Inspiratieplatform voor spiritualiteit, gezondheid en bewustwording

Het impostergevoel: dit zijn de 7 vormen van het oplichtersgevoel (impostersyndroom)

Je hebt alle benodigde kwaliteiten en tóch voelt het alsof je niet goed bent in je werk en dat je elk moment door de mand kan vallen. Het impostersyndroom of oplichtersgevoel raakt vele vrouwen (en in mindere mate mannen) en zorgt voor vele mentale klachten. Experts Elisabeth Cadoche en Anne de Montarlot onderscheiden in dit artikel 7 verschillende vormen van het oplichtersgevoel of impostergevoel.

Overal waar je ‘zij’ of ‘haar’ leest kun je ‘hij’ of ‘hem’ lezen.

Achter die grote zelftwijfel en torenhoge eisen kunnen de kandidaten voor een impostersyndroom of -gevoel volgens een bepaalde typologie worden ingedeeld. De grenzen tussen deze verschillende door Valerie Young gepresenteerde typen zijn vloeiend, zodat iemand zichzelf gemakkelijk in verschillende typen kan herkennen.

De 7 vormen van het oplichtersgevoel:

De perfectioniste

De allereerste categorie is de perfectioniste. Deze komt het meest voor, perfectionisme gaat heel vaak samen met een impostergevoel. ‘De nadruk wordt gelegd op de manier waarop iets is gedaan: een piepklein foutje, ook al zit dat diep weggestopt in een fantastische prestatie, brengt een gevoel van mislukking en dus van schaamte met zich mee,’ zegt Valerie Young.

Wie last heeft van het impostersyndroom ‒ constant of op bepaalde momenten van haar leven ‒ huivert bij het idee dat haar ‘incompetentie’ aan het licht komt en overcompenseert om deze schande te vermijden. Daarom gaat ze de lat voor zichzelf te hoog leggen, of zelfs onmogelijke eisen aan zichzelf stellen.

Perfectionisme als strategie is de perfecte brandstof om de impostergedachten te versterken: ‘het is me gelukt, niet omdat ik het echt kan, maar omdat ik me 500% heb ingezet.’ Zo krijgt het gebrek aan zelfvertrouwen nieuwe voeding en vanzelfsprekend raakt ze ook uitgeput, wat elke succespoging in gevaar brengt.

Wat is perfectionisme?

Het is normaal dat we graag willen dat de dingen die we ondernemen ook lukken en het streven naar perfectie kan een bron
van motivatie zijn, een motor. De hang naar perfectie kan echter ziekelijk worden als het een innerlijke tiran wordt, een stemmetje dat ons niet meer loslaat. De psychologen spreken van ‘hoge eisen’ of ‘hoge standaarden’: nog niet het kleinste foutje, de minste tegenslag wordt getolereerd. We hebben het gevoel dat we niet het vereiste niveau hebben, dat het nooit goed genoeg is, of het nu om ons werk gaat of om andere aspecten van het leven.

Perfectionisme en het impostersyndroom: de zes waarschuwingssignalen

1. Je werkt over zonder je extra uren te tellen;
2. Uit angst voor mislukking waag je je niet graag aan nieuwe projecten als je niet 100% voorbereid bent (wat in het ergste
geval op uitstelgedrag kan uitdraaien);
3. Je focust je bovenmatig op wat er niet goed gaat;
4. Om fouten te vermijden delegeer je niets, of je controleert anderen voortdurend;
5. Je bent heel streng voor jezelf, alles moet perfect zijn, maar je staat niet echt open voor kritiek van buitenaf;
6. Je zelfkritiek is keihard.

Lees ook: Op trauma gebaseerd perfectionisme: verstop jij een deel van jezelf?

De expert

Valerie Young zegt: ‘De expert verhoudt zich tot kennis als de perfectionist tot kwaliteit’. Met andere woorden: ik ben alleencompetent als ik alles weet! De expert is dus ‘mevrouw ik-weetalles-over-alles’. Dat gebod om alles te weten komt overeen met haar eigen definitie van competentie.

