Er zijn momenten waarop het voelt alsof de muren van je wereld instorten, wanneer de ramen van je psyche dichtslaan en de gordijnen zo strak worden dichtgetrokken dat er geen licht binnenkomt. De duisternis kan zich in een oogwenk onthullen en weer verdwijnen of zelfs een tijdje blijven. In deze tijd krijgt wanhoop misschien de bovenliggende hand, net als zwarte inkt die zich verspreidt over een oude houten vloer. Een gebroken pen, een volle maan, dagen sneeuw of weken vuur… Op dat moment kan het lastig zijn om alles nog helder te zien.
Duisternis
Je ziel en lichaam leiden je vaak naar het bed of de bank en soms is dit precies wat je nodig hebt; om stil te liggen en de duisternis in te staren terwijl je ontspant en je je laat meevoeren. Als je dit doet zonder een mobieltje in je hand, dan lukt het je ziel om zijn weg terug te vinden naar het licht. Misschien volgt je ziel wel een geruststellende gedachte of stelt die zich open voor een gedicht. Onderschat nooit de medicinale kracht van een ontmoeting met jezelf op de plek waar je bent.
Ik ben redelijk bekend met dit soort intervallen van de duisternis. Misschien komt het omdat ik type vier van de enneagram ben, een INFJ ben volgens de Myers-Briggs Type Indicator of omdat ik van de maan en de nacht houd. Wat de reden ook is, er zijn momenten geweest waarop ik gehuld was in het donker in een kleine ruimte. Er is niks romantisch aan deze ontmoetingen met de duisternis, maar ik ken ze inmiddels goed en ik weet dat het licht nooit ver weg is.
De duisternis komt de laatste tijd steeds vaker op bezoek. Ze glipt vaak ‘s avonds via de achterdeur naar binnen op momenten dat ik weinig energie heb en er een incident is met mijn kinderen. Dit gebeurt niet elke avond, maar ik begin haar wel steeds beter te leren kennen. Ik denk opnieuw na over wat de reden zou kunnen zijn: we zijn ingesneeuwd en brengen meer tijd door binnenshuis dan normaal, jaren geleden bereikte ik de middelbare leeftijd en is er een portaal voor mij geopend (op sommige dagen ben ik mij hier meer van bewust dan op andere dagen) en het is februari, de maand dat ik mijn reis op deze planeet naar de onderwereld ben begonnen. Hoewel al deze redenen waar zijn, ben ik me er ook van bewust dat ik de drang heb om de duisternis te verklaren. Net alsof de reden mij zal beschermen en zal dienen als een soort ontsnappingsmiddel.
Maar je kunt de duisternis niet tegenhouden en je kunt niet ontsnappen aan het leven. Dus een reden kan misschien ook dienen als een anker in een zee van onzekerheid en is vooral nodig tijdens bepaalde seizoenen (letterlijk en figuurlijk), maar het is nu eenmaal zo dat je als mens zijnde moet leren dansen met de pieken en dalen, de getijden van geluk en verdriet en van donker en licht. Deze tegenpolen zijn onvermijdelijk en iedereen heeft er mee te maken.
Hoe dans je met het donker?
De eerste en belangrijkste stap is om jezelf eraan te herinneren dat de duisternis normaal is, maar ook nodig. Er bestaat geen licht zonder het donker en juist omdat je tijd doorbrengt in het donkere bos, leer je je innerlijke bondgenoten kennen en de hulpmiddelen die je tot je beschikking hebt, zoals een zaklamp die je begeleidt over de wortels van de bomen en langs laaghangende takken.
Zodra je de duisternis als iets normaals beschouwt, is de snelste manier (die ik ken) om van het donker naar het licht te stappen, om volledig in je fysieke lichaam te zijn. Ga wandelen, sneeuwruimen, zwemmen, dansen in je keuken of neem een bad. En wat vooral belangrijk is: laat je mobieltje liggen terwijl je dit allemaal doet!
Afgelopen weekend glipte de duisternis op een avond naar binnen. We hadden een mooie familiedag achter de rug; genieten van de rust, praten met de buren en spelen in de sneeuw. Er zijn momenten waarop het samenzijn van ons vieren me vervult met intens geluk. Het kan lastig zijn om met drie andere hooggevoelige introverte mensen te leven, maar ook zeer lonend. Terwijl de dag ten einde liep, gingen we elk naar onze comfortabele plek in de familiekamer/keuken voor onze favoriete bezigheid: Asher las Harry Potter, Everest werkte aan een project, Daev studeerde en ik kookte. Het moment was zo fijn, vol harmonie en liefde. Ik was zo gezegend.
