Wanneer je vader of moeder narcistisch is, kan het erg lastig zijn om te bepalen hoe je het beste met diegene om kunt gaan. Mensen met een narcistische persoonlijkheid zijn vaak heftig in de omgang en dat het een van je ouders is, maakt het nog moeilijker. In dit artikel legt familietherapeut Karyl McBride, auteur van Houdt het dan nooit op uit hoe je kunt omgaan met je ouder.
Aan het begin van je herstelproces kan het voelen alsof geen enkel contact de enige keuze is, maar nadat ze aan zichzelf hebben gewerkt, nemen veel mensen een andere beslissing.
Hoe maak je een beslissing over hoe je omgaat met je narcistische ouder?
In het begin van het helingsproces moeten volwassenen die in een narcistisch gezin zijn opgegroeid vaak de beslissing nemen om een tijdje geen contact te hebben met hun narcistische ouder en andere gezinsleden, zodat ze zonder getriggerd te worden aan hun herstel kunnen werken. Ik zeg altijd tegen mijn cliënten dat ze het beste tot het einde van het helingsproces kunnen wachten tot ze de definitieve beslissing met betrekking tot contact nemen. De reden hiervoor is dat als je het trauma eenmaal hebt verwerkt, je wellicht een andere beslissing neemt over het contact met je narcistische ouder en eventuele broers en zussen.
Hoe kun je omgaan met een narcistische ouder?
Dit zijn drie soorten van omgang met een narcistische ouder. Deze tips kunnen ook helpen in de omgang met andere narcisten in je leven.
1. Geen contact
Geen contact betekent dat je de beslissing neemt om het contact met je narcistische ouder en/of andere gezinsleden volledig te verbreken, afhankelijk van de situatie. Vaak geldt deze keuze niet voor alle gezinsleden.
Sommigen stoppen geleidelijk met het zien van of communiceren met een bepaald gezinslid of alle gezinsleden, zodat iedereen de gelegenheid krijgt om eraan gewend te raken. Anderen schrijven een brief of e-mail om de persoon of personen in kwestie te informeren dat ze niet meer geïnteresseerd zijn in contact.
Hoe kun je dit doen?
Mijn advies over het informeren van je gezinsleden over je besluit om geen contact meer met hen te hebben: als je besluit om iets te schrijven, houd het dan eenvoudig en to the point, zonder iemand ergens de schuld van te geven. Zorg ervoor dat het jouw beslissing is en dat je die ten behoeve van jouw geestelijke gezondheid neemt. Je hoeft niets te verdedigen, te rechtvaardigen of uit te leggen.
Als je tegen een narcistische ouder zegt dat je geen contact meer met hem of haar wilt hebben, zal hij of zij in veel gevallen diverse keren proberen om toch contact met je op te nemen. Sommige mensen moeten hun narcistische ouder op hun smartphone blokkeren of leren om e-mails, whatsappberichtjes of sms’jes te negeren. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Maar als je geestelijke gezondheid vereist dat je geen contact meer hebt, is het belangrijk dat je daar gehoor aan geeft.
Verschillende soorten reacties
Een belangrijke opmerking hierbij is dat narcistische ouders op verschillende manieren op deze beslissing kunnen reageren, afhankelijk van de vraag of ze erg controlerend waren of het kind juist altijd hebben genegeerd. De controlerende narcist is meer geneigd om zijn of haar best te doen om het contact te blijven onderhouden en zal er alles aan doen om dat te bewerkstelligen. De negerende narcist zal de relatie wellicht gewoon loslaten en niet eens proberen om contact met je op te nemen, omdat hij of zij zich meer op zijn of haar gemak voelt als hij of zij je negeert.
2. Beleefd contact
Beleefd contact is voor mij weinig contact waarbij je een soort diplomatieke relatie met je narcistische ouder en andere gezinsleden opbouwt. Als je hiertoe besluit, betekent dit dat je nog wel contact met hen hebt, maar minder dan je normaal gesproken zou hebben. Het betekent ook dat je hebt geaccepteerd dat je geen emotionele band met hen zult hebben, maar een relatief oppervlakkige.
Je reguleert dit beperkte contact door grenzen te stellen. Je staat niet toe dat ze niet respectvol met je omgaan en hanteert strikte regels met betrekking tot het contact met je ouders en eventueel ook broers en zussen. Dit betekent dat wanneer je het contact tijdelijk wilt verbreken, je dat gewoon doet. Als je een telefoongesprek wilt beëindigen of wilt stoppen met sms’en, doe je dat. Als je iemand niet terug wilt bellen of sms’en, doe je dat niet.
Je leert te luisteren naar de signalen van je gevoelens en te doen wat goed voor jou is. Bij beleefd contact houd je de gesprekken en omgang oppervlakkig en beleefd. Je hebt het niet over diepgaande emoties en stelt je niet kwetsbaar op. Door je op deze manier te gedragen, blijf je op emotioneel vlak veilig en loop je niet het risico dat je wordt getriggerd. En met deze vorm van contact in deze fase van je herstel zul je je veel minder snel angstig en teleurgesteld voelen.
Beleefd contact werkt alleen maar goed als je het trauma hebt verwerkt, als je aan je separatie-individuatie hebt gewerkt en je herstel hebt omarmd, zodat je geen verwachtingen hebt met betrekking tot het opbouwen van een hechtere relatie met je ouder of broers of zussen.