Voordat ze begint moet ze een compleet overzicht hebben en het hele onderwerp beheersen. Ze wordt een levenslange eeuwige student, want ze weet nooit genoeg.

Doe de test: hoe sterk is jouw innerlijke criticus aanwezig in je leven?

De onafhankelijke

‘De onafhankelijke legt zichzelf een taak op en wil die tot een goed einde brengen. Van A tot Z. Om het tot haar prestatie te
maken, moet zij het doen, en zij alleen. Ze denkt dat ze alles moet begrijpen en alles helemaal alleen uit moet vinden. Hulp
vragen is een teken van zwakte waar ze zich voor schaamt.’

Het komt hierop neer:

Je doet veel alleen (‘Ik ben alleen competent als ik alles alleen doe!’).
Een beroep op anderen doen geldt als majesteitsschennis (want onafhankelijkheid beweegt zich geheel alleen voort).
Je vraagt geen hulp (‘Ik heb geen behoefte aan assistentie, want dat zou een bewijs van mijn zwakte zijn.’).
Je opereert als eenling.

Lees ook: Zo vraag je hulp aan je innerlijke leraar (ook tijdens moeilijke periodes)

De hoogbegaafde

Bij dit type personen doet zich, als ze last hebben van het impostergevoel, de bijzonderheid voor dat ze zich niet alleen zorgen maken over het resultaat, maar ook over het ‘hoe’ en het ‘wanneer’. Zoals Valerie Young zegt: ‘[De hoogbegaafde] meet competentie in termen van gemak en snelheid. Moeite moeten doen om een onderwerp of een vaardigheid te beheersen, niet bij de eerste poging al slagen, staat voor hen gelijk aan mislukking en dus aan schaamte.’

Het komt hierop neer:

• Ik ben niet goed genoeg als het me ook maar de minste moeite kost.
• Alles moet de eerste keer lukken.
• Werken om nieuwe competenties te verwerven is een doodzonde en geeft me alleen maar een negatief beeld van mezelf.
• Ik zie mezelf als onbekwaam, langzaam en ik schaam me voor mezelf.

Lees ook: Hoe stop je met zelfkritiek? (Het antwoord is verrassend!)

De superwoman

Je zou de superwoman kunnen vergelijken met de Indiase god Shiva, die vier armen heeft en een derde oog en die de wereld
kan organiseren. Volgens Valerie Young ‘meet de superwoman haar competentie af aan de hoeveelheid rollen die ze op briljante wijze op zich kan nemen.

Als ze in een van deze rollen tekortschiet: moeder, echtgenote, huisvrouw, vriendin, vrijwilliger… ervaart ze dat als heel pijnlijk, omdat ze in staat behoort te zijn om alles voor haar rekening te nemen.’

Haar houding komt hierop neer: ik ben een superwijf en ik speel op alle borden tegelijk!

De superwoman staat altijd aan. Ze stelt bijna even hoge eisen aan zichzelf als de perfectioniste, maar ze verveelvoudigt
deze eisen en breidt ze uit naar verschillende rollen. Ze is niet tevreden als ze op één gebied succes heeft. Om zich competent te voelen moet ze schitteren in alle rollen die ze zichzelf heeft toebedeeld. Niemand houdt zoveel ballen in de lucht, ze wordt opgeslokt door een constante behoefte aan actie, met het risico dat ze ten slotte omvalt en ziek wordt.

Lees verder: Psycholoog: dit is het grote voordeel van rustig aan doen

De toegewijde

Het gaat om vrouwen die een toewijding laten zien die soms tot zelfopoffering leidt en tot slachtofferschap. Bij deze vrouwen is het luisteren naar zichzelf naar de achtergrond verdwenen, er is een overweldigende angst anderen teleur te stellen. Je gedraagt je zoals je denkt dat anderen van je verwachten, je vereenzelvigt je met die verwachtingen, uit angst dat je hen zal teleurstellen.

