Ben jij een volwassen KOPP-kind? Zo stap je uit je overlevingsmechanisme
Door Jacqueline Rietveld
Groeide jij op met één of beide ouders met psychische problemen? De gevolgen hiervan zijn nu nog voelbaar in jouw leven op allerlei manieren. “Jonge kinderen kunnen zichzelf nog niet los zien van hun ouders en zullen daarom altijd denken dat het hún schuld is dat een ouder niet gelukkig is,” zegt lichaamsgericht coach Jacqueline Rietveld. In dit artikel legt ze uit waar jij last van kunt hebben en hoe je uit het overlevingsmechanisme kunt stappen.
Naast de neiging om zichzelf weg te cijferen en een overmatig verantwoordelijkheidsgevoel is ook een laag zelfvertrouwen typerend voor kinderen van psychisch zieke ouders
KOPP-kinderen
KOPP staat voor Kinderen van Ouders met Psychische Problemen. Dat kunnen problemen zijn waarvoor je vader of moeder in behandeling was, maar het kunnen ook niet gediagnostiseerde psychische klachten zijn. Vroeger lag er toch nog meer taboe op de gang naar een psychiater of psycholoog dan tegenwoordig. Dan moest er vaak eerst sprake zijn van een levensbedreigende situatie voordat de GGZ werd ingeschakeld. Daardoor kan het zijn dat jij een volwassen KOPP-kind bent, zonder dat een van je ouders ooit officieel een psychische diagnose heeft gehad.
Als KOPP-kind groeide jij op in een gezin waarin een of beide ouder(s) last had(den) van psychische problemen. Als kind heb je geleerd om je aan de behoefte van die ouder aan te passen. Maar ook als volwassen KOPP-kind doe je dat vaak (onbewust) nog steeds. Het gedrag dat je thuis als kind hielp om te overleven, herhaal je nog steeds. Bijvoorbeeld op je werk, in je relatie of als ouder van je eigen kinderen. Dat kan je flink in de weg zitten. Innerlijk kind werk en het aanleren van natuurlijke begrenzing helpen je dit belemmerende overlevingsmechanisme te doorbreken.
Jong geleerd
Jong geleerd is oud gedaan. Als je als kind hebt aangeleerd om jezelf aan te passen, de verantwoordelijkheid naar je toe te trekken en jezelf voortdurend te bekritiseren, doe je dat als volwassen KOPP-kind vaak nog steeds. In eerste instantie vaak onbewust. Maar hoe vaker je tegen problemen oploopt als gevolg van dit gedrag, hoe meer je gaat merken dat deze oude overlevingsmechanismen jouw geluk in de weg zitten. Waardoor het lijkt alsof jij voor altijd opgescheept zit met de negativiteit waarin jouw psychisch zieke ouder je meetrok. Dat hoeft echter niet zo te zijn. Want elke verandering, elke genezing, begint met bewustwording.
Ben jij een volwassen KOPP-kind?
Op volwassen leeftijd weet je vaak wel of je moeder of vader psychische problemen had, zelfs al kregen die klachten geen officiële naam. Als kind merk je het echt wel of een ouder bijvoorbeeld bijna altijd depressief is of regelmatig paniekaanvallen heeft. Je voelt al snel dat er weinig ruimte is voor jouw gevoelens en behoeften, omdat de ouder opgeslokt wordt door de eigen negatieve emoties. Narcistisch gedrag, angststoornissen, (manisch) depressieve klachten, woedeaanvallen en verslavingen van ouders hebben hoe dan ook grote invloed op hun kinderen.
De 7 gevolgen van opgroeien met psychisch zieke ouders
1. Overlevingsmechanisme
Wat doe je als kind van een ouder met psychische problemen? Je past je aan. “Als ik mijn vader/moeder zo min mogelijk tot last ben, gaat het vast beter met hem/haar”, is de overtuiging van het onschuldige kind. Daar ontstaat het overlevingsmechanisme, vaak al vanaf de peuterleeftijd. KOPP-kinderen zijn gewend om zichzelf weg te cijferen, om hun eigen behoeften ondergeschikt te maken aan de behoeften van de ouder. Ze stoppen hun eigen emoties weg en hebben er alles voor over om de ouder blij te maken.
