijd is ons Westerse voedingspatroon een flinke ziekmaker geworden, dus het aanpassen van je voeding heeft misschien wel meer effect dan je verwacht!
Jacqueline Rietveld heeft een praktijk voor lichaamsgerichte coaching. Meer informatie over haar en haar werkwijze vind je op www.avaloncoaching.nl
Traditionele Chinese geneeskunde
Wil je meer weten over welke voedingsmiddelen je het beste kunt eten om je lichaam weer in balans te brengen? Michael Grandjean en Klaus Birker lichten de filosofie, diagnostiek en behandelmethoden van de traditionele Chinese geneeskunde toe in het standaardwerk 'Traditionele Chinese geneeskunde'.
Wil je meer lezen over Chinese geneeskunde? Bekijk de onderstaande artikelen:
- Chinese geneeskunde & voeding: dit kun je doen om je waterelement in balans te brengen
- Chinese geneeskunde & voeding: dit kun je doen om je aarde-element in balans te brengen
- Chinese Geneeskunde: wat je gezicht vertelt over jouw gezondheid
Jacqueline heeft sinds 2010 een praktijk voor lichaamsgerichte coaching en therapie. Ze behandelt klachten door middel van een totaalaanpak op lichamelijk, mentaal, emotioneel en energetisch niveau. Haar missie is om jou te helpen zo vitaal en vreugdevol mogelijk te leven. Daartoe geeft ze Reiki cursussen en begeleidt mensen in individuele coachtrajecten. Haar coaching bestaat uit een combinatie van gesprekken en energetisch lichaamswerk, waarin ze haar kennis op het gebied van o.a. Chinese geneeskunde, holistische voedingsleer en zielsontwikkeling toepast en deelt.
