Ben jij je bewust van de saboteur in je hoofd? Het is je oerbrein dat de hele dag babbelt en alles wat je doet, goed praat. Ach, één tompouce kan best, ik ga morgen sporten… Eetgedrag-expert Carola van Bemmelen laat in dit artikel zien hoe je de saboteur ontmaskert en leert luisteren naar je gezond verstand.
Elk goed argument dat probeert om jouw afspraken te ondermijnen, is je saboteur in actie.
Oerbrein tettert voortdurend
Jouw oerbrein heeft 99 procent van alle (eet)beslissingsaandelen in handen. Wat je eet, wanneer je eet, of je gaat eten en hoeveel je eet… het grootste deel van de tijd hoor jij je oerbrein praten. Overigens niet alleen over eten, over van alles en nog wat. De hele dag door. En dat maakt het zo enorm lastig, want: hoe weet jij nu of je (onbewuste) oerbrein aan het woord is of je (bewuste) mensenbrein?
Innerlijke conflicten
Je brein is verdeeld in allemaal kleine afdelingen die hun eigen belangen bewaken. Op al deze afdelingen is het een drukte van jewelste en wordt aan één stuk door gebabbeld. Soms kun je het letterlijk horen, maar meestal gebeuren deze gesprekjes onbewust. Helaas is het voor ons niet concreet waarneembaar welk deel van het brein aan het woord is in je hoofd. Dát maakt het zo lastig. Zeker wanneer je bezig bent met het invoeren van nieuwe gewoonten. Waar jij denkt dat je zelf de touwtjes in handen hebt en ‘goed bezig’ bent, leidt je oerbrein jou op slimme wijze om de tuin door tegen je te praten. Met je eigen stem. In je eigen woorden.
Hierdoor denk je in 99 procent van alle gevallen dat je zélf beslist, terwijl je (onbewust) gewoon braaf de instructies van je oerbrein uitvoert. Zo ontstaan innerlijke conflicten. In de eerste plaats omdat je oerbrein je overhaalt om allerlei dingen te doen die je niet van plan was. In de tweede plaats omdat al die verschillende breindeeltjes die door elkaar heen praten en preken voor eigen parochie, soms behoorlijk tegenstrijdig kunnen zijn in hun behoeften. Zeker wanneer ze allemaal proberen om jou ervan te overtuigen iets wel of juist niet te doen. Ze gaan met je in discussie en in 99 procent van de gevallen winnen ze. Terwijl jij denkt dat je het allemaal zelf beslist… In werkelijkheid gaat het iets anders.
Slecht gedrag goed praten
Als het gaat om eten, werkt je oerbrein in het kort als volgt:
- Wanneer je honger hebt, zegt je hypothalamus dat je moet eten.
- Wanneer vervolgens de dopaminereceptoren in je hersenen verminderd werken vanwege dopamineresistentie zegt je brein: ‘Eet meer.’
- Of wanneer het leptinesignaal bij de hersenstam wordt geblokkeerd door een teveel aan insuline, stimuleert je brein jou om te blijven eten. Ook al zit je vol, ook al weet je dat je net gegeten hebt, toch zegt je brein: ‘Ik heb nog steeds honger.’ Als je brein spreekt, hoor jij dus je eigen stem.
Nu komt het: ons brein houdt niet van incongruentie. Het wil dat de dingen die het doet, kloppen. Dat betekent dat het altijd een goede verklaring zal vinden voor de dingen die het doet en voor dingen die gebeuren. Oftewel: het praat ‘slecht’ gedrag met het grootste gemak goed. Dit geldt voor eten, voor shoppen en voor alle andere dingen die we doen. Het klinkt misschien bizar, maar op deze manier kunnen ook seriemoordenaars nog steeds prima met zichzelf door één deur. Hun brein zorgt er namelijk voor dat er een plausibele verklaring is voor hun gedrag.
Zo herken je de saboteur!