2. Rolverwarring: parentificatie
Wat een KOPP-kind onbewust doet, is de rollen omdraaien. Omdat de ouder merkbaar hulp en emotionele steun nodig heeft, gaat het kind die proberen te geven. Daarmee gedraagt het kind zich als de ouder en wordt de ouder als het ware het kind. Die rolverwarring zorgt ervoor dat KOPP-kinderen een enorm groot verantwoordelijkheidsgevoel ontwikkelen, wat ook op volwassen leeftijd blijft voortbestaan. Niet alleen naar de ouder toe, maar naar alle mensen in de naaste omgeving van het volwassen kind.
3. Onzekerheid
Naast de neiging om zichzelf weg te cijferen en een overmatig verantwoordelijkheidsgevoel is ook een laag zelfvertrouwen typerend voor kinderen van psychisch zieke ouders. Jonge kinderen kunnen zichzelf nog niet los zien van hun ouders en zullen daarom altijd denken dat het hún schuld is dat een ouder niet gelukkig is. Dat maakt ze onzeker van zichzelf. KOPP-kinderen hebben vaak veel zelfkritiek. Dat gebrek aan zelfvertrouwen is iets wat er ook op volwassen leeftijd maar moeilijk uit te krijgen is.
4. Problemen op je werk
De rol die jij automatisch aanneemt op je werk wordt grotendeels bepaald door de manier waarop je als kind in de eerste sociale groep waartoe je behoorde – het gezin – functioneerde. Volwassen KOPP-kinderen zullen geneigd zijn om een ondersteunende, dienende rol op zich te nemen, in welke functie dan ook. Zij cijferen de eigen belangen weg voor het belang van het bedrijf, de manager of het team. Hard werken en daarbij voortdurend over de eigen grenzen heen (laten) gaan, kan uiteindelijk leiden tot burn-out.
Lees ook: Zo helpt de Chinese vijf elementenleer je bij het vermijden van een burn-out
5. Imposter syndroom
Ook het zogenaamde ‘imposter syndroom’ – de overtuiging dat je op een dag door de mand valt en mensen zullen merken dat je eigenlijk niets kan – is een typisch gevolg van het gebrek aan zelfvertrouwen van een KOPP-kind. Andere volwassen KOPP-kinderen hebben daarentegen juist enorme moeite met samenwerken en delegeren, omdat zij vanuit hun jeugd de overtuiging hebben dat zij de enige zijn die de dingen in goede banen kunnen leiden.
Lees ook: Heb je het gevoel dat je niet goed genoeg bent? Adviezen van een therapeut
6. Overlevingsmechanismen in je relatie
Je kan je misschien wel voorstellen wat zelfopoffering, een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zelfkritiek met een persoon doen binnen een relatie. Deze overlevingsmechanismen brengt volwassen KOPP-kinderen vaak in een vorm van codependentie met hun partner. Je bent emotioneel afhankelijk van je partner, omdat je als kind nooit de ruimte hebt gevoeld om je eigen autonomie te ontwikkelen. Voor een gezonde relatie is het nodig dat je alsnog ontdekt waar jouw natuurlijke grenzen liggen; hoe je kan verbinden zonder te vervloeien.
Lees ook: De 18 signalen van codependentie: zo weet jij of je in een ongezonde relatie zit
Disbalans in relaties
Omdat je als kind gewend was om de ouderrol op je te nemen, zal je dat als volwassen KOPP-kind binnen je relatie vaak onbewust ook nog doen. Je stelt je op als de eindverantwoordelijke voor jullie relatie en bent geneigd om je partner te verzorgen dan wel te coachen. Alsof hij of zij geen zelfredzame volwassene is (want dat ben je gewend van je vader of moeder). Een onevenwichtige relatie ligt voor KOPP-kinderen voor de hand, zolang zij hun oude patronen nog niet hebben kunnen overstijgen. Problemen hebben om überhaupt een relatie te hebben, door bindings- of verlatingsangst, kunnen ook het gevolg zijn van opgroeien bij een ouder die emotioneel niet beschikbaar was voor het kind.
