Stress is een fysiek en emotioneel gevoel van spanning. Aan de basis van stress liggen situaties die je bang, gefrustreerd, nerveus of innerlijk onrustig maken. Je lichaam en dan voornamelijk je zenuwstelsel, interpreteert stress als een bedreiging in de omgeving.
Vroeger versus nu
Vroeger, in de tijd van onze voorouders ging dat om een acute en concrete bedreiging. Bijvoorbeeld een beer die plots opdook. In onze huidige maatschappij komen ook acute en concrete bedreigingen voor (bijvoorbeeld aangerand of bedreigd worden, een ongeval hebben…).
De meeste stressoren zijn echter niet-levensbedreigend maar komen dagelijks veelvuldig voor. Zoals files, verkeerslawaai, iemand die jou de pas afsnijdt of voorsteekt in de winkel, een lange rij aan de kassa; je kinderen die weer niet op tijd klaar zijn om naar school te gaan; de afwas die er nog staat, je computer die niet doet wat je vraagt, een collega die onvriendelijk tegen je is, je voorstel dat wordt afgekeurd op de vergadering, een discussie met je partner, een nieuwsbericht over een terroristische aanslag; een zoveelste rekening in de brievenbus, je smartphone die continu rinkelt (email, Facebook, WhatsApp, sms…); je sleutels niet direct vinden, de buurman die weer te luide muziek speelt, een vervelende hoest die maar niet weggaat, verveeld lopen omdat je vriendin niet terugbelt… en ga zo maar voort.
Daar komt nog eens bij dat we leven in een tijd van technologie en (social) media, automatisering en verstedelijking waardoor ons brein altijd aan blijft staan en overbelast geraakt. Dit zorgt voor chronische stress.
De stressreactie
Acute, levensbedreigende stress en chronische stress, door een opeenstapeling van dagelijkse niet-bedreigende stressoren, wordt door ons lichaam op dezelfde manier geïnterpreteerd. De stressreactie die in je lichaam opgang komt is hetzelfde wanneer je moet weglopen voor een beer als wanneer je je dagelijks frustreert over de incompetentie van je baas. Dit is wat er dan gebeurt:
Je zenuwstelsel merkt de bedreiging op en slaat alarm. Hierdoor wordt de stressreactie in gang gezet. De functie hiervan is het beschermen van jouw leven. Stresshormonen worden vrijgegeven en deze gaan er voor zorgen dat je over een grotere fysiologische kracht beschikt. Die je nodig hebt om te kunnen vechten of vluchten. Je hart gaat sneller kloppen zodat er bloed naar de spieren kan worden gestuurd en je gaat sneller en oppervlakkiger ademhalen. Zodat er ook meer zuurstof naar de spieren gaat. Je bloed wordt dikker zodat je niet direct doodbloedt als je aangevallen wordt.
Als de bedreiging blijft aanhouden (bijvoorbeeld de beer die dagenlang rond het kamp blijft hangen of, in deze tijd, wanneer we ons constant gestresseerd voelen) komt er ook cortisol vrij. Cortisol zorgt ervoor dat we op lange termijn weerstand kunnen blijven bieden. Dit doet het o.a. door onze bloedsuikerspiegel te verhogen (meer brandstof). Het nadeel is echter dat cortisol zeer schadelijk is voor het lichaam.
Gevolgen
Want dit is de keerzijde van de medaille, wanneer je langdurig onder stress staat:
- Worden de levensondersteunende functies van organen en de groeiprocessen in het lichaam geremd. Zoals spijsvertering, opname van voedingsstoffen, uitscheiding, celgroei en energieproductie.
- Wordt het immuunsysteem onderdrukt, zodat je vatbaarder bent voor virussen en bacteriën.
- Gaat het brein slechter functioneren, er ontstaan concentratieproblemen, informatieverwerking verloopt trager en je probleemoplossend vermogen gaat achteruit.
- Verminderen de feelgoodhormonen (serotonine, dopamine en endorfine) waardoor er depressieve klachten ontstaan.
- Gaat het angst- en agressiecentrum in de hersenen op hyperactief staan. Je wordt vatbaarder voor het negatieve.
- Voel je de grenzen van je lichaam niet meer waardoor je maar blijft doorgaan (in de fight or flight modus) en uiteindelijk uitgeput geraakt.
Ontstaan burn-out
Een burn-out ontstaat gelukkig niet op een-twee-drie. Maar als stress te lang duurt (er wordt al van chronische stress gesproken na amper 3 weken), te hevig is of als er teveel momenten van stress kort na elkaar zijn, dan heeft het lichaam niet voldoende tijd meer om te recupereren en komt de gevarenzone steeds dichterbij.
Als de stressor niet verdwijnt, gaat het lichaam van de acute fase (vlucht- of vechtreactie) over naar de aanpassingsfase, gedurende deze fase wordt cortisol (= een stresshormoon) aangemaakt om te kunnen blijven vol houden. Het zich blijven aanpassen aan de stress kost het lichaam echter veel energie, wat uiteindelijk leidt tot de uitputtingsfase. Burn-out wordt daarom ook wel het uitputtingssyndroom genoemd.
Cortisol
Een langdurig hoog cortisolniveau leidt tot resistentie, in het bloed is cortisol normaal of verhoogd aanwezig, maar het doet zijn werk niet meer of heel miniem. Bij chronische stressbelasting moet de bijnier zo veel stresshormonen aanmaken dat die uitgeput raakt. Hierdoor krijg je een laag cortisolniveau, wat je nog gevoeliger maakt voor stress. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel.
Als je te lang aan stress lijdt, worden de stresshormonen continu aangemaakt waardoor je lichaam veel minder energie en geen tijd meer heeft om zichzelf te herstellen. Doordat overmatige stress energie vreet, put het je op termijn zowel lichamelijk als mentaal volledig uit en brengt het je levenskracht ernstig in gevaar. Het sloopt je gezondheid en vitaliteit en slaat bovendien een diepe put in je reserves. Chronische, of langdurig aanhoudende stress ligt dan ook aan de oorzaak van de meeste (dodelijke) ziekten.
95% van alle ziektes kan teruggeleid worden naar teveel stress. Stress is als een rugzak vol met stenen. Iedere stresservaring wordt ergens in het lichaam opgeslagen en verstoort het normale functioneren ervan, met als gevolg ziektes, disbalans en stagnatie.
Nooit meer de oude
Waar velen het herstel van een burn-out als het eindpunt beschouwen, is het in werkelijkheid slechts het begin. Het begin van een nieuwe manier van leven en werken, die begint met te aanvaarden dat je nooit meer de oude wordt. Ze neemt je mee op haar persoonlijke zoektocht om vanuit de kern te veranderen en inspireert je met haar visie op wat wil ontstaan: een nieuwe maatschappij!
Lees ook deze artikelen:
De gevolgen van stress in de diepe lagen van je immuunsysteem
Waar een burn-out in essentie over gaat
Waarom even nietsdoen zo belangrijk is tijdens het herstellen van een burn-out
Schrijven is voor mij een manier om ervaringen te verwerken, verbanden te ontdekken, processen te duiden en inzichten te delen. Niet als coach, therapeut of academicus, wel als Mieke. Een mens die zich al (onder)zoekend een weg door het leven baant.
