Bijen zijn ontzettend bijzonder. Niet alleen omdat ze heel belangrijk zijn in onze voedselketen: “In het sjamanisme, en in de spiritualiteit in het algemeen, nemen bijen van oudsher een bijzondere plaats in,” zegt Yurek Onzia, auteur van Leven en Lessen van de Sjamaan Joska Soos. In dit artikel vertelt hij over de spirituele betekenis van de bij en over de bijzondere positie van bijen in spiritualiteit.
Bijen zoemen en de sjamaan probeert zich via het zingen of zoemen aan te sluiten bij het zoemen van het universum om tot een hoger trillingsniveau te komen, en om spanningen en problemen op te lossen.
Nu uit een onderzoek van het Belgische Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen blijkt dat bijna één derde van de Belgische bijen vorig jaar niet heeft overleefd en onze bijen meer dan ooit in gevaar zijn, is het moment aangebroken om even stil te staan bij het bijenvolk.
Als superbestuivers spelen bijen een cruciale rol bij de bevruchting van bloemen, planten, gewassen en fruitbomen. Ongeveer 80 procent van de groenten en het fruit die in onze winkelrekken liggen, danken we aan de bij.
Daarom zijn ze een symbool voor vruchtbaarheid, verwerkelijking en seksualiteit. De bijentong refereert aan het fallische aspect, de bloemen en hun nectar aan het vrouwelijke.
Het sjamanisme en bijen
In het sjamanisme, en in de spiritualiteit in het algemeen, nemen bijen van oudsher een bijzondere plaats in. In de sjamanistische traditie is de bij verbonden met de zon, het licht, de bevruchting en de klank. Bijen zoemen en de sjamaan probeert zich via het zingen of zoemen aan te sluiten bij het zoemen van het universum om tot een hoger trillingsniveau te komen, en om spanningen en problemen op te lossen. De bij is ook een symbool voor verborgen wijsheid en de verwezenlijking van wat onmogelijk lijkt, omdat wetenschappers eeuwenlang niet konden verklaren hoe bijen konden vliegen, omdat hun lichaam aërodynamisch te groot leek te zijn voor hun vleugels.
De sjamanen gebruiken daarnaast het zoemen om het zevende chakra of kruinchakra, dat in tegenstelling tot de andere chakra’s geen aparte mantraklank heeft, te openen of te stimuleren. Bij het zevende chakra gaat het om het bereiken van de universele identiteit, het Christus-of Boeddhabewustzijn: het besef dat we met alles verbonden zijn en alles met ons.
In mijn boek ‘Leven en Lessen van de Sjamaan Joska Soos – Oude Kennis voor Nieuwe Tijden’ zegt mijn spirituele leraar Joska het als volgt:
“Nog een prima sjamanistische remedie om te trillen en problemen van je af te schudden, is het zoemen, zoals de mug of de bij.
(…)
Bij negatieve gevoelens moet je nooit inhouden, maar zoemen, uitzingen, uittrommelen of uitdansen. Dan neemt het positieve de plaats in van het negatieve en dan creëer je de samenloop van de gunstige omstandigheden. Je kunt als spirituele mens niet beletten dat het negatieve op je afkomt – we werken allemaal mee een stuk collectieve karmische schuld af – maar wél dat het bij je blijft. Daarom zeg ik: de enige oplossing voor de spirituele mens is: niet inhouden, zoem het er maar uit zoals de bij, vffft. Om die reden is het zingen ook in alle religieuze diensten de hoofdzaak. Om de negativiteit weg te jagen en daarna kunnen ze opgeruimd naar de preek luisteren, haha.”
Bijen in spirituele tradities
Het zoemen geeft ons dus een innerlijke massage, een klankdouche zo je wil, en harmoniseert. Door ons in de geest te verbinden met de bij en haar klank te produceren, verbinden we ons met de trilling van het universum, en met de zon, bron van leven, vreugde en verlichting en zo kunnen we onszelf opnieuw opladen.
De tranen van Ra
We zien bijen en honing opduiken in spirituele teksten in zowat alle religies. We treffen ze aan in de Bijbel, de Koran, de Rigveda en de Thora. In de Egyptische mythologie komen ze voort uit de tranen van de zonnegod Ra die op het woestijnzand vallen. In het soefisme is de bij een belangrijk symbool, verbonden met en een metafoor voor ‘de werkers van het licht’. Het hummende of zoemende geluid van bijen wordt gelinkt aan de bovenzinnelijke geluiden die soefi’s horen als ze de geestelijke wereld binnengaan.
Ook Rudolf Steiner was fan van de bij en bezong uitgebreid over haar zegeningen en waarom en hoe ze ons verbindt met de trillingen en de kosmos. In zijn ‘Nine Lectures on Bees’ zegt hij: “Bijen geven zich volledig over aan Venus en ontvouwen een leven van liefde in de hele bijenkorf. Dit leven zal gevuld zijn met wijsheid; je kunt je wel voorstellen hoe wijs het moet zijn.”
