Het potentieel voor heelheid, voor gezondheid, is in iedereen aanwezig, en hetzelfde geldt voor het potentieel voor ziekte en disharmonie. Ziekte is disharmonie. Nauwkeuriger gezegd is ziekte een uitdrukking van een innerlijke disharmonie. Als ziekte wordt gezien als iets wat buiten ons ligt en ons overkomt, lopen we het gevaar dat we uiteindelijk de strijd met onszelf aangaan. In dit artikel legt Gabor Maté schrijver van het boek Wanneer je lichaam nee zegt uit hoe negatief denken je bij je gezondheid kan helpen.
De eerste stap bij het terugvinden van onze weg naar gezondheid is het loslaten van onze gehechtheid aan wat positief denken wordt genoemd. Tijdens mijn werk als palliatieve zorgverlener heb ik veel te vaak bij neerslachtige mensen gezeten die hun verbijstering uitten over het feit dat ze kanker hadden gekregen. ‘Ik ben altijd een positieve denker geweest,’ zei een man van achter in de veertig tegen me. ‘Ik heb nooit toegegeven aan pessimistische gedachten. Waarom heb ik dan kanker gekregen?’
Positief denken als copingmechanisme
Michael Kerr betoogt dat dwangmatig optimisme een van de manieren is waarop we onze angst aan banden leggen, zodat we die angst niet onder ogen hoeven te zien. Die vorm van positief denken is het copingmechanisme van het gekwetste kind. De volwassene die gekwetst blijft zonder zich daarvan bewust te zijn, maakt een levensprincipe van dit verdedigingsmechanisme dat uit zijn of haar kindertijd is overgebleven.
Als we de moed hebben om negatief te denken, kunnen we onszelf zien zoals we werkelijk zijn. Als je kijkt naar alle mensen met een ziekte die in het boek Wanneer je lichaam nee zegt langskomen, hebben ze qua copingstijl veel met elkaar gemeen: de onderdrukking van boosheid, het ontkennen van kwetsbaarheid, de ‘compenserende hyperonafhankelijkheid’.
Negatief denken
Niemand kiest of ontwikkelt deze eigenschappen bewust. Negatief denken helpt ons bij het begrijpen van de levensomstandigheden die we als kind hadden, en bij het inzicht krijgen in deze eigenschappen die zijn ontstaan door hoe we onze omgeving hebben waargenomen.
Emotioneel uitputtende familierelaties worden in vrijwel alle categorieën van ernstige ziekten, van degeneratieve neurologische aandoeningen tot kanker en auto-immuunziekten, als risicofactor aangeduid. Het gaat er niet om dat ouders of vroegere generaties of echtgenoten ergens de schuld van krijgen, maar om het loslaten van overtuigingen die gevaarlijk zijn gebleken voor onze gezondheid.
Het verschil tussen pessimisme en negatief denken
Als tegenmiddel voor terminaal optimisme heb ik de kracht van negatief denken aan mensen aanbevolen. ‘Met een knipoog, natuurlijk,’ voeg ik er altijd snel aan toe. ‘Waar ik echt in geloof, is de kracht van denken.’ Zodra we het bijvoeglijke naamwoord positief voor het woord denken zetten, sluiten we de aspecten van de werkelijkheid uit die we als ‘negatief’ ervaren. Zo lijken mensen die positief denken te werk te gaan. Echt positief denken begint bij het insluiten van onze totale werkelijkheid. Echt positief denken is gebaseerd op het vertrouwen dat we de volledige waarheid onder ogen zullen zien, ongeacht wat die volledige waarheid blijkt te zijn.
De eerste symptomen of de diagnose van een ziekte zouden tot een tweeledig onderzoek moeten leiden: wat zegt deze ziekte over het verleden en het heden, en wat kan mij helpen met het oog op de toekomst? Veel behandelmethoden zijn uitsluitend op de laatstgenoemde vraag gericht, zonder te kijken naar datgene wat tot de manifestatie van de ziekte heeft geleid. Er zijn ontelbare boeken geschreven en radio- en tv-programma’s gemaakt over dat soort ‘positieve’ methoden.
Stel de juiste vragen
Om te genezen is het essentieel dat de zieke de kracht verzamelt om negatief te denken. Negatief denken is geen droefgeestige, pessimistische zienswijze die zich voordoet als ‘realisme’. Het is veeleer de bereidheid om te kijken naar wat niet werkt. Wat is niet in evenwicht? Wat heb ik genegeerd? Waar zegt mijn lichaam nee tegen? Zonder deze vragen blijven de stressfactoren verborgen die verantwoordelijk zijn voor de onbalans in ons.
