Stress is ontzettend ongezond. Het werkt je immuunsysteem tegen én tast je geheugen aan: “Op een nogal opvallende manier, want het mechanisme neemt daarvoor een ongebruikelijke route, namelijk die van de ontsteking,” zegt Michel Le Van Quyen in dit artikel uit Waarom natuur goed voor je hersenen is. De oplossing? Een boswandeling! Dit werkt namelijk ontstekingsremmend. Hoe dit werkt, lees je in dit artikel.
We zien de rampzalige effecten van stress vooral in het cardiovasculair systeem: bij personen die aan chronische stress worden blootgesteld bestaat een verhoogd risico op aandoeningen van de kransslagaders en zelfs op overlijden door hart- en vaatziekten
Zo ongezond is stress
Stress is niet goed voor de gezondheid. Natuurlijk hebben we een beetje stress nodig, een geringe dosis adrenaline helpt ons de dagelijkse problemen het hoofd te bieden. Rest ons het juiste evenwicht te vinden tussen stress en rust… Als de weegschaal namelijk één kant uitslaat, dan raakt het hele autonome zenuwstelsel ontregeld! Dat zien we als we geruime tijd achter elkaar onaangename gebeurtenissen meemaken, of lang tobben met angsten, want zulke situaties veroorzaken een chronisch gevoel van onbehagen.
De schuld hiervan ligt bij de hormonen (waaronder cortisol) die zijn verbonden met stress en onmisbaar zijn voor een snelle reactie op bepaalde gevaren, maar waarvan we er te veel gaan produceren. In plaats van heilzaam worden de hormonen dan schadelijk.
Hart- en vaatziekten door stress
We zien de rampzalige effecten van stress vooral in het cardiovasculair systeem: bij personen die aan chronische stress worden blootgesteld bestaat een verhoogd risico op aandoeningen van de kransslagaders en zelfs op overlijden door hart- en vaatziekten (die bijvoorbeeld een beroerte kunnen veroorzaken). Dat blijkt uit een studie verricht onder 10.000 patiënten uit 52 landen die waren getroffen door een hartinfarct. Ze werden vergeleken met personen die, voor zover bekend, geen hartproblemen hadden. De onderzoekers kwamen zo tot de conclusie dat het optreden van hart- en vaatziekten statistisch gezien samenhing met de hoeveelheid stress waaraan deze patiënten waren blootgesteld in het jaar voorafgaand aan hun hartinfarct.
Stress tast je hersenen aan
In de nieuwste onderzoeken wordt aangetoond dat de effecten van stress nog verder gaan: ze tasten rechtstreeks de hersenen aan. Op een nogal opvallende manier, want het mechanisme neemt daarvoor een ongebruikelijke route, namelijk die van de ontsteking.
Stress veroorzaakt ontstekingen
Een ontsteking is een normale reactie van het lichaam, dat zichzelf bij een beschadiging beschermt. Wanneer het immuunsysteem wordt geprikkeld door een externe aanval (door een infectie, een allergie of een trauma bijvoorbeeld) of door een aanval van binnenuit (een virus), zet het zijn eerstelijnsstrijdkrachten in via een ‘ontstekingsrespons’. Om de indringer te verslaan stuurt het zijn soldaten, de witte bloedlichaampjes (in het bijzonder de macrofagen), via de bloedvaten naar de plaats van infectie.
We kennen allemaal de eerste tekenen van de strijd waar de twee kampen dan in verwikkeld raken: rode vlekken en een warm gevoel, gecombineerd met meer of minder hevige pijn. Het antwoord van het immuunsysteem moet natuurlijk wel proportioneel zijn: voldoende om de indringer uit te schakelen, maar om het organisme te sparen mag het niet excessief zijn. Het antwoord moet ook specifiek zijn, dat wil zeggen gericht tegen de vreemde lichamen, terwijl de eigen moleculen van het organisme ongedeerd blijven.
Hier speelt cortisol een ambivalente rol. Normaal gaat deze verbinding, die wordt aangemaakt door de bijnieren, ontstekingen tegen. Daarom wordt het gebruikt als medicijn (de cortisonen natuurlijk en de daarvan afgeleide corticosteroïden) tegen ontstekingen bij heel wat ziekten (zoals reuma of auto-immuunziekten) of om bijvoorbeeld een getransplanteerd orgaan te beschermen en zo de afstootrisico’s te verminderen. Op die manier draagt cortisol bij aan de afweerreactie van het immuunsysteem tegen de aanvaller.
