Elke familie heeft ongeschreven regels die het leven van de familieleden beïnvloeden. De regels zijn vaak bedoeld om familieleden te beschermen maar kunnen ook enorm beperkend zijn. Veel mensen kunnen door hun (onbewuste) familieregels niet hun levensmissie leven en authentieke keuzes maken.
Zo doen we dat hier en niet anders. Doe je het wel anders, dan word je sociaal, emotioneel, fysiek of moreel gestraft.
Herken je een van de volgende uitspraken?
• Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg!
• Wie voor een dubbeltje is geboren, wordt nooit een kwartje.
• Zorg altijd dat je je bord leegeet.
• Alleen perfect is goed genoeg.
• Van hard werken is nog nooit iemand doodgegaan.
Herkenbaar? Het zijn voorbeelden van familieregels. Zo doen we dat hier en niet anders. Doe je het wel anders, dan word je sociaal, emotioneel, fysiek of moreel gestraft. Regels zijn een vorm van ideeën en overtuigingen, maar meer stringent en beperkend. Ze gaan gepaard met een expliciet of impliciet ‘moeten,’ ‘altijd’ en ‘iedereen’.
Regels beperken onze vrijheid wanneer we ze blind opvolgen en wanneer we doen wat de regels ons voorschrijven, maar ons er niet van bewust zijn of het gevoel hebben dat we niet anders kunnen. Virginia Satir, moeder van de gezinstherapie, noemde het familieregels. Het zijn de ideeën over wat moet en niet, over wat wel en niet mag of kan, die we leren in ons gezin van herkomst.
Regels krijg je vanaf de eerste dag aangeleerd
Laten we inzoomen op het moment waarop regels ontstaan. Een periode in je leven waarin je uitermate openstaat om nieuwe dingen te leren is je kindertijd. Zonder enige kritische toetsing aan de werkelijkheid neemt het kind waarden, normen, overtuigingen en regels over. Begrijpelijk, want de enige werkelijkheid die het kind kent is zijn omgeving. De ouders of verzorgers, een oom, tante en opa en oma. Wat zij zeggen, denken en doen zal wel de waarheid zijn.
Vanuit evolutionair perspectief zijn we als mens zo ontworpen dat we als kind vertrouwen op onze directe omgeving. We moeten wel, anders overleven we niet. Als die eerste levensjaren voorbij zijn gaat het kind steeds meer een kritisch denkvermogen ontwikkelen en krijgt het een eigen cognitief, mentaal, emotioneel, sociaal en spiritueel zelf. Maar tot die tijd moeten we het doen met de directe omgeving. En die ziet haar kans schoon. Want de eerste levensjaren zijn de perfecte tijd om regels over te dragen en te conditioneren in het systeem van het kind. Het kind neemt ze welwillend aan uit loyaliteit aan zijn ouders.
Regels zeggen niets over jou, maar alles over je (voor)ouders
Regels hebben het makkelijk, want ze hebben één taak: overleving. Ervoor zorgen dat het systeem en de leden in het systeem veilig zijn. Om hiervoor te zorgen zijn er voorspelbaarheid, zekerheid en comfort nodig.
Ze zijn er niet om ons te laten groeien en bloeien. Ze zijn er zodat we veilig zijn en we geen onnodige risico’s lopen. Dat we in onze vertrouwde comfortzone blijven en geen gekke dingen doen. Maar nu komt het: regels zeggen niets over jou als persoon. Jij bent niet je regels. Jij hebt de regels niet eens zelf bedacht of ingeprent bij jezelf. Jij hebt geen enkele keuze gehad in de regels die je opgelegd hebt gekregen en geïnternaliseerd. Toch leef je ernaar en ben je er zelfs in gaan geloven. Allemaal omdat je dacht dat het zo hoorde…
Zo hadden we in ons gezin de regel dat je een nieuw pak chocoladevlokken eerst fijnhakt met een groot broodmes. Volgens mijn moeder deed je dan ten minste twee keer zo lang met een pak. Ik vond het als kind en later als volwassene altijd heel normaal om dit te doen. Wij hadden ook als familieregel dat je in het weekend brood eet als avondeten. Ik heb altijd gedacht dat dat heel normaal was, totdat ik steeds meer mensen kende die in het weekend iets anders aten dan brood. Jaren later kwam ik erachter dat mijn moeder geen zin had om te koken in het weekend en we daarom simpelweg brood aten.