Nu je weet hoe het werkt, weet je ook dat jij níet jouw gedachten bent. Al jouw gedachten komen simpelweg voort uit al die kleine afdelingen in je brein die graag hun behoeften zo goed mogelijk vervuld willen zien. Aangezien jij de persoon bent die dit moet doen, zullen ze je met geweldige argumenten maar al te vaak aanzetten tot gedrag dat jij met je bewuste verstand eigenlijk helemaal niet wilt uitvoeren. Achteraf praten ze dan vervolgens je gedrag goed. Logisch dat het lastig is om een relaxte relatie te hebben met eten…
Omdat de saboteur met jou praat in je eigen woorden, is het heel lastig om te zien of de saboteur aan het woord is óf je mensenbrein (je gezonde verstand). Oftewel: wanneer je bij je volle verstand bent en oprecht de juiste beslissing neemt voor jezelf en wanneer niet. Toch zijn er wel enkele trucjes die je kunt toepassen om te ontdekken wie er met je communiceert:
- Herstel de chemie in je brein
Wanneer jouw bloedsuikerspiegel uit balans is, zijn je dopaminereceptoren niet betrouwbaar en is de werking van je honger- en verzadigingscentrum verstoord. Hierdoor kun je waarschijnlijk constant eten en heeft je saboteur vrij baan. In dat geval is het onmogelijk om nuchter om te kunnen gaan met de stemmetjes in je hoofd. Anders gaan eten en je bloedsuikerspiegel goed in balans brengen, is dus echt de eerste stap om de stem van je saboteur rustiger te laten worden. - Maak haalbare afspraken met jezelf
Ons brein is als een puber. Wanneer je geen duidelijke afspraken maakt (zoals een budget bij het shoppen of een bepaalde tijd Netflixen of drie keer per dag eten) gaat het alle grenzen over. Het zal eindeloos met je in discussie gaan – ook daarin zijn pubers heel bedreven. Soms met echt heel goede argumenten waar geen speld tussen te krijgen is. Uiteraard is het je eigen stem die tot je spreekt. Maar onthoud: je hebt afspraken gemaakt met jezelf en daarin wil jij jezelf niet teleurstellen. - Stop met multitasken
Ons mensenbrein is niet gemaakt om bewust diverse dingen tegelijk te doen. Ons onbewuste brein kan overigens wel prima multitasken, dus alles wat volledig geautomatiseerd is, gaat prima tegelijk. Maar alle dingen waarover actief moet worden nagedacht, dien je een voor een te doen. Doe je dat niet, dan neemt je oerbrein een deel van deze taken over. Het zal in de grote ‘database’ gaan zoeken naar het meest passende gedrag in de situatie en zal jou dit (vaak oude, niet gewenste) gedrag laten doen, want dat is geautomatiseerd. Maak dus je eetplanning op een rustig moment en neem daarvoor echt even de tijd. Schrijf een duidelijke boodschappenlijst en doe desnoods de boodschappen alleen, zodat je niet wordt afgeleid door kinderen die van alles willen wat niet op de lijst staat.
Loskomen van de emotie
Elk goed argument dat probeert om jouw afspraken te ondermijnen, is je saboteur in actie! Vaak belooft het je gouden bergen of nog meer succes in de toekomst, om je vervolgens met een rotgevoel achter te laten. Laat je daarom alleen overhalen tot een andere ‘deal’ als je er goed over hebt nagedacht en het hebt besproken met mensen uit je omgeving. Zij zitten namelijk niet gevangen in jouw emotie en zien vaak exact wie er aan het woord is. Wat ook helpt, is om even afstand te nemen of er een nachtje over te slapen. Op die manier kom je los van de emotie en is het vaak makkelijker om objectief naar de situatie te kijken.
Geschreven door Carola van Bemmelen
De gelukkige eter
Hoe zou jouw leven eruitzien als je nooit meer op dieet hoeft en moeiteloos de juiste eetkeuzes maakt? Carola van Bemmelen helpt je in dit boek om een Gelukkige Eter te worden. Stop de frustratie en het ge-jojo en kies voor een aanpak die wel werkt: verleid je oerbrein tot gezonder eetgedrag.
Lees ook deze artikelen:
Lichaam & zelfliefde: wat vertelt de buitenwereld over jouw binnenwereld?
Hoe kan het dat het zo lastig is om blijvend gewicht te verliezen? Deze tips kunnen je hierbij helpen
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
