Door welke 6 regels uit je opvoeding word jij nu nog gedreven (en beperkt)?
Door Almut Schmale Riedel
“Maak het anderen naar de zin” en “wees perfect” zijn twee van de zes regels of drivers uit je opvoeding waarnaar jij bewust of onbewust misschien wel leeft. “Het problematische van drivers is dat ze juist worden nageleefd in de veronderstelling: alleen wanneer ik zo en zo ben, ben ik oké; alleen dan vinden anderen mij aardig,” zegt Almut Schmale-Riedel, auteur van Doe jezelf niet tekort. Welke drivers beperken jouw leven?
Drivers worden beperkend op het moment dat ze worden begrepen als algemene richtlijnen die altijd opgevolgd moeten worden.
Drivers of regels uit je opvoeding
Kinderen krijgen van hun verzorgers vele opvoedkundige adviezen, die mild, maar ook zeer scherp en rigide kunnen zijn: drivers. Als kinderen deze aanwijzingen of drivers opvolgen, dan zijn ze zeker van de erkenning van hun ouders. Dergelijke aanwijzingen krijgen het karakter van aansporende principes wanneer ze suggereren dat kinderen door ernaar te handelen een positieve eigenwaarde krijgen, en dus oké zijn. Als algemene opvoedkundige raadgevingen zijn ze in zekere mate nuttig, want ze helpen het kind de noodzakelijke aanpassing aan zijn omgeving te realiseren.
Zelfopgelegde regels
Kinderen internaliseren drivers echter niet alleen omdat ze door ouders en belangrijke anderen worden overgedragen. Het is ook mogelijk dat het kind er op grond van een eigen conclusie voor kiest om een driver te volgen om zich uit deprimerende situaties te redden of te bevrijden. Voelt het zich bijvoorbeeld in zijn kinderlijke prestaties niet genoeg gezien, dan kan het overwegen om in de toekomst alles zo ‘perfect’ mogelijk te doen; misschien krijgt het dan de dringend benodigde erkenning. Of het kind ziet hoe overbelast en uitgeput mama vaak is en besluit vervolgens de moeder niet meer tot last te zijn. Het onderdrukt zijn behoeften en neemt zich voor van nu af aan heel ‘sterk’ te zijn en niets meer van haar te willen. Tegelijkertijd onderdrukt hij zijn verdriet daarover.
Drivers beperken je
Drivers worden beperkend op het moment dat ze worden begrepen als algemene richtlijnen die altijd opgevolgd moeten worden. Het problematische van drivers is dat ze juist worden nageleefd in de veronderstelling: alleen wanneer ik zo en zo ben, ben ik oké; alleen dan vinden anderen mij aardig. Ze bieden hoop op zelfbevestiging of bevestiging van de eigen waarde door anderen. Dat kan ook voor volwassenen deels nog steeds gelden.
Drivers leiden tot een specifieke persoonlijke stijl in het denken, voelen en gedragen. Drivers brengen zwakke punten en beperkingen in de persoonlijkheid met zich mee en leiden tegelijkertijd tot de ontwikkeling van specifieke sterke punten en competenties. Ze leiden af van de gezonde ontwikkeling en belemmeren autonomie wanneer je de verinnerlijkte aanwijzingen ongereflecteerd volgt: wanneer je niet zonder de verhoopte erkenning voor het naleven van de drivers kunt, kan er geen autonomie tot stand komen.
De 6 drivers of regels uit je opvoeding
De typische drivers zijn:
1. Maak het anderen naar de zin.
2. Wees perfect.
3. Wees sterk.
4. Doe je best.
5. Haast je.
6. Wees voorzichtig.
1. Maak het anderen naar de zin
Deze driver zegt ons hoe we relaties moeten vormen en dat het vooral belangrijk is om het anderen naar de zin te maken, te voldoen aan hun wensen en daarop in te gaan. Eigen behoeften kunnen wijken, want die lijken niet zo belangrijk. Het gaat er vooral om ons te verzekeren van hun genegenheid en verbondenheid. Daarachter zit de dat anderen ons niet of niet meer aardig vinden wanneer we niet aan hun verwachtingen voldoen.
Mensen die een uitgesproken ‘maak het naar de zin’-driver hebben, beschikken vaak over een sterke intuïtie voor intermenselijke betrekkingen en sterke verbondenheid. Ze zijn in staat om zich over te geven aan anderen, helpen graag en streven naar harmonie. Ze worden vaak als ‘heel aardige’ mensen beschreven. Conflicten en strijd geven hun een onbehaaglijk gevoel. Ze proberen dan snel te bemiddelen.
Het wordt moeilijk wanneer deze mensen het niet alleen familieleden, vrienden en collega’s naar de zin willen maken, maar zo mogelijk alle mensen met wie ze te maken krijgen. Dat leidt onvermijdelijk tot innerlijke conflicten.