Het goddelijke vrouwelijke
Bijen worden daarnaast ook beschouwd als een symbool van het Goddelijk Vrouwelijke, het heilige vrouwelijke principe in de natuur – de vrouwelijke energie en de verzorgende, levengevende en intuïtieve kwaliteiten in ons allemaal, ongeacht ons geslacht – omdat ze worden geregeerd door koninginnen.
Zoals hierboven aangegeven worden ze in het bijzonder geassocieerd met de godin Venus; maar ook met de negen muzen, de Griekse godinnen van de kunsten en wetenschap: een belangrijk deel van hun werk bestaat tevens uit het ‘bevruchten’ (dus ook: inspireren) op fysiek, psychologisch of spiritueel vlak – net zoals de bijen de bloemen bestuiven en bevruchten. Volgens mystici is de heilige bij een van de levensvormen die miljoenen jaren geleden van dezelfde planeet Venus naar de aarde is gekomen. In zijn standaardwerk ‘The Secret Teachings of All Ages’ zegt de Canadese mysticus en vrijmetselaar Manly Palmer Hall dat dit de reden is waarom de oorsprong van bijen niet kan worden getraceerd.
Uit de yogatraditie kennen we ook de brahmari pranayama, de bijenademhaling (‘brahmari’ is Sanskriet voor ‘bij’, Brahmari is ook de hindoegodin van de (zwarte) bijen) of de humming black bumble bee breath, die bedoeld is om woede te verdrijven, de onrustige geest te bedaren en de zenuwen te kalmeren, en je te verbinden met ware je innerlijke natuur. Voor de Zwitserse psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung, een vooraanstaand bruggenbouwer tussen de oude inzichten van Oost en West, is de bij een symbool voor de sluimerende kundalini-energie die klaar is om toe te slaan.
In dienst van het licht
In de westerse esoterie tot slot wordt de bij vaak afgebeeld met de roos. De roos is een eeuwenoud symbool dat staat voor de weg naar het licht, de zogenaamde via lucis. Bekend is het bijbehorende prachtige Latijnse devies ‘Dat rosa mel apibus’, wat betekent: ‘de roos schenkt de bijen honing’.
De natuurkundige en alchemist Robert Fludd, die de mystieke leermeester was van de grote wetenschapper Isaac Newton, zette dit nadrukkelijk in de kijker op het omslag van zijn boek ‘Summum Bonum’ uit 1629. Het hart van de roos ontplooit zich boven de doornige stengel en toont ons hoe de geestelijke kennis ons doet uitstijgen boven de aardse materie. Haar vorm beschrijft de weg naar het licht. De bij, reizend uit innerlijke noodzaak en drang naar het hart van de roos, weet dat het resultaat van haar reis de nectar is, waarmee zij de zoete, voedende honing maakt. Deze honing voedt en verrijkt de gehele gemeenschap van de korf.
Het brengt ons opnieuw bij de sjamaan, die werkt in dienst van het licht ten behoeve van het grotere geheel en de gemeenschap. En naar de wortels van het woord ‘sjamaan’ dat teruggaat op het Akkadische woord ‘sjamasj’, wat ‘zon’ betekent en ook de naam is van de Mesopotamische zonnegod. De zon fungeert hier opnieuw als het opperprincipe, de eeuwige bron van leven, van vreugde en van verlichting.
Bijen en overvloed
Tot slot: bijen zijn meesters in in het scheppen van overvloed, via hun geweldige communicatie en organisatie. Via de bijendans maken ze elkaar duidelijk in welke richting en afstand de bron van de levengevende nectar gevonden kan worden. Wanneer er verschillende keuzemogelijkheden zijn, seinen ze elkaar in welke nectarbron voorrang heeft.
Het medicijn van de bij nodigt je uit om het leven te vieren vanuit het besef dat we deel uitmaken van de gemeenschap van de volledige natuur, en om prioriteiten te stellen en de juiste keuzes te maken: als je in dubio bent en je je verscheurd voelt of je energie versnipperd, stem je dan af op de bij, gebruik haar als meditatievoorwerp en ontdek je ware bestemming.
* Op zaterdag 7 en zondag 8 SEPTEMBER organiseer ik een verdiepende SHAMAN SUMMER SCHOOL annex deep dive in Antwerpen rond ‘DE 12 ARCHETYPEN’ van Carl Gustav Jung: 12 universele en mythische oerpatronen of personages die we allemaal in ons dragen en moeten/kunnen integreren. Meer informatie en inschrijvingen via yurekonzia1@gmail.com
Leven en lessen van de sjamaan Joska Soos
'Leven en lessen van de sjamaan Joska Soos' van Yurek Onzia is het verhaal van een van de laatste authentieke West- Europese sjamanen: Joska Soos (1921-2008).
Lees ook deze artikelen van Yurek Onzia:
- De wijsheid van een sjamaan: hoe trillingen ons kunnen helen
- Het sjamanisme over totemdieren: de betekenis van paarden in jouw dromen