De regels die ontstaan en worden overgedragen zijn in ieder gezin anders omdat ze afhankelijk zijn van specifieke omstandigheden, ervaringen, cultuur, niveau van onderwijs, religieuze of spirituele overtuigingen, enzovoort. Nu zijn dit nog vrij onschuldige en specifieke familieregels. Van de doos vlokken die gestampt moeten worden tot het huis dat er altijd schoon en fris moet uitzien, want tja, je weet nooit wie er op bezoek kan komen. Zo heb je waarschijnlijk duizenden familieregels die tot in detail zijn geformuleerd en afgestemd. Maar dat onschuldige gaat er snel vanaf zodra de regels algemener worden en meer op het niveau van identiteit komen te liggen.
Het probleem met familieregels
Nu zou je kunnen denken dat het prima is om regels te hebben. Immers, we krijgen ze van onze ouders omdat die ons wilden beschermen tegen al het kwaad in de wereld. Dat is wel zo, maar dat is maar een deel van het verhaal. Een probleem van familieregels is dat we denken dat de regels die wij hebben geleerd en die we vervolgens opleggen aan onze kinderen de juiste regels zijn. Dat is inherent aan familieregels: zo is het en niet anders. We weten niet beter. Vervolgens gaan we de wereld om ons heen inrichten in lijn met en ter bevestiging van die regels. Als we de regel hebben aangeleerd gekregen: ‘Wees op je hoede in het buitenland. Mensen zijn niet te vertrouwen’, dan ga je ervaringen opdoen die passen bij die regel. Of als je als vrouw denkt dat mannen niet te vertrouwen zijn, dan klopt dat. Iedere ervaring die je opdoet met een man zal die regel bevestigen.
‘Onschuldig’ zijn of jouw leven leiden?
Zolang je je maar gedraagt volgens de regels van de groep blijf je ‘onschuldig’. Je gedraagt je zoals er van je wordt verwacht. De systemische wet van binding zegt ons dat we ergens bij willen horen. Daar hoort bij dat we ons gedragen volgens de regels van de groep. Doen we dat niet, dan lopen we het risico dat we eruit liggen. Daar zit de lastige uitdaging in het leven.
Stellen we onze groepsidentiteit op de eerste plaats of onze persoonlijke identiteit? Geven we voorrang aan wat onze groep van ons verlangt of luisteren we naar onze eigen verlangens? Veel mensen proberen het beide: én ze willen onschuldig blijven voor hun ouders én ze willen hun eigen leven leiden. Zo kun je jezelf in een lastige positie wringen. Vrienden van mij poetsen hun huis schoon en zetten de cadeautjes die ze hebben gekregen van hun ouders in de deftige vitrinekast als de ouders op bezoek komen.
Het echte antwoord is eenvoudig. Om je volste leven te leven moet je luisteren naar je eigen doelen, waarden en levensmissie. Om dit te doen moet je je ‘schuldig’ maken. Dat is het proces van volwassen worden. In je kindertijd heb je je ouders hard nodig om te overleven, om de wereld te leren kennen en nieuw gedrag aan te leren. Maar het proces van opgroeien gaat erover dat je je langzaam maar zeker weet los te wringen van het keurslijf van het systeem waarin je met je ouders zit.
Dat je loskomt van de oude, beperkende familieregels die vooral gericht zijn op zekerheid en veiligheid. De systemische wet van binding kan zo sterk zijn dat we er alles voor doen en laten om bij het systeem te horen. Ook als het ten koste gaat van onze persoonlijke vrijheid en groei.
We willen dan ‘onschuldig’ blijven en hebben moeite om gevoelens van schuld te tolereren. De vraag die je jezelf dan moet stellen is: Ben ik bereid om mij schuldig te voelen – ten behoeve van mijn eigen groei en vrijheid – en het risico te lopen dat ik niet loyaal ben aan (leden van) mijn systeem?
Vraag je zelf dan ook af:
- Met welke familieregels ben ik opgegroeid?
- Welke familieregels hebben veel invloed op mijn leven?
- Welke familieregels wil ik breken?
Bron: De kracht van familieopstellingen
De kracht van familieopstellingen
In elke familie worden gewoontes en gedragingen doorgegeven. Dat ingesleten patroon (het familiesysteem) kan je dromen in de weg staan. In De kracht van familieopstellingen legt Vincent van der Burg uit hoe je je bewust kunt worden van die onbewuste patronen met behulp van familieopstellingen.
Lees meer over familiedynamiek en familieregels:
Ontdek je familiepatronen: maak je eigen familieopstelling met deze simpele oefening
Familieopstelling: wat als je niet op jouw plek staat binnen je familiesysteem?
Vooroudermedicijn: helen van oude pijn in de familielijn
Familiedynamiek: ontdek welke rol jij op je hebt genomen (die je leven bepaalt)
Inspirerend leven bestaat uit een geweldige, kleine redactie. Voor meer informatie, bekijk de 'Over ons'-pagina.
