Heb je geleerd om je emoties te onderdrukken als kind? Zo kun je ze weer leren voelen
Door Saskia de Bruin
Emoties kun je waarnemen als lichamelijke sensaties. Door je lichaam niet te voelen kun je de emoties verdoven of het zwijgen opleggen en ze naar het onbewuste verdringen. Dat heeft grote gevolgen voor het ontstaan en voortduren van chronische pijn en andere klachten. Saskia de Bruin, auteur van Weg van de pijn, legt je in dit artikel uit waar het onderdrukken van emoties waarschijnlijk vandaan komt en hoe je ze weer kunt voelen.
Zonder contact met je lijf mis je je belangrijkste innerlijke kompas, dat je kan sturen en een heldere richting kan geven.
Wat zijn emoties?
Pijn in je lichaam vraagt om het ontwikkelen van lichamelijk gewaarzijn en vooral ook een emotioneel gewaarzijn.
Zenleraar Cheri Huber legt in haar boek Unconditional Self Acceptance uit dat emoties niet meer zijn dan fysieke sensaties in het lichaam verbonden met labels en verhalen. Wanneer je erg jong bent, beweegt je energie gemakkelijk, soepel, vrij en zonder zelfbewustzijn door je lichaam. Kinderen reageren heel eenvoudig op die energiestromen. Ze reageren op een manier die heel natuurlijk en toepasselijk is.
Het proces van socialisatie in onze jeugd (het overnemen van de sociale regels en normen van onze opvoeders, die het zelf ook weer hebben geleerd) haalt ons weg van die gemakkelijke, natuurlijke manier van omgaan met onze gevoelsenergie. We worden gevormd tot iemand die in de maatschappij past en zich acceptabel gedraagt. We hebben vaak geleerd dat er iets ‘niet goed is’ aan wat we voelen. Daardoor hebben we veel (heel natuurlijke) behoeften leren labelen als fout, raar, vreemd, niet oké, onacceptabel of verboden.
Herken je dit?
Socialiseren gebeurt verbaal en non-verbaal. Inperkende socialiserende boodschappen zijn:
- Hou jij daar eens even mee op
- Sssssst, nu stil zijn
- Stop eens met huilen
- Stel je niet zo aan
- Maar dát is niet de bedoeling
- Hou je grote mond
- Maak niet zo’n kabaal
- Zit jij eens stil
- Hou je koest
- Kinderen die vragen worden overgeslagen
- Kinderen die zwijgen zullen nooit wat krijgen
- Daar ben jij nog veel te klein voor
- Wees eens flink
- Doe niet zo verlegen
- Zit niet zo te lachen
- Niet zo kijken
- Doe niet zo bijdehand
- Jij bent een flinke meid
- Lief zijn hoor
- Niet praten, luisteren
- Jij ben de grootste, jij moet flink zijn
Maar de onuitgesproken boodschappen werken soms nog dieper door:
- Een blik
- Met de ogen rollen
- Nee schudden
- Afkeurende geluiden
- Negeren
- Zwijgen
Onderdrukte emoties maken ziek
De reacties op onze eigen emoties zijn aangeleerd en die reacties zijn niet per definitie waardevol; ze kunnen zelfs ziekmakend zijn
Om weer terug te keren naar een emotioneel ontspannen en vrije staat moeten we onze aandacht naar binnen richten. Wanneer je je meer gewaarwordt van je emoties, kun je ontdekken dat de manier waarop je op die emoties reageert een aangeleerde reactie is. De reacties op onze eigen emoties zijn aangeleerd en die reacties zijn niet per definitie waardevol; ze kunnen zelfs ziekmakend zijn. Ook kun je je reacties op kinderen om je heen opmerken. Hoe jij op hen reageert, zegt vaak veel over hoe er op jou is gereageerd. Ook zo kun je aspecten van je socialisatie ontdekken.
Ervaar emoties en heel jezelf
We kunnen liefdevol met onszelf en anderen omgaan, zonder ons in bochten te wringen.
Om te helen en emotioneel meer ontspannen te leven is het belangrijk de emoties weer te leren ervaren als gevoelde energie die als sensatie door ons lichaam beweegt, zonder etiketten en labels en ‘aangeleerde bijbehorende verhalen’. Daardoor hervinden we onze natuurlijke ontspannen, onschuldige, spontane manier van zijn in relatie tot onze emoties. We kunnen liefdevol met onszelf en anderen omgaan, zonder ons in bochten te wringen, ons pijnlijk te vervormen of emoties verborgen te houden met alle pijnlijke gevolgen van dien.
Je gevoelswereld
Zodra we met onze aandacht in die gevoelswereld binnenkomen, kunnen de gevoelens hun boodschappen aan ons doorgeven.
Ieder mens heeft een innerlijke psychische ruimte, de gevoelswereld, daar waar alle innerlijke beelden, ervaringen, gevoelens, opvattingen, labels, verhalen, opdrachten en verantwoordelijkheden in ons leven zich bevinden. Al die innerlijke gevoelens zijn altijd aanwezig, of we er nu aandacht aan besteden of niet. Zodra we met onze aandacht in die gevoelswereld binnenkomen, kunnen de gevoelens hun boodschappen aan ons doorgeven. Zijn we met onze aandacht niet in onze innerlijke ruimte, dan blijven al die gevoelens onbewust, maar toch aanwezig. We kunnen hun wijsheid dan niet gebruiken om door ons leven te navigeren, omdat we de boodschappen niet opmerken.