Als je ervoor kiest om contact met je gezin van herkomst te blijven onderhouden, probeer de tijd die je met hen doorbrengt dan zoveel mogelijk te beperken. Breng de disfunctionele aspecten of problemen van het gezin niet ter sprake. Vraag gewoon hoe het met hen gaat. Begin niet over het feit dat je aan jezelf aan het werken bent, want dan schieten ze waarschijnlijk in de verdediging. Bovendien begrijpen ze het wellicht niet tenzij ze er zelf ook mee bezig zijn.
3. Grenzen stellen
Een grens stellen betekent dat je een lijn trekt met betrekking tot de omgang met de leden van het narcistische gezin waarin je bent opgegroeid. Het betekent dat je heel duidelijk bent over hoe je je tegenover hen gaat gedragen en dat je in staat bent om je aan deze uitspraken te houden: ‘Dit ga ik doen’ en ‘Dit ga ik niet doen’. Het doel van het stellen van grenzen met een narcistische ouder en andere gezinsleden is om jouw herstel en welzijn te ondersteunen.
Grenzen stellen is moeilijk voor kinderen van narcistische ouders
Het moeilijkste aspect van grenzen stellen is je aan de grenzen houden als je wordt lastiggevallen, onder druk wordt gezet of een schuldgevoel krijgt. Veel mensen vinden het moeilijk om grenzen te stellen omdat ze de gevoelens van de ander niet willen kwetsen, of omdat ze bang zijn dat de grens ervoor zorgt dat de ander hen niet aardig vindt of in de steek zal laten.
Als je bang bent om in de steek gelaten te worden, ben je niet de enige. De meeste volwassen kinderen uit narcistische gezinnen voelen zich sowieso al emotioneel in de steek gelaten en willen niet het risico lopen dat ze dat gevoel nog eens versterken. Maar de kunst van het grenzen leren stellen is een belangrijk aspect van je geestelijke gezondheid en goede zelfzorg.
Hoewel het stellen van grenzen ten opzichte van leden van je narcistische ouderlijke gezin op een respectvolle manier kan gebeuren, zonder dat je je intenties hoeft te rechtvaardigen of te verdedigen, kan het met een narcist des te lastiger zijn, omdat die meestal geen grenzen heeft of respecteert. En vaak hebben de andere gezinsleden ook niet geleerd hoe ze grenzen moeten stellen of respecteren, waardoor het voor jou ook moeilijker is om dat te doen.
Hoe stel je grenzen met je narcistische ouder?
Let erop dat je nooit zegt wat de ander moet doen maar alleen maar heel duidelijk je grenzen aangeeft en, als je daarvoor kiest, ook vertelt wat je voelt. Nogmaals, je hoeft niets te rechtvaardigen, uit te leggen of te verdedigen.
Als we geen grenzen stellen, lopen andere mensen op emotioneel vlak over ons heen en worden we haatdragend en boos. Maar wat als we een grens stellen en de ander die niet respecteert? Als dat gebeurt, kun je het beste uit de situatie stappen. Loop weg, beëindig het (telefoon)gesprek, dus probeer op welke manier dan ook uit de situatie te stappen. Je hoeft niet boos te worden of een rel te veroorzaken. Je geeft gewoon je grens aan en als die niet wordt gerespecteerd, ben je weg.
Nogmaals, het belangrijkste is dat je trouw blijft aan de grens die je hebt gesteld. Sta niet meer toe dat je op een kwetsende manier wordt behandeld. Met dat soort wangedrag gaan mensen automatisch over een grens heen doordat ze je veiligheid en welzijn niet respecteren, en dat pik je gewoon niet meer. Je stapt simpelweg uit de situatie.
Dit zijn voorbeelden van uitspraken waarmee je je grenzen kunt aangeven:
− Dat is kwetsend voor mij en ik ga er nu niet naar luisteren.
− Het spijt me dat je de behoefte voelt om dat tegen me te zeggen, maar ik ga nu weg.
− Dat is een interessante opmerking. Of zeg gewoon: ‘Interessant!’
− Dat vind ik niet oké.
− Daar voel ik me niet prettig bij.
− Dit werkt niet voor mij.
Dit is een bewerkt fragment uit: Houdt het dan nooit op?
Houdt het dan nooit op
Hoe kun je helen van de gevolgen van opgroeien bij een narcistische ouder? Karyl McBride, expert op het gebied van de verwoestende effecten van narcistisch misbruik, heeft antwoorden voor iedereen die zoekt naar erkenning en herstel.
Lees meer over opgroeien in een narcistisch gezin:
Gaslighting binnen het gezin: dit zijn opvallende signalen van deze manipulatietechniek
HSP & kindertijd: waarom je als empaat zo blind kunt zijn voor narcisten
6 soorten narcisten: zo herken jij ze meteen
Dr. Karyl McBride is een Amerikaanse relatie- en familietherapeut met dertig jaar ervaring in haar eigen praktijk. Ze specialiseerde zich in de dynamiek van dysfunctionele gezinnen, de invloed van narcistische ouders op hun kinderen en de relatie tussen moeders en dochters in het bijzonder.