7. Moeite met grenzen aangeven
Een kind heeft voor een gelukkige en veilige basis zowel moeder-energie als vader-energie nodig. De moeder-energie kan je zien als de energie van ‘je mag er helemaal zijn’. De vader-energie gaat over het vormen en kennen van grenzen. Niet alleen die van anderen, maar ook die van jezelf. KOPP-kinderen hebben zichzelf vaak aangeleerd om te anticiperen op de gevoelens van hun vader of moeder. Ze zijn meesters geworden in het invoelen in anderen, waardoor ze onvoldoende geleerd hebben om het verschil tussen zichzelf en de ander te blijven voelen. Om zichzelf op een natuurlijke manier te begrenzen. Ook volwassen KOPP-kinderen voelen hun eigen grenzen vaak nog onvoldoende of ontdekken die pas wanneer er al ver overheen is gegaan.
Zelf kinderen opvoeden
Ouderschap zal voor het volwassen KOPP-kind meestal voelen als een bijzonder belangrijke taak. Wanneer jij je bewust bent van de invloed van de psychische gesteldheid van je ouder op jou zelf, zal je het voor je eigen kinderen waarschijnlijk graag anders willen doen. Dit in combinatie met je lage zelfvertrouwen en bovenmatige verantwoordelijkheidsgevoel kan ertoe leiden dat jij extreem hoge eisen stelt aan je eigen ouderschap. Met als onvermijdelijk gevolg dat je jezelf schuldig voelt als je er niet in slaagt om daaraan te voldoen. Geen enkele ouder kan voorkomen dat zijn kind behalve fijne ook nare ervaringen meemaakt. Maar jij neemt het jezelf dubbel zo hard kwalijk.
Mag je kind jouw pijn zien?
Wat ook kan gebeuren is dat jij als ouder zo hard je best gaat doen om niet te zijn zoals je eigen ouder(s), dat jouw eigen kinderen nooit jouw pijn, verdriet of onzekerheden van je mogen zien. Want omdat jij van die emoties van jouw psychisch zieke ouder veel last hebt gehad, wil jij je kinderen daartegen beschermen. Maar ook hier gaat het om balans: je kinderen mogen best zien dat jij ook emoties hebt. Dat is zelfs heel goed voor hun eigen emotionele ontwikkeling. Het gaat erom dat er geen rolverwarring ontstaat en jij binnen die emoties nog steeds de volwassen ouder kan blijven.
Lees ook: Oude pijn: waarom het helen van je innerlijk kind jouw eigen kinderen helpt
Je innerlijk kind helen
Wanneer je je eigen patronen doorziet als volwassen KOPP-kind, wil je er natuurlijk ook iets aan doen om die mechanismen te doorbreken. Daarvoor zijn twee belangrijke innerlijke transformaties nodig: het helen van je innerlijk kind en het vinden van je natuurlijke begrenzing. Je innerlijk kind helen betekent in dit geval het kind uit de vroegere situatie tillen. In elke volwassene blijft de energie van het kind altijd aanwezig. Misschien krijgt die energie in je volwassen leven niet zoveel ruimte als het nodig heeft, omdat we bij het volwassen worden nou eenmaal ook vaak leren dat speelsheid, naïviteit en het najagen van kinderlijke verlangens ongepast is. Maar met de juiste, liefdevolle kaders die jij nu zelf als volwassene aan het kind kan geven, geeft het juist enorm veel levensvreugde als het kind in jou er helemaal mag zijn.