En toen spatte het moment uiteen. Letterlijk. Een stukje van het project van Everest versplinterde en kleine glasscherven vlogen door de keuken. Eén glasscherf landde in de aardappelschotel die ik net uit de oven had gehaald. Meer was er niet nodig. Zodra ik niet meer zeker wist of ik nog een maaltijd kon klaarmaken, ging het licht uit in mijn ziel en werd alles donker. Everest bood zijn excuses aan. Ik legde mijn hoofd op het aanrecht en haalde een paar keer diep adem voordat ik snel iets in elkaar flanste om te eten. Toen verliet ik de kamer.
Wat kon ik doen? Me laten overspoelen door teleurstelling en vermoeidheid? Dat is iets wat ik in het verleden deed, maar waar nooit iets goeds uitkwam. Ik besloot om een heet bad te nemen en terwijl ik mezelf onderdompelde in het badzout en de lavendel inademde, ging er een raam open. Toen ik opkeek in het licht van de prachtige kaarshouder en me herinnerde dat Everest die een paar jaar geleden voor me had gemaakt voor mijn verjaardag, gingen er nog meer ramen open. Vervolgens werd ik meegevoerd langs mijn herinneringen. Ik zag hem toen hij negen, twaalf en veertien jaar oud was, gefocust op zijn eindeloze projecten. Ik zag Asher, een boekenworm, met zijn hoofd begraven in de nieuwste wereld die hij had ontdekt. Ik zag mijn man, onze rots in de branding die de weg voor mij verlichtte.
Mijn hart stond nu open en een herinnering aan mijn grootouders kwam naar boven drijven. Een jaar nadat ik was afgestudeerd en nog steeds bijkwam van mijn eerste paniekaanval, besloot ik te gaan wonen in de kleine studio in de kelder van hun huis zodat ik kon leren koken van mijn opa en tuinieren van mijn oma. Die dingen heb ik ook geleerd, maar de echte reden waarom ik bij ze bleef, was zodat ik meer tijd met ze kon doorbrengen voordat ik wist wat ik wilde gaan doen in mijn leven. Nostalgie gepaard met verdriet overspoelde me en mijn hart verzachtte. Het was een hart vol herinneringen, verdriet en nostalgie. Het was dan misschien wel geen blij hart, maar wel een dankbaar hart. Dankbaar voor de kans die ik had gekregen, zoals ik had geleerd van broeder David Steindl-Rast. Ik was dankbaar voor de lessen. Dankbaar voor het leven en alles wat daarbij kwam kijken. Het verdriet, de tijdsverloop, eenzaamheid, verlies, schoonheid, vreugde en liefde.
Het licht is dichterbij dan je denkt
Als je je in een donkere periode bevindt, ben ik hier bij jou. Hoe je je ook voelt. Of je je nou door je twintiger jaren worstelt, op het punt staat te gaan trouwen, een kind krijgt, kampt met opdringerige gedachten over relaties of je gezondheid, rouwt om de kinderen die je niet kunt krijgen, de middelbare leeftijd hebt bereikt of een andere lastige periode tegemoet gaat. Het gaat goed met je, je bent niet alleen en als je opkijkt, zul je door het licht begroet worden. Je bent echt niet alleen en ook al bestaat er geen magische formule die duistere tijden kan voorkomen, er zijn wel kleine dingen die je kunt doen om ervoor te zorgen dat je niet opgeslokt wordt door de duisternis. Je zult een of twee juwelen ontdekken in het donker. Pak dat juweel op en onthoud dat je niet alleen bent. Het licht is dichterbij dan je denkt.
Boekentip: Nooit meer bang voor angst
Angst is op hol geslagen gevoeligheid. Sheryl Paul neemt je mee naar de bron van je angsten en laat je compassie met jezelf voelen. In dit diepgaande en tegelijkertijd praktische boek geeft ze oefeningen bij acute angst en oefeningen die je helpen diepere lagen van angst te ontcijferen en te helen.
Sheryl Paul is psychotherapeut, opgeleid in Jungiaanse dieptepsychologie en heeft een master in counselling. Ze is geïnspireerd door o.a. Robert Johnson, Marion Woodman, Joseph Campbell en Carl Jung.
Sorry beste Maria, maar als jouw opvatting van duisternis het kapot gaan van ‘n werkstuk van je kind is na ‘n rijke, gevulde dag waar je kennelijk alles mooi voor elkaar hebt om nadat je in je ligbad te zakken is.. Dan denk ik maar aan die prinses en die erwt. Het leven kan ‘n mens volledig tegen de muur zitten, zonder voorbereiding, waarschuwing, zonder hoop zelfs. Zonder uitzicht op licht van buiten, en alleen met het licht van binnen van kompas. Zonder ligbad zelfs.
("..tegen de muur zitten" = "..tegen de muur zetten")