Heb jij weleens last van je buik? 4 oorzaken waarom je spijsvertering uit balans kan raken
Door Anne Fleck
Buikpijn, brandend maagzuur, een problematische stoelgang of veel moeheid: deze (spijsverterings)problemen zijn ontzettend vervelend. Waar heb je precies last van? In dit artikel beschrijft dokter Anne Fleck, auteur van De gezonde weg uit het doolhof van vermoeidheid 4 spijsverteringsproblemen, hun kenmerken en wat de oorzaak kan zijn.
Het spijsverteringssysteem is de poort naar energie en gezondheid en daarom moet we het in goede conditie houden.
Moet je na het eten boeren, heb je brandend maagzuur, een problematische stoelgang of last van winderigheid? Dan mag jij wat meer aandacht geven aan je spijsvertering. Het spijsverteringssysteem is de poort naar energie en gezondheid en daarom moet we het in goede conditie houden. Ongeveer 80 procent van je immuuncellen bevindt zich in je spijsverteringsorganen. Ze nemen voedingsstoffen op en verwijderen onverteerbare elementen en gifstoffen. Dat is precies de reden waarom een aangetaste spijsvertering boven aan de lijst van energieverslinders en ziekmakers staat.
4 spijsverteringsproblemen
Dit zijn vier spijsverteringsproblemen die je kunt hebben mét kenmerken en mogelijke oorzaken.
Probleem 1: tekort aan maagzuur
We moeten eerst afrekenen met een misverstand dat al tientallen jaren in omloop is: maagzuur is géén vijand van onze spijsvertering, maar een vriend. Een vriend die we dringend nodig hebben. Maagzuur beschermt tegen schadelijke bacteriën, schimmels en parasieten die via ons voedsel in het lichaam komen en daar kwaadaardige koloniën kunnen vormen.
Schadelijke bacteriën
Bij een tekort aan maagzuur worden er bovendien te weinig verteringsenzymen afgescheiden in de dunne darm. Daardoor kunnen koolhydraten en eiwitten niet voldoende verteerd worden, met als gevolg dat er brokjes voedsel achterblijven die de schadelijke bacteriën dankbaar als krachtvoer naar binnen slaan. Dat leidt tot verrottings- en gistingsprocessen die sterke winderigheid kunnen ontketenen. Maagzuur hakt eiwit in verwerkbare brokjes, aminozuren, die het lichaam nodig heeft voor de opbouw en het onderhoud van sterke spieren, botten, gebit, transmitters, immuuncellen en hormonen.
Terugkerende infecties
Bij te weinig maagzuur provoceert het tekort aan belangrijke aminozuren als lysine ook steeds terugkerende infecties. Als je voortdurend moe bent, van de ene verkoudheid naar de andere blaasontsteking hobbelt of vaak een koortslip hebt, moet je beslist je spijsvertering laten controleren.
De door maagzuurtekort verzwakte spijsvertering kan tot darmtraagheid leiden, wat de opname van belangrijke voedingsstoffen hindert en het ontstaan van chronische ziekten in de hand werkt.
De illusie van brandend maagzuur
Omdat in relatie tot maagzuur altijd de aandoening ‘brandend maagzuur’ opduikt, wil ik daar nog even kort op ingaan. Deze volksziekte wordt meestal en onterecht uitsluitend met een overschot aan maagzuur in verband gebracht. Brandend maagzuur kan echter niet alleen door mankementen in de slokdarmspier of te veel maagzuur worden uitgelokt, maar ook door een tekort aan maagzuur.
In dat geval worden eiwitten niet ‘onberispelijk’ afgebroken. Ze glijden niet vlotjes door naar de dunne darm, maar blijven als onverteerbare massa in de maag hangen. Dan ontstaat er soms een terugstootbeweging, reflux genoemd, waarbij wat zuur in de slokdarm terechtkomt.
Er kan ook een reflux optreden als het maagzuur niet geconcentreerd genoeg is, bijvoorbeeld doordat er wordt gedronken bij de maaltijd en het maagzuur ‘verwatert’. Dan moet de maagspier een enorme krachtsinspanning leveren om de voedselbrij met succes te verteren. Bij dat spierballenvertoon kan er wat maagzuur terugvloeien in de slokdarm.
Het probleem kan bijtender worden naarmate het voor de spijsvertering vitale maagzuur verder afneemt en de voedselverwerking nog problematischer wordt. Dan zit je gevangen in de wurggreep van een vermoeidheid veroorzakende spijsverteringsstoornis en hinderlijk maagzuur. Dit zijn empirisch relevante en belangrijke inzichten, die ook impact hebben gehad op mijn behandelmethode.
Checklist: Heb jij een tekort aan maagzuur?
- Heb je tijdens dan wel direct na de maaltijd last van oprispingen?
- Heb je meteen na de maaltijd een opgezette buik?
- Breken je vingernagels makkelijk af en/of zitten er witte vlekjes op?
- Zie je onverteerde voedselresten in je ontlasting?
