Akke-Jeanne Klerk schreef met Psychologie van een gebroken hart een prachtig, hoopvol boek over iets wat ons allemaal overkomt in ons leven: een gebroken hart. Na een verbroken liefde, maar ook na het verlies van een dierbare, een onvervulde levenswens of het verlies van een baan kunnen we ons hart breken. Een moeilijk en verdrietig proces, maar Akke-Jeanne laat ons zien dat het herstelproces begrijpen – het omzetten van een gebroken hart in persoonlijke groei – perspectief biedt. In dit artikel legt Akke-Jeanne uit hoe zelfbescherming werkt.
Een strijd om pijn tegen te houden
De ene keer breekt ons hart als gevolg van het plotseling ineenstorten van onze wereld; een toestand waar we ons zonder enige vorm van voorbereiden opeens toe te verhouden hebben. De andere keer breekt ons hart geleidelijk en zijn we onderworpen aan een gradueel proces van verlies. In dat laatste geval beseffen we langzaam dat er geen ontkomen aan de uitkomst is. Voordat we verlies onder ogen zien, leveren we eerst een strijd om de pijn tegen te houden. Dat doen we allemaal. Als we pijn kunnen ontlopen kiezen we daarvoor.
Het beleven van moeilijke gevoelens
Zo ook Saskia die dreigend hartzeer jarenlang probeerde af te wenden. Haar verhaal laat zien welke fasen voorafgaan aan aanvaarding. Ook toont haar verhaal dat we er uiteindelijk niet omheen kunnen om de moeilijke gevoelens te beleven en dat het beleven daarvan je uiteindelijk helpt verder te gaan.
‘Ik had kinderen gewild,’ vertelde Saskia.
Ze kneep haar lichtgroene ogen samen en wachtte nauwlettend op mijn reactie. Ik voelde een beklemming alsof mijn reactie het verdere verloop van het coachtraject zou bepalen. Saskia, een kleine tengere vrouw van midden veertig met lang zwart haar en felrode lippen, was eerder bedachtzaam de ruimte binnengekomen en had keurend om zich heen gekeken of de inrichting haar beviel.
Ze begon haar verhaal over haar ouders die altijd klaar gestaan hadden voor anderen. Toen zowel haar vader als moeder door omstandigheden geen baan had, en zij als gezin moeite hadden rond te komen met een beperkt budget, zetten haar ouders zich actief in voor andere gezinnen die eveneens met moeite konden rondkomen. De ideologie dat je niet alleen leeft voor jezelf maar dat je leeft voor een gemeenschap was Saskia met de paplepel ingegoten.
De verbinding met anderen, zoals haar ouders die hadden gehad, had zij ook in haar eigen leven geprobeerd te creëren, maar die ervoer ze niet. Noch in haar privéleven noch in haar werkende leven voelde zij zich senang. Op haar werkplek waren er de laatste jaren zo veel reorganisaties geweest dat ze nu met tegenzin naar haar werk ging. Er hing een sfeer van ‘ieder voor zich’. Ze wilde graag iets nieuws gaan doen, maar ze had geen idee wat. Daarom wilde ze met mij praten. Ze zuchtte diep toen ze zichzelf hardop afvroeg wat de zin van haar leven was.
In dat eerste gesprek met mij was ze overwegend lusteloos, maar af en toe deed ze ferme uitspraken. Die uitspraken verraadden een kracht en levenslust die verder weinig ruimte kregen in het gesprek, omdat haar moedeloosheid het weer overnam. Toen ik haar vroeg een voor haar motiverend toekomstbeeld te beschrijven, viel het me op dat ze in haar antwoord weinig verbeeldingskracht inzette. Ik zei dat ook tegen haar.
‘Fantaseren is zinloos,’ zei Saskia daarop.
De stelligheid waarmee ze deze uitspraak deed verbaasde me, maar maakte me ook nieuwsgierig.
‘Welke ervaring heb je met zinloze fantasieën?’ vroeg ik haar.
Daarop antwoordde ze dat ze kinderen had gewild. Pijn en verdriet tekenden zich af op haar gezicht toen ze hierover sprak. Uit de rest van het gesprek bleek dat de ongewenste kinderloosheid een hartverscheurende ervaring voor haar was geweest en dat het dat bij tijd en wijle nog steeds was.
Bescherming door niet te fantaseren
Het was goed invoelbaar waarom Saskia zichzelf had beschermd door niet langer te fantaseren over haar toekomst. Ze had ervaren dat de aanvaarding van ‘dat het nu eenmaal zo is’ met de minste vorm van verzet gunstig gewerkt had voor haar, met name in de periode nadat zij en haar partner uit elkaar waren. Maar de radicale wijze waarop zij iedere wens en behoefte sindsdien aan de kant zette, kostte haar ook iets wezenlijks.
Ze was iets van zichzelf kwijtgeraakt door haar dromen en verlangens op te offeren. Het gevolg was dan ook dat ze chronisch vermoeid was, geen motivatie had en haar leven weinig betekenisvol vond.
Beschermingsmechanismen
Haar zelfbescherming kostte haar dus ook wat. Verlies dat gepaard gaat met deze – tijdelijk effectieve – vorm van zelfbescherming, moeten we op een gegeven moment ook onder ogen zien. Bescherming heeft ons wellicht veel gebracht, het was misschien noodzakelijk om in een bepaalde fase te overleven. Maar wanneer we te radicaal te werk gaan, is de strijd die we leveren niet langer iets in de buitenwereld maar iets in onze binnenwereld.
We zijn in strijd met het natuurlijk groeiproces in onszelf en met wat zich spontaan in ons aandient om uitgeleefd te worden. Het beschermingsmechanisme wordt dan iets dat tegen ons gevoel van welzijn in werkt.
Zo maken we allemaal gebruik van beschermingsmechanismen, en zeker als ons hart gebroken is. Wanneer we herkennen dat we pijn proberen tegen te houden, kunnen we voor onszelf nagaan of we iets aan die bescherming willen doen. In mijn ervaring voelen we ons het meest senang wanneer we onze persoonlijke vrijheid vergroten en onze angsten de baas zijn. Dat houdt in dat we andere manieren moeten zoeken om onszelf te beschermen.
Ik zei tegen Saskia dat het aan haar was of zij wilde bekijken welke mogelijkheden ze nog meer tot haar beschikking had. Ze was al bekend met strijden en beschermen. En wat als ze zich iets vaker zou overgeven aan het moment? Hoe zou het zijn als ze niet van tevoren zou bepalen wat wel en niet gewenst was, maar zichzelf liet verrassen door wat er zich van binnenuit aandiende als wens. En met die vragen sloten we die sessie af.
Hulp bij aanvaarding
Wanneer onheil dreigt is het zinvol eerst na te gaan of je kunt ontkomen aan de pijn die bij een gebroken hart hoort. Is er een kans dat strijd een ander resultaat oplevert? Welke houding en/of acties leiden tot een potentieel ander resultaat? Je bent er niet bij gebaat de handdoek te vroeg in de ring te gooien, net zo min als dat je blijft strijden tegen beter weten in.
Psychologie van een gebroken hart
'Psychologie van een gebroken hart' van Akke-Jeanne Klerk laat zien dat een gebroken hart kan helen, en dat je er zelfs sterker uit kunt komen! Ontwikkel compassie met jezelf en anderen, neem de regie in eigen hand en stippel je eigen koers uit. Zo open je de deur naar de volle ervaring van het bestaan en ben je vrij om nieuwe mogelijkheden te verkennen. Volg je hart opnieuw!
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