Het nadeel van deze driver bestaat erin dat ‘maak het naar de zin’-mensen weinig eigen standpunten ontwikkelen of voor zichzelf opkomen. Ze vinden het moeilijk hun grenzen te bewaken en nee te zeggen.
2. Wees perfect
De neiging alles zo perfect mogelijk te doen, en dat altijd, kan veel innerlijke en uiterlijke stress veroorzaken. Wie deze driver heeft, is steeds geneigd nog meer en nog nauwkeuriger te werken, alles zo grondig mogelijk af te handelen, alles heel precies uit te leggen, om zich goed genoeg te voelen. Kleine foutjes en onnauwkeurigheden geven een onbehaaglijk gevoel.
De eisen die deze mensen aan zichzelf stellen zijn immens hoog en staan los van de vraag of het in de huidige situatie nodig is. De bevestiging van buiten dat iets goed genoeg is, volstaat voor deze mensen niet; de innerlijke eis drijft hen verder. Het is voor hen daarom moeilijk om kritiek te accepteren. Ten grondslag daaraan ligt een behoefte aan volmaaktheid, aan een ideaal oké-zijn.
De vraag of perfectie in dit specifieke geval gewenst of noodzakelijk is, is daarbij een beslissende factor, want in veel domeinen is het gepast of absoluut noodzakelijk om perfect werk af te leveren (bijv. bij een chirurg). Dan is het verlangen naar perfectie geen driver die de autonomie beperkt, maar een gewenste competentie.
3. Wees sterk
De ‘wees sterk’-driver eist van ons dat we elke situatie zo betrouwbaar mogelijk de baas worden. Het is belangrijk alles in de hand te hebben en ook de controle over de eigen gevoelens te behouden, en zich dus te beheersen. Zich zwak of onzeker voelen geeft mensen met deze driver een zeer onbehaaglijk gevoel en dat moet in ieder geval vermeden worden.
Mensen met een ‘wees sterk’-driver beschikken over een groot doorzettingsvermogen en zijn goed belastbaar. Vaak kennen ze echter hun eigen grenzen niet en lopen daarom op den duur het risico in een burn-out terecht te komen. Steun of hulp zoeken is voor hen eerder een teken van zwakte dat vermeden moet worden.
4. Doe je best
Deze driver eist van ons dat we ons altijd zo veel mogelijk inspannen, zo goed als we kunnen. Alle kracht en energie moet worden ingezet om dat te doen wat gedaan moet worden. Wanneer iets gemakkelijk gaat en misschien ook nog leuk is, dan is dat een teken dat we niet echt ons best doen. Alleen wat we in het zweet des aanschijns doen, telt alsprestatie. Het zich gemakkelijk maken zou schuldgevoelens oproepen.
De driver wordt als een voortdurende, meer of minder vage druk ervaren. Hoe meer we ons inspannen, hoe meer erkenning we verdiend hebben. Dat is dan een soort troost wanneer de prestatie, het eindresultaat niet zo geweldig is. De hoofdzaak is dat we ons best hebben gedaan en daarom toch oké zijn.
5. Haast je
‘Nog snel even dit en nog snel even dat doen, en dan…’ Dergelijke uitingen zijn kenmerkend voor mensen met de ‘haast je’-driver. Deze mensen willen zo veel mogelijk doen in korte tijd. Ze komen snel op gang en houden van tempo maken. Ze krijgen in korte tijd veel voor elkaar, maar lopen het gevaar veel fouten te maken. Ze werken soms onrustig en zijn snel ongeduldig tegenover zichzelf en anderen. Ze vinden het moeilijk om rust en tijd te nemen, want dan zouden ze weleens iets belangrijks kunnen missen.
6. Wees voorzichtig
Deze driver werkt, figuurlijk gesproken, alsof je met de handrem aangetrokken door het leven gaat. Er is een innerlijke stem die ons de opdracht geeft alles toch nog een keer goed te overdenken en na te lopen, zoals bij de typische ‘twijfelaars’.
Mensen met deze driver hebben een angstige aard; ze piekeren veel over wat er allemaal (voor naars) kan gebeuren en hoe je dat kunt voorkomen. De eis tot spontaniteit geeft hun een onbehaaglijk gevoel, en verrassingen willen ze zo veel mogelijk vermijden.
Fragment uit: Doe jezelf niet tekort
Doe jezelf niet tekort
Bevrijd jezelf van je deze drivers, patronen scripts die je leven bepalen met de handvatten die de Transactionele Analyse je aanbiedt. Almut Schmale Riedel helpt je in 'Doe jezelf niet tekort' op weg.
Lees verder:
- Hoe word jij beperkt door de familieregels uit je opvoeding?
- Familiewonden en overgeërfd trauma: ben jij degene die de keten van pijn in je familie doorbreekt?
- Familietrauma: de verschillen van trauma-uitingen tussen de oudste en jongste én broers en zussen