Het grote, zintuigelijke orgaan
Het lichaam reageert heel gevoelig op alle veranderingen in onze psychische binnenwereld en onze directe omgeving.
Ook al schenken we geen aandacht aan onze innerlijke gevoelswereld, ons lichaam reageert onophoudelijk op alle gebeurtenissen. Ons lichaam is één groot zintuiglijk orgaan. Een zintuiglijk orgaan dat maar heel zelden aandachtig wordt gebruikt. Het lichaam reageert heel gevoelig op alle veranderingen in onze psychische binnenwereld en onze directe omgeving. Ook als we daar geen aandacht aan geven, gebeurt het toch. Het is de kunst om regelmatig onze aandacht naar binnen te brengen. Op te merken wat in ons leeft, het te erkennen en te beamen en zo de wijsheid van ons lichaam als zintuig te gebruiken.
Emotionele rijkdom en ontspanning
Door je gevoelens meer in je leven te integreren verhoog je de kwaliteit van je leven en dat heeft ook een helend effect.
Een actieve en bewuste verbinding met je eigen gevoelswereld brengt emotionele rijkdom en ontspanning, die onontbeerlijk zijn voor je welzijn. Je kunt leren je gevoelens direct waar te nemen door er lichamelijk contact mee te maken. Je maakt dan lijfelijk contact met wat je voelt. Door je gevoelens meer in je leven te integreren verhoog je de kwaliteit van je leven en dat heeft ook een helend effect. Het principe is eenvoudig. Het vraagt wel veel oefening, aandacht en toewijding om het blijvend in je leven te integreren.
Het is belangrijk om regelmatig in contact te treden met je eigen gevoelswereld om de signalen die van binnenuit komen op te merken, te horen en eventueel in gedrag te beantwoorden. Emotie komt van het Latijnse woord emovere, dat ‘eruit bewegen’ betekent. Emoties motiveren je, geven je een reden om in beweging te komen. Ze gaan over wat je beweegt en hoe je bewogen bent. Je hoeft echt niet alles te voelen, te uiten, te helen en uit te leven om een evenwichtig en gezond mens te zijn. Gewaarzijn doet al wonderen. Emoties van dit moment opmerken, beamen en erkennen is vaak al voldoende om meer gezondheid en welbevinden mogelijk te maken.
Oefening: Contact maken met je gevoelswereld
Terugkeren naar onze innerlijke ruimte heeft een beetje aandacht, rust en tijd nodig. Het stellen van vragen aan jezelf kan je helpen om je aandacht van buiten naar binnen te richten. Vragen die je terugbrengen naar je innerlijke psychische ruimte, je gevoelswereld, zijn deze:
- Welke lijfelijke gewaarwordingen neem ik momenteel waar? (Voel je ‘niets bijzonders’, dan ben je hoogstwaarschijnlijk niet in je innerlijke ruimte. Daar is namelijk altijd wel iets bijzonders te ervaren.)
- Hoe gaat het nu met me?
- Welk gevoel neem ik op dit moment bij mezelf waar? Wat voel ik op dit moment?
Neem je gevoelens van binnenuit waar. Zo krijg je lichamelijk toegang tot je gevoelens. Dat is iets anders dan erover nadenken en het van een afstandje bekijken.
Contact met je lijf is nodig om het mogelijk te maken dat een gevoel dat opkomt in een bepaalde situatie, je een richting kan aangeven die goed voor je is. Zonder contact met je lijf mis je je belangrijkste innerlijke kompas, dat je kan sturen en een heldere richting kan geven.
Weg van de pijn
Dit is een fragment uit Weg van de pijn van Saskia de Bruin. In dit boek laat ze zien dat pijn vaak een verborgen agenda heeft. Ze ontdekte dat ons lichaam pijn en andere klachten kan gebruiken om ons te beschermen tegen emoties die we als bedreigend, onacceptabel of overweldigend ervaren. Bewustwording over hoe dit beschermingspatroon werkt is dan ook dé sleutel om je pijn en klachten te verlichten.
Lees meer artikelen van Saskia de Bruin:
Hoe oude pijn zich manifesteert in je lichaam
Chronische klachten en verborgen emoties: hoe staat dit met elkaar in verbinding?
Word je pijn niet gezien of kun je het niet delen? Zo geef je jouw emoties de ruimte
Saskia de Bruin is eigenaar en oprichter van De GeluksOnderneming. Ze begeleidt mensen in hun zoektocht naar een creatief, bezield en liefdevol leven. Ze houdt zich bezig met biodanza, ontspanning door middel van lichaamsgewaarzijn, mindfulness, dance for health en ze geeft regelmatig schrijfworkshops. Ze schreef diverse boeken, waaronder 'Weg van de pijn' en 'SOLK' In deze boeken laat ze zien dat pijn vaak een verborgen agenda heeft. Ze ontdekte dat ons lichaam pijn en andere klachten kan gebruiken om ons te beschermen tegen emoties die we als bedreigend, onacceptabel of overweldigend ervaren. Ook wel SOLK genoemd: somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten.