Je mag er helemaal zijn
Wanneer je jouw innerlijk kind zowel met je bewustzijn als in je energie helemaal leert zien en dragen, zal het vertrouwen krijgen in het leven. Je innerlijk kind voelt zich gehoord en gezien en veilig in de onvoorwaardelijke liefde die het nu van jou krijgt. De volwassen jij neemt nu eigenlijk met terugwerkende kracht de rol in van de ouder die het kind zo gemist heeft. Hierdoor ga je merken dat ook de volwassen jij steeds meer zelfvertrouwen krijgt, ruimte gaat nemen voor de eigen gevoelens en behoeften, en niet meer automatisch de problemen van anderen op de schouders neemt. Jouw kindstuk heelt, en daarmee heelt ook het volwassen KOPP-kind.
Verbinding met jezelf
Wanneer je groeit in het hebben van zelfliefde en afleert om jezelf op te offeren, kan jij steeds meer bewust kiezen in het bewaken van je eigen grenzen. De volwassen jij kan nu samen met je innerlijk kind gaan leren dat grenzen stellen niet zozeer gaat om je afsluiten van of verzetten tegen. Het gaat veel meer om het in verbinding blijven met jezelf, TERWIJL je ook in verbinding gaat met anderen.
Nu je geleerd hebt om je eigen gevoelens en behoeften de ruimte te geven, ben je in het contact met anderen bewuster van wat het met jou doet. Kun jij je innerlijk kind leren dat het nu een keuze heeft: is dit contact liefdevol naar zowel de ander als mijzelf? Of gaat dit over mijn natuurlijke grenzen heen? En in dat geval: kan ik iets anders doen in deze verbinding, waardoor ik ook mijn eigen grenzen respecteer?
Helende reis
Het volledig leren zien en liefhebben van je eigen innerlijke kind en de daardoor groeiende natuurlijke begrenzing van jezelf in het contact met anderen vormen dus essentiële sleutels om je oorspronkelijke overlevingsmechanismen als KOPP-kind om te vormen. Een ‘helende reis’, een vorm van regressiemeditatie in combinatie met het ontvangen van Reiki, is een effectieve manier om mensen te helpen bij het helen van hun innerlijk kind.
Jacqueline Rietveld is lichaamsgericht coach. Ze helpt mensen met klachten of persoonlijke ontwikkelvragen door middel van een totaalaanpak op lichamelijk, mentaal, emotioneel en energetisch niveau. Meer informatie vind je op haar website www.avaloncoaching.nl
Ongekende gevoelens
In ‘Ongekende gevoelens’ van Jonice Webb leer je de emotionele bagage vanuit je relatie met je ouders (en hun relatie met hun ouders) te herkennen en het patroon van ongekende emoties te doorbreken.
Het innerlijke kind in je relatie
Leer in 7 stappen omgaan met het innerlijke kind van jezelf én dat van je partner in ‘Het innerlijke kind in je relatie’ van Susanne Hühn. Ruim oud zeer op en geef liefde de ruimte om te bloeien.
Lees ook deze artikelen van Jacqueline Rietveld:
- Relatieproblemen? Zo doorbreek je patronen en geef je ruimte aan jullie verschillen
- Familiewonden en overgeërfd trauma: ben jij degene die de keten van pijn in je familie doorbreekt?
- Communicatie in je relatie: hoe open ben jij naar je geliefde?
- Oude pijn: waarom het helen van je innerlijk kind jouw eigen kinderen helpt
Jacqueline heeft sinds 2010 een praktijk voor lichaamsgerichte coaching en therapie. Ze behandelt klachten door middel van een totaalaanpak op lichamelijk, mentaal, emotioneel en energetisch niveau. Haar missie is om jou te helpen zo vitaal en vreugdevol mogelijk te leven. Daartoe geeft ze Reiki cursussen en begeleidt mensen in individuele coachtrajecten. Haar coaching bestaat uit een combinatie van gesprekken en energetisch lichaamswerk, waarin ze haar kennis op het gebied van o.a. Chinese geneeskunde, holistische voedingsleer en zielsontwikkeling toepast en deelt.