Van nog groter fundamenteel belang is het feit dat als je die vragen niet stelt, dat op zich al een bron van stress is. Ten eerste is ‘positief denken’ gebaseerd op een onbewuste overtuiging dat we niet sterk genoeg zijn om de realiteit aan te kunnen. Als we ons door deze angst laten overheersen, komen we in een angsttoestand terecht die we ook als kind ervoeren. Of we ons nu wel of niet van deze angst bewust zijn, het is een stresstoestand.
In de tweede plaats is een gebrek aan essentieel inzicht in onszelf en de situatie waarin we verkeren een belangrijke oorzaak van stress en een van de factoren die de stressrespons op krachtige wijze activeren. Ten derde neemt stress af wanneer onze onafhankelijke, autonome controle over onszelf toeneemt.
Autonomie en verantwoordelijkheid
Je kunt niet autonoom zijn zolang je je laat leiden door relatiedynamiek, schuldgevoelens, behoeftige gehechtheid, honger naar succes, de angst voor je baas of de angst voor verveling. De reden hiervoor is eenvoudig: autonomie is niet mogelijk wanneer je je door iets laat leiden. Dan ben je als een blaadje dat door de wind alle kanten wordt opgeblazen overgeleverd aan krachten die veel sterker zijn dan jij.
Je gebruikt dan niet je autonome wil, ook al denk je dat je je gestreste leefstijl hebt ‘gekozen’ en ook al geniet je van je activiteiten. De keuzes die je dan maakt, zitten vast aan onzichtbare draadjes. Je kunt dan nog steeds geen nee zeggen, al was het alleen maar tegen je eigen gedrevenheid. Als je eindelijk wakker wordt, schud je net als Pinokkio je hoofd en zeg je: ‘Wat was ik toch dom toen ik een marionet was.’
‘De kracht van negatief denken’ vereist van ons dat we onze roze bril afzetten. De sleutel is niet het verwijten van anderen, maar het nemen van verantwoordelijkheid voor onze relaties. ‘Het grootste deel van onze spanningen en frustraties komt voort uit de dwangmatige behoefte om de rol te spelen van iemand die we niet zijn,’ schreef Hans Selye. De kracht van negatief denken vereist de kracht om te accepteren dat we niet zo sterk zijn als we graag zouden willen geloven.
Kwetsbaarheid als kracht
Het beeld dat we over onszelf in stand houden, hebben we gecreëerd om een zwakte te verbergen: de relatieve zwakte van het kind. We hoeven ons helemaal niet te schamen voor onze kwetsbaarheid. Iemand kan sterk zijn en toch hulp nodig hebben. Iemand kan op sommige levensgebieden zijn mannetje staan, terwijl hij op andere levensgebieden onzeker is. We kunnen niet alles waarvan we dachten dat we het konden. Veel mensen die een ziekte hebben, beseffen – soms te laat – dat hun poging om te voldoen aan het zelfbeeld van een sterk en onkwetsbaar persoon veel stress heeft veroorzaakt en hun innerlijke harmonie heeft verstoord. ‘
Oefening
Je kunt nu gaan oefenen met écht eerlijk naar jezelf zijn en hierdoor het negatief denken voor jou te laten werken. Kies een situatie uit waar je nu op vastloopt of een ziekte die niet wil overgaan of natuurlijk iets anders. Stel jezelf kritische vragen, ga er even voor zitten. Gun jezelf tijd om na te denken, te filosoferen en te contempleren. Je kunt deze vragen gebruiken als startpunt en inspiratie:
- Leid ik mijn leven volgens mijn eigen diepste waarheden of om aan andermans verwachtingen te voldoen?
- Welke dingen die ik altijd heb geloofd en gedaan komen echt uit mezelf, en welke dingen heb ik gedaan om het zelfbeeld in stand te houden dat ik ooit heb gecreëerd omdat ik dacht dat ik mijn ouders moest plezieren?
- Hoe maak ik deze situatie/ziekte voor mezelf lastiger omdat ik mezelf (onbewust) dwing tot positief denken?
- Waarom probeer ik bij deze situatie positief te denken? Durf je een angst niet onder ogen te zien?
- Wat is niet in evenwicht?
- Wat heb ik genegeerd?
- Waar zegt mijn lichaam nee tegen?
Dit is een fragment uit het boek Wanneer je lichaam nee zegt van Gabor Maté.
Wanneer je lichaam nee zegt
Gabor Maté houdt ons een confronterende spiegel voor, waardoor we gaan inzien dat verborgen stress desastreuze gevolgen voor onze gezondheid kan hebben .Wanneer we geen nee durven zeggen tegen onze door stress geregeerde manier van leven, zal ons lichaam dat uiteindelijk voor ons doen.
Stress is ongezond en brengt disbalans. Werk verder aan je geestelijke en lichamelijke gezondheid en los de stress op:
Je energieveld reinigen: zo kun je stagnerende stress sneller loslaten en energieën zuiveren
Herstellen van stress en tegenslag: zo bouw je emotionele veerkracht op
Last van chronische stress? Tips om geestelijk te ontspannen
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
