Het is niet met jou begonnen: hoe trauma’s overgedragen kunnen worden in de familie
Door Mark Wolynn
Wanneer je last hebt angst, depressie, problemen of pijn komt het vaak niet in je op dat je dit geërfd kunt hebben van je voorouders. Zolang onopgeloste trauma’s begraven blijven in pijn of stilte, kunnen angsten en gevoelens die niet bij jou horen blijven opduiken in je leven. Mark Wolynn, auteur van Het is niet met jou begonnen, is expert op het gebied van trauma in de familie en legt je in dit artikel uit hoe familietrauma’s worden overgedragen.
Soms duikt een pijn onder tot hij een weg naar expressie of bevrijding kan vinden. Die expressie komt vaak tot uiting in de volgende generaties en kan als moeilijk te verklaren symptomen tevoorschijn komen.
Trauma’s in het familie-DNA
De geschiedenis die je met je familie deelt, begint al voordat je verwekt werd. In je vroegste biologische vorm, als onbevruchte eicel, deel je al een cellulaire omgeving met je moeder en oma. Toen je oma vijf maanden zwanger was van je moeder, bevond de voorlopercel van de eicel waaruit jij je ontwikkelde zich al in de eierstokken van je moeder.
Dit betekent dat je moeder, je oma en de vroegste sporen van jou zich al voordat je moeder werd geboren in hetzelfde lichaam bevonden: drie generaties die dezelfde biologische omgeving delen. Dit is geen nieuwe gedachte; embryologieboeken beschrijven dit al meer dan honderd jaar. Jouw ontstaansproces kan op vergelijkbare wijze in je vaderlijke lijn worden getraceerd. De voorlopercellen van de zaadcel waaruit jij je ontwikkelde waren al in je vader aanwezig toen hij nog een foetus in zijn moeders baarmoeder was.
Met wat we nu leren uit onderzoeken over de manieren waarop stress kan worden overgeërfd, kunnen we in kaart brengen hoe het biologische residu van trauma’s die je oma heeft ervaren kan worden doorgegeven, met alle gevolgen van dien.
Trauma’s in het familiebewustzijn
Trauma’s worden niet alleen in het DNA doorgegeven, ook via het familiebewustzijn worden trauma’s overgedragen. Simpel gezegd krijgen we via onze eigen moeder aspecten van de moederzorg van onze oma mee. De trauma’s die onze oma doorstond, haar pijn en verdriet, de problemen in haar jeugd of met onze opa, het verlies van dierbaren die vroeg stierven: al deze dingen sijpelden in zekere mate door in de zorg die ze onze moeder gaf. Kijken we nog een generatie verder terug, dan geldt naar alle waarschijnlijkheid hetzelfde voor de zorg die onze oma van háár moeder kreeg.
De details van de gebeurtenissen die hun leven vormgaven zullen we mogelijk nooit te weten komen, maar toch kunnen we de impact van deze details diep voelen. Niet alleen wat we van onze ouders erven maar ook de ouderzorg die zij kregen beïnvloedt de manier waarop we met onze partner en met onszelf omgaan, en hoe we onze kinderen opvoeden. Of het nou goed of slecht is, ouders zijn geneigd om net zo voor hun kinderen te zorgen als hun ouders voor hen zorgden.
Deze patronen lijken in onze hersenen geprogrammeerd te zijn en worden al vóór onze geboorte gevormd.
Het hele plaatje
Opkomende trends in de psychotherapie kijken verder dan de persoonlijke trauma’s en betrekken ook traumatische gebeurtenissen binnen de familie en de sociale geschiedenis erbij als onderdeel van het hele plaatje. De drama’s verschillen in soort en intensiteit – verlatenheid, zelfmoord, oorlog, of de voortijdige dood van een kind, ouder, broer of zus – en kunnen schokgolven van angst en verdriet veroorzaken die in latere generaties doorwerken.
Recente ontwikkelingen binnen de celbiologie, neurowetenschappen, epigenetica en ontwikkelingspsychologie onderstrepen het belang van onderzoek onder minstens drie generaties binnen de familiegeschiedenis om inzicht te krijgen in de mechanismen achter de zich herhalende patronen van trauma en lijden.
Als familieleden onverdraaglijke trauma’s hebben ervaren, of geleden hebben onder immense schuldgevoelens of verdriet, kunnen de gevoelens overweldigend zijn en zo heftig dat zij ze niet in de hand hebben of kunnen verhelpen. Zo zit de menselijke aard in elkaar: als de pijn te heftig is, proberen mensen hem te vermijden. Maar als we onze gevoelens blokkeren, belemmeren we zonder het te beseffen het noodzakelijke helingsproces dat tot een natuurlijke bevrijding ervan kan leiden.