- Is bij jou de refluxziekte (Gastroesophageal Reflux Disease, gerd) vastgesteld?
Hoeveel herken jij?
0 tot 3: een significant maagzuurtekort is niet erg waarschijnlijk.
> 4: een significant maagzuurtekort is waarschijnlijk. Als de refluxziekte bij jou al is geconstateerd, zijn ook een tekort aan verteringsenzymen en een verstoorde darmflora niet uitgesloten.
Probleem 2: tekort aan verteringsenzymen
Alle noodzakelijke processen om je lichaam naar behoren te laten functioneren worden kordaat aangestuurd door enzymen. Zonder hen gebeurt er niets. De zeer sterke verteringsenzymen schiften de voedselbrij. Een tekort aan verteringsenzymen is net zo fnuikend voor het lichaam als een tekort aan maagzuur: er treedt verschraling op aan voedingsstoffen die het nodig heeft om te overleven. Het energiepeil neemt een duikvlucht. Tekorten aan maagzuur en verteringsenzymen gaan vaak hand in hand.
Checklist: Heb jij een tekort aan enzymen?
- Heb je ongeveer twee tot vijf uur na het eten een vol gevoel, winderigheid of een opgezette buik?
- Merk je weleens onverteerde voedselbestanddelen in je ontlasting op?
- Stinkt je ontlasting vaak erg en/of is deze erg volumineus?
- Heb je regelmatig last van obstipatie?
- Heb je bloedarmoede? Of is er een tekort aan vitamine B12 of ijzer vastgesteld als oorzaak van bloedarmoede?
- Krijg je snel blauwe plekken en bloeduitstortingen? (Dat duidt op een tekort aan vitamine C en vitamine K.)
Hoeveel herken jij?
0 tot 3: extra verteringsenzymen zijn niet nodig.
> 4: een tekort aan enzymen is waarschijnlijk.
Probleem 3: zieke darmflora, dysbiose
Het microbioom, het geheel aan bacteriën in het spijsverteringskanaal, voert het opperbevel over je lichaam. Er dartelen naar schatting honderd miljard darmbacteriën, zogenoemde microben, in de uitstulpinkjes van het darmslijmvlies (de darmvlokken) in de dunne darm. Als ze goed in balans zijn houden deze minuscule microben je slank en gezond en zijn ze toonaangevend voor je stemmingen, emoties, behoeften, goede slaap en (lekkere) trek.
Tussen darmstelsel en brein vindt een levendige communicatie plaats. Op deze darm-brein-as, die op een vierbaansweg lijkt, snateren de darmbacteriën via zeer verfijnde zenuwverbindingen in het ruggenmerg onophoudelijk met het brein. Darmen en hersenen houden elkaar ook intensief op de hoogte over hormonen en transmitters (bijvoorbeeld de neurotransmitter gaba, gamma-aminoboterzuur).
Zieke darmflora, slaaptekort en depressieve gevoelens
Bij een verstoorde darmflora gaat de productie van hormoonvoorlopers als tryptofaan omlaag. Als er te weinig tryptofaan voorhanden is zijn we stressgevoeliger, en slapen we kwalitatief minder goed. Er is bovendien een tekort aan de grondstof voor het gelukshormoon serotonine, met als gevolg dat we slecht gehumeurd, moe en lusteloos zijn.
Ongeveer 95 procent van de serotoninebestanddelen wordt door goede bacteriën in de darmen geproduceerd. Serotoninetekort gaat helaas ook samen met een tekort aan het slaaphormoon melatonine. Daarom is een gezond microbioom wezenlijk voor het energieniveau, een goede stemming, een verkwikkende slaap en een sterk immuunsysteem.
Dysbiose
Maar de vredige symbiose tussen de goede darmbacteriën en hun gastheer kan verstoord raken: dysbiose (een ‘slechte’ darmflora) houdt in dat de darmen gekoloniseerd worden door minder sympathieke darmbacteriën, gistzwammen en parasieten, die het commando overnemen en de dunne darm overwoekeren. Deze gangsters scheiden vaak gifstoffen uit die het darmslijmvlies bestoken en de darmslijmvliesbarrière kunnen beschadigen, wat een poreus darmslijmvlies tot gevolg kan hebben.
Oorzaken van dysbiose
Oorzaken van dysbiose zijn: te veel antibiotica (zonder compensatie met probiotica), chronische stress, langdurig medicijngebruik, verkeerde koolhydraten, suiker, zoetstoffen en een doorgeschoten hygiëne. Het goede nieuws is dat er met relatief weinig aanpassingen en een flinke dosis geduld in drie maanden tot twee jaar weer een gezonde balans in het microbioom kan worden opgebouwd. Hier lees je hoe je dat doet.
Lees ook: Vind oplossingen voor darmproblemen en optimaliseer je darmgezondheid en darmflora met deze tips
Checklist: Is jouw darmflora ongezond?
- Heb je al meer dan drie maanden last van winderigheid, buikpijn, obstipatie of diarree?
- Heb je de laatste zes maanden antibiotica geslikt?