Stress werkt het immuunsysteem tegen
Maar zoals onderzoekers in Pittsburgh in de Verenigde Staten hebben bewezen, scheiden de bijnieren bij chronische stress overmatig veel cortisol af in het bloed. De ontsteking, dus de ontwikkeling van de infectie, zal zich uitbreiden en zich zelfs blijvend installeren. Kortom: in een situatie van chronische stress werkt het immuunsysteem minder goed.
Als de stress aanhoudt brengt cortisol nog een ander bekend effect met zich mee. In het bloed komen dan specifieke proteïnen vrij, die deze keer ontstekingsbevorderend zijn (bijvoorbeeld de interleukinen il-1 en il-6). Dat zijn cytokinen (van het Griekse cyto, ‘cel’, en kinos, ‘beweging’), ofwel kleine proteïnen. Die worden normaal geproduceerd door de witte bloedlichaampjes nadat die aan het werk zijn gezet door een ziekteverwekker.
De cytokinen dragen op hun beurt bij aan een grotere verspreiding van nieuwe witte bloedlichaampjes naar de plek van de infectie, om die te ontdoen van mogelijke indringers. Gewoonlijk worden de cytokinen en hun productie nauwkeurig geregeld door het immuunsysteem. Maar in geval van bijvoorbeeld psychologische stress wordt het aantal cytokinen te groot en dan ontstaat een vicieuze cirkel.
Er worden steeds meer witte bloedlichaampjes geactiveerd, die nog meer ontstekingsbevorderende cytokinen aanmaken… Kortom: het systeem slaat op hol en op den duur blijkt deze ontstekingsreactie giftig voor het organisme.
De desastreuze gevolgen voor je ‘blije’ hormonen en geheugen
Dat is niet alles: wat de hersenen betreft kan deze cytokinestorm desastreuze gevolgen hebben door bepaalde neurotransmitters (serotine of dopamine) te ontregelen, en zelfs door microbeschadigingen te veroorzaken in bepaalde gedeelten van de hersenen (de hypothalamus en de hippocampus). De receptoren van deze verschillende cytokinen zijn dan ook aanwezig op het oppervlak van de neuronen, zodat hun overactiviteit een stoet van mogelijk negatieve gevolgen heeft op de hersenfuncties, zoals de emoties of de werking van het geheugen. Op die manier zou de ontsteking een belangrijke rol kunnen spelen bij het optreden van ernstige stoornissen, zoals depressies of de ziekte van Alzheimer.
Zo ontstekingsremmend werkt een boswandeling
Daartegenover staan positieve gevoelens, zoals het plezier dat contact met de natuur met zich meebrengt, en die erom bekendstaan dat zij de productie van ontstekingsbevorderende cytokinen beperken. Dat is aangetoond in een Amerikaanse studie onder meer dan 200 jongvolwassenen.
Uit de resultaten blijkt dat degenen die verschillende van deze positieve gevoelens hadden ervaren – in het bijzonder verwondering over de schoonheid van de natuur – het laagste il6-niveau hadden, een van de ontstekingsmarkers.
Waarschijnlijk heeft het bos dus een positieve invloed op onze hersenen, en vermindert het de giftige effecten van de ontsteking. Nauwkeuriger gezegd, het herstelt het evenwicht tussen de cytokinen, die voor ontstekingen zorgen, en de boodschappers die de productie en de schadelijke werking moeten beperken (zoals cortisol). Door deze regulerende werking versterkt het schouwspel van de natuur eigenlijk ons immuunsysteem en verbetert het onze gezondheid.
Omgekeerd kan in stedelijke gebieden, waar permanente stress heerst, de ontstekingsbevorderende werking oplopen, wat ernstige aandoeningen kan verslechteren, met name die van de hersenen.
Fragment uit: Waarom natuur goed voor je hersenen is
Waarom natuur goed voor je hersenen is
'Waarom natuur goed voor je hersenen is' is een toegankelijk psychologieboek over de voordelen van buitenlucht van bekende neurowetenschapper.
Lees ook deze artikelen over wandelen:
Wandelen als natuurlijke stressverlager: de heilzame werking van de natuur
Hoe wandelen kan zorgen voor een betere nachtrust (met een opgeruimd hoofd naar bed)
Dit zijn de gezonde voordelen van wandelen aan zee
Dit zijn de gezonde voordelen van wandelen op blote voeten
- Waarom een boswandeling je zenuwstelsel (en je nervus vagus!) ontspant
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
