Een duidelijk kenmerk van narcisme is het gebrek aan empathie. Narcisten missen het vermogen om gevoelens van anderen te begrijpen en te voelen. Dit onvermogen valt niet altijd op: “Het lastige is dat het empathisch vermogen er bij hen soms wel lijkt te zijn. Dit wordt alleen ingezet als middel om te krijgen wat zij willen,” zegt Shanti Schiks (auteur van Leven na narcistisch misbruik).
Als iemand geen empathisch vermogen heeft en het dus niet kan zijn, kun je tevergeefs wachten op verandering.
Wat is empathie?
Empathie is het vermogen om de gevoelens van anderen te begrijpen en te voelen. Dit betekent dat je kunt begrijpen hoe iemand anders zich voelt en daar rekening mee kunt houden. Een empathisch vermogen is belangrijk voor het opbouwen van relaties met anderen.
Narcisme en empathie
Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben vaak moeite met empathie. Dit komt doordat ze hun eigen behoeften en gevoelens boven die van anderen plaatsen. Ze vinden het moeilijk om zich in te leven in de gevoelens van anderen en hebben de neiging om hun eigen behoeften voorop te stellen, zelfs als dit ten koste gaat van anderen.
Het lastige is dat het empathisch vermogen er bij hen soms wel lijkt te zijn. Dit wordt alleen (aannemelijk onbewust) ingezet als middel om te krijgen wat zij willen. Niet omdat diegene ook daadwerkelijk meeleeft met een ander.
Wanneer je zelf een gezonde empathische ontwikkeling hebt, dan verwacht je wellicht onbewust dat de mensen om je heen ook het beste met anderen voor hebben. Maar als iemand nu eenmaal geen empathisch vermogen heeft en het dus niet kan zijn, kun je tevergeefs wachten op verandering. Dat is net zoiets als bij de groenteman vis willen kopen. Dat heeft de groenteman simpelweg niet.
Waarom missen narcisten empathie?
Tot een kind vier jaar is, groeit het ik-bewustzijn. Daarna ontwikkelt het kind empathie. Wanneer er op psychisch, sociaal of biologisch niveau een verstoring optreedt op het moment van de empathieontwikkeling, kan daar een trauma ontstaan of de ontwikkeling van een persoonlijkheidsstoornis. Je kunt het zo zien dat deze verstoring ervoor zorgt dat het empathisch vermogen zich niet volledig tot niet ontwikkelt.
Een persoon kan zich op allerlei andere gebieden wel goed ontwikkelen. Maar op inlevingsvermogen, empathie en geweten is er een onderontwikkeling. Iemand is dan blijven hangen op het gebied van de egocentrische/narcistische fase.
Dieptepsycholoog Jelmer van Nimwegen is expert op het gebied van narcisme en (het gebrek aan) empathische ontwikkeling. Hij licht toe: ‘Dit is een weergave van de ontwikkeling van empathie: het vermogen om je in te leven en je te verbinden. Eerst alleen met jezelf, daarna met het kleine kringetje om je heen, dan met alle mensen op de hele wereld en vervolgens met ‘alles en iedereen’ in de hele kosmos. Voor de geboorte leven we volledig afhankelijk en in feite parasitair. Na de geboorte komen we in de egocentrische ofwel narcistische fase. Ergens tussen vier en zeven jaar gaat die over naar etnocentrisch: de stamgroepfase. Vanaf ongeveer de pre-adolescentie wordt wereldcentrisch mogelijk.
Op elk moment in de ontwikkeling kan de groei van empathie stoppen. Onderzoek heeft aannemelijk gemaakt dat 60 tot 70 procent van de mensen in de eerste twee ontwikkelingsfasen zijn blijven steken.’
Verschillende soorten empathie
Empathie is dus het vermogen om de gevoelens en emoties van anderen te begrijpen en te voelen. Er zijn twee soorten empathie: cognitieve empathie en affectieve empathie.
Cognitieve empathie verwijst naar het vermogen om de emoties van anderen te begrijpen en te kunnen plaatsen in de context van de situatie. Mensen met cognitieve empathie kunnen zich inleven in de gevoelens van anderen en begrijpen wat zij doormaken, maar voelen niet noodzakelijkerwijs dezelfde emoties als de ander. Affectieve empathie gaat een stap verder dan cognitieve empathie en verwijst naar het vermogen om de emoties van anderen te voelen en te ervaren alsof het onze eigen emoties zijn.
Mensen met affectieve empathie kunnen zich inleven in de gevoelens van anderen en voelen dezelfde emoties als de ander.
Als we kijken naar narcisme, dan zien we dat mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis vaak moeite hebben met affectieve empathie. Ze vinden het moeilijk om zich te verplaatsen in de gevoelens van anderen en voelen vaak niet dezelfde emoties als de ander. Dit kan leiden tot problemen in relaties en tot een gebrek aan begrip voor de gevoelens van anderen.
De relatie tussen narcisme en empathie is onderzocht in een studie uit 2013, gepubliceerd in het tijdschrift Gedrag & Gezondheid. Uit dit onderzoek bleek dat mensen met narcisme een significant lager niveau van affectieve empathie vertoonden dan mensen zonder narcisme. Er was daarentegen geen verschil in cognitieve empathie tussen de twee groepen.
Dit is een fragment uit: Leven na narcistisch misbruik
Leven na narcistisch misbruik
Dé gids voor mensen die met narcisme te maken hebben, of hebben gehad. Lichaamsgericht traumatherapeut en ervaringsdeskundige Shanti Schiks helpt je op de weg terug naar zelfliefde.
Lees ook deze artikelen over narcisme:
Kan een narcist echt van je houden?
Waarom je als empathisch en hooggevoelig mens vaak een narcistische partner aantrekt
Het gaslighteffect: hoe herken je mentale manipulatie in een relatie?
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