- Ben je ergens in de laatste zes maanden gestopt met roken?
- Heb je de afgelopen drie jaar maagzuurremmers gebruikt?
- Eet je weinig vezelrijke voeding? (groenten, fruit, noten, pitten)
- Krijg je veel suiker of zoetstoffen binnen?
- Voel je je moe, uitgeput, lusteloos?
- Heb je jeuk in de schaamstreek? (anus, vagina)
- Is je ontlasting tamelijk zacht, met veel glijsporen in de toiletpot?
- Stinkt de ontlasting erg en/of heb je een mondgeur?
- Heb je last van acne, hoewel de tienerjaren al (ver) achter je liggen?
- Verlies je veel hoofdhaar of heb je last van broze vingernagels?
- Heb je al een auto-immuunziekte (reuma, ms, Hashimoto-thyreoïditis of vitiligo)
- Beweeg je te weinig of heb je problemen met slapen?
- Ga je gebukt onder extreme/chronische stress?
Hoeveel herken jij?
0 tot 2: als je een van de eerste vier vragen met ‘ja’ hebt beantwoord, is dysbiose waarschijnlijk; maar gezien het geringe aantal punten vermoedelijk in lichte mate
3 tot 7: lichte tot matige dysbiose
7 tot 15: zware dysbiose
Probleem 4: verstoorde darmslijmvliesbarrière, het ‘lekkende darmsyndroom’
Het darmslijmvlies controleert de opname van voedingsstoffen in het bloed en zorgt dat er geen schadelijke stoffen uit de darmen in je bloed komen. De proteïnelaag tussen de cellen van het slijmvlies, de specie, speelt hierbij een belangrijke rol. Als de slijmvliesbarrière poreus wordt, wat ik bij veel van mijn patiënten daadwerkelijk heb geconstateerd, spreekt men van een ‘lekkende darm’ (leaky-gut syndrom). De grenzen van de darmwand staan open en plotseling vloeien onbedoeld restjes ontlasting, voedsel, schadelijke bacteriën, virussen, gistzwammen en parasieten over in het bloed. Dan begint de chaos. Want het immuunsysteem herkent de indringers als lichaamsvreemd (‘antigenen’) en gaat ze bestrijden.
Dat leidt tot een op hol geslagen immuunafweer in de vorm van een ontstekingsreactie. Helaas blijft het niet bij een lokale ontsteking; tersluiks en geruisloos verspreidt ze zich door heel het lichaam.
Dergelijke ontstekingsreacties kosten het lichaam veel energie en verergeren de doorlaatbaarheid van het darmslijmvlies nog. In het kielzog van dit alles kunnen voedingsmiddelenintoleranties, migraine en auto-immuunziekten ontstaan
Checklist: Heb jij last van het lekkende darmsyndroom?
- Heb je last van voedingsmiddelenintoleranties?
- Ben je al jaren aanhoudend zwaar gestrest, zonder adempauzes?
- Lijd je aan een auto-immuunziekte (bijvoorbeeld reuma, diabetes, ms, vitiligo)?
- Heb je een verstoorde darmflora (zie de zelftest onder Verstoorde darmflora)?
- Slik je regelmatig medicijnen zoals ontstekingsremmers, pijnstillers, koortsverlagende middelen, bijvoorbeeld aspirine, ibuprofen, Voltaren?
- Drink je vaker dan drie keer per week alcohol?
Hoeveel herken jij?
0 tot 1: geringe waarschijnlijkheid van een lekkende darm.
> 2: reële verdenking van een beschadigde darmwandbarrière. Voor een betrouwbare diagnose is laboratoriumonderzoek zinvol (zie ook het volgende Spiekbriefje) met genezing van de darmbarrière als behandeldoel. Nadere instructies vind je verderop in dit boek (zie Deel 2: ‘Gezonde spijsvertering – Beknopt herstel-abc’). Als je de eerste vraag (over voedingsmiddelenintoleranties) met ‘ja’ hebt beantwoord, is de waarschijnlijkheid levensgroot.
Fragment uit: De gezonde weg uit het doolhof van vermoeidheid
De gezonde weg uit het doolhof van vermoeidheid
Herken je je in één of meer van deze problemen en wil je het probleem aanpakken? 'De gezonde weg uit het doolhof van vermoeidheid' van Dr Anne Fleck helpt je hierbij. Het is een duidelijk en overzichtelijk boek vol prettige tips.
Lees ook deze artikelen van Anne Fleck:
- Last van vermoeidheid? Dit is waarom je melk en zuivelproducten beter kunt laten staan
- Heb je soms last van je buik? Deze 3 simpele tips ondersteunen je spijsvertering
- Last van laaggradige ontstekingen? Doe de zelftest!
Dr. Anne Fleck is een Duitse internist, reumatoloog en een gerenommeerde pionier op het gebied van holistische gezondheid, die de laatste wetenschappelijke inzichten combineert met natuurlijke geneeskunde. Ze is de bestsellerauteur van diverse gezondheidsboeken.