Wanneer onverwerkte trauma’s opnieuw opduiken in de familie
Soms duikt een pijn onder tot hij een weg naar expressie of bevrijding kan vinden. Die expressie komt vaak tot uiting in de volgende generaties en kan als moeilijk te verklaren symptomen tevoorschijn komen. Jesse kreeg pas last van de ijzige kou en klappertanden toen hij zo oud was als zijn oom Colin toen hij doodvroor. Gretchen kende de angstige wanhoop en zelfmoordneigingen van haar oma al zo lang als ze zich kon herinneren. Deze gevoelens gingen haar leven zozeer beheersen dat niemand zich ooit heeft afgevraagd of deze gevoelens wel uit haarzelf voortkwamen.
Op dit moment zijn er in onze samenleving weinig mogelijkheden voor hulp aan mensen zoals Jesse en Gretchen, die de restanten van erfelijk familietrauma in zich meedragen. Meestal gaan ze naar een dokter, psycholoog of psychiater en krijgen ze medicijnen, therapie of een combinatie van de twee voorgeschreven. Hoewel deze wegen enige verlichting kunnen brengen, leiden ze in het algemeen niet tot een definitieve oplossing.
Niet iedereen heeft zulke dramatische trauma’s in zijn of haar familiegeschiedenis als Gretchen of Jesse. Maar de dood van een partner of baby, een kind afstaan, verlies van iemands thuis en zelfs de ontbrekende aandacht van een moeder kunnen ervoor zorgen dat de steunmuren instorten en de stroom van liefde binnen onze familie stagneert. Wanneer we zicht krijgen op de oorzaak van deze trauma’s, kunnen langslepende familiepatronen eindelijk achtergelaten worden.
Trauma’s in de familie zijn niet altijd negatief
Het is belangrijk om te weten dat niet alle gevolgen van een trauma negatief zijn. Volgens Rachel Yehuda is het doel van een epigenetische verandering de verruiming van het aantal manieren waarop we op stressvolle situaties regeren, iets wat in haar ogen positief is: ‘Wie heb je het liefst bij je als het oorlog is?’ vraagt ze zich af. ‘Iemand die al eerder met tegenspoed te maken had [en] weet hoe hij zich moet verdedigen? Of met iemand die nog nooit voor iets heeft hoeven vechten?’
Als we eenmaal begrijpen wat biologische veranderingen als gevolg van stress en trauma beogen te doen, zegt ze, ‘dan zullen we beter aan onszelf kunnen vertellen wat onze echte capaciteiten en vermogens zijn.’ Zo bezien hoeven de trauma’s die we erven of uit eerste hand ervaren niet alleen een erfenis van angst en verdriet na te laten, maar kunnen ze ook een krachtige en weerbare erfenis creëren die nog generaties lang voelbaar is.
Bron: Het is niet met jou begonnen
Het is niet met jou begonnen
Ontrafel je erfenis van familietrauma met Het is niet met jou begonnen van Mark Wolynn en doorbreek de cyclus voor een vrije toekomst. Wanneer je gebukt gaat onder angst, depressie, problemen of pijn komt het vaak niet in je op dat je dit geërfd kunt hebben van je voorouders. Zolang onopgeloste trauma’s begraven blijven in pijn of stilte, kunnen angsten en gevoelens die niet bij jou horen blijven opduiken in je leven.
Lees verder over trauma in de familie
Wil jij je voorouders beter leren kennen om oude pijn in de familielijn te helen?
De belangrijke rol van familie-karmadragers: waarom het noodzakelijk is om oude pijnen te helen
Vooroudermedicijn: helen van oude pijn in de familielijn
Mark Wolynn is pionier in het baanbrekende onderzoek naar de overerfbaarheid van familietrauma. Hij is de oprichter van het Family Constellation Institute en schatplichtig aan het werk van Bessel van der Kolk en Bert Hellinger.
Aan iedereen die het nodig heeft: deze overgedragen trauma’s zijn met hulp wel los te laten. Ik ben er zelf middels hypnotherapie achtergekomen dat ik de angst die ik al mijn hele leven voel, in de baarmoeder heb opgelopen. Een vriendin heeft een soortgelijk gevoel wat niet van haar bleek, met een stoelen-therapie los kunnen laten. Bij beiden een knoop in onze maag die we niet konden verklaren. Dus als je zelf met zo’n gevoel rondloopt, je bent heel normaal en er is altijd hulp. Liefs ♥️
Wordt dit trauma ed alleen overgedragen aan het eerste kind? Ik ben de eerste kind van mijn ouders en heb ook dit soort problemen dat mijn hele leven belemmerd en zelfs met hulp heb ik er nogsteeds last van (al het hulp ging niet dieper in de familie, ging alleen over mij en ik denk dat het daarom niet is overgegaan) Hoe zit het met de 2de en 3de kind van mijn ouders?