De toegewijde/opofferingsgezinde sluit zichzelf af van haar eigen toekomstmogelijkheden en kiest ervoor op de achtergrond te blijven, niet omdat ze de capaciteiten mist, maar vanwege een sociale rem, vooral in bepaalde periodes.

De schijnbaar zelfverzekerde

Onder een stralende buitenkant verbergt de ‘schijnbaar zelfverzekerde’ een donkere zijde en een fundamenteel gebrek aan
zelfacceptatie.

Schijnbaar overstromen van zelfvertrouwen, de rest van de wereld laten zien dat je drie keer zoveel kunt als een ander, alle
kenmerken van succes etaleren – op het werk, in je relatie of op fysiek gebied – dat alles hoeft niet noodzakelijkerwijs voort te komen uit een goede zelfachting en een intrinsiek zelfvertrouwen.

Vaak is dit brutale en onwankelbare zelfbeeld in feite een verdedigingslinie, een rookgordijn ter bescherming van een
kwetsbaar ‘ik’, dat zeker niet ontmaskerd wil worden en dat slecht tegen kritiek kan, die al snel tot boosheid leidt. De ander
wordt getolereerd zolang hij het masker dat haar beschermt tegen haar twijfels en angsten niet ter discussie stelt. Ze ervaart
een vorm van zelfvertrouwen zolang ze het voor elkaar krijgt dat anderen haar waarderen, dankzij het beeld dat ze van haar hebben; ze heeft een onverzadigbaar verlangen om in de smaak te vallen en geaccepteerd te worden. Als erkenning uitblijft kan alles gaan wankelen en kan haar vertrouwen instorten.

Te weinig vertrouwen, verborgen achter een masker van een overdadig vertrouwen, komt voort uit een gebrek aan zelfacceptatie, want de zelfachting blijft uiteindelijk te afhankelijk (net als bij de perfectioniste) van externe realisatie en wordt niet als iets vanzelfsprekends beschouwd. Hieruit blijkt ook dat zij, net als de perfectioniste, het moeilijk vindt zichzelf te accepteren zoals ze is. Terwijl het zo goed zou zijn als ze met een welwillender blik naar zichzelf kon kijken om zichzelf op de juiste waarde te schatten.

Tips van een therapeut: zo ontwikkel je meer zelfliefde

Conclusie

In welk van deze typen met een gebrekkig zelfvertrouwen en impostergevoelens we ons ook herkennen, als we het kaf van
het koren willen scheiden en een minder streng zelfbeeld willen ontwikkelen, moeten we onze bevooroordeelde en achterhaalde denkbeelden opnieuw bezien. Compassie is eveneens een grote hulp, want daardoor kunnen we de zelfkritiek en de faalangst die ons tiranniseren en het impostersyndroom in stand houden, de mond snoeren.

5 adviezen van Jessamy Hibberd om het impostergevoel te bestrijden

1. De kern van de zaak is dat we de totaliteit van wat we zijn in ogenschouw nemen.
2. Het helpt enorm om over ons gebrek aan zelfvertrouwen te praten, geheimhouding wekt schaamte.
3. We houden het idee in stand dat we onkwetsbaar moeten zijn, terwijl in werkelijkheid onze kwetsbaarheid aantrekkelijk kan zijn.
4. Als we welwillend tegenover onszelf staan, komen we erachter dat fouten erg nuttig zijn om veerkrachtig te worden, dat we onze fouten overleven.
5. Een kritische stem zou zeggen: ‘Maak nooit fouten, want dan kom je onder het vergrootglas te liggen.’ Een welwillende stem zegt liever: ‘Vergissen is menselijk, iedereen doet het.’

Dit is een fragment uit Het impostersyndroom

Het impostersyndroom

Hoe kunnen we dit impostersyndroom doorgronden en wat kunnen we ertegen doen? De auteurs doen onderzoek en beschrijven een praktische weg naar minder twijfel en meer gevoel van eigenwaarde.

Bestel jouw exemplaar voor €27.00 met gratis verzending Bestel nu

Je bestelt bij