Narcisme: dit is belangrijk om te weten over deze persoonlijkheidsstoornis
Door Mjon van Oers
Het kan niet anders dan dat er narcisten in jouw leven zijn. Maar misschien herken je ze (nog) niet! Mjon van Oers, auteur van Voorbij het narcisme, staat in dit artikel stil bij deze complexe persoonlijkheidsstoornis. Laat je informeren, want narcisten kunnen je beschadigen. “Ze leven vooral ten koste van anderen.”
De narcist is berucht om het ontduiken van diagnoses en het voor de gek houden van professionals.
Overal waar hij staat, kun je ook zij lezen.
Een zeer ernstige aandoening
Voldoende zelfliefde geeft blijk van een goede mentale gezondheid. Het andere uiterste is de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het is een controversieel, maar vaak nuttig label. Deze zeer ernstige vorm van narcisme kun je niet bagatelliseren. Het betreft een aandoening die een verwoestende uitwerking op de omgeving kan hebben.
En hoewel we eigenlijk liever geen labels plakken en het soms onterecht doen, blijft het belangrijk om mensen met een bepaalde stoornis te definiëren om zo jezelf, indien nodig, te kunnen beschermen.
Wat is een narcistische persoonlijkheidsstoornis?
Voor de goede orde wil ik nadrukkelijk vermelden dat de diagnostische kenmerken van de narcistische persoonlijkheidsstoornis enigszins arbitrair zijn. Ze zijn niet zo eenduidig als andere medische diagnoses, zoals bijvoorbeeld een gebroken been of een longontsteking. Deze aandoeningen zijn gemakkelijker te diagnosticeren, documenteren en bestuderen. De diagnose van de narcistische persoonlijkheidsstoornis is een stuk ingewikkelder.
Er zijn meer narcisten dan je denkt…
Hoeveel narcisten er zijn, is onbekend. Schattingen over hoeveel mensen er lijden aan de narcistische persoonlijkheidsstoornis variëren sterk. Volgens sommige onderzoeken beïnvloedt deze stoornis 0,1% van de bevolking, andere onderzoeken gaan uit van percentages die variëren van 3,4 tot wel 13,6% en zelfs hoger.
Laten we voor het gemak uitgaan van 5%. Dan kom je met een eenvoudig rekensommetje al snel tot de conclusie dat van elke twintig mensen die je kent, er tenminste één een narcist is. Ga maar eens na: één van je twintig familieleden, collega’s, vrienden. Misschien wel zelfs je partner. Hoe dan ook, je hebt vaker met narcisten in je leven te maken dan je waarschijnlijk beseft.
Het ontduiken van de diagnose
Een van de voorwaarden voor het label van een persoonlijkheidsstoornis: iemands functioneren wordt aanzienlijk geschaad. Maar dit is bij een narcistische persoonlijkheidsstoornis niet altijd even duidelijk. Een narcist kan lange tijd heel gewoon, charmant en overtuigend overkomen.
Het valt dus niet mee om een diagnose van een narcistische persoonlijkheidsstoornis te stellen en te concluderen hoeveel narcisten er daadwerkelijk onder ons leven. Er zijn vele moeilijkheden bij het vaststellen van dit ongezonde niveau van narcisme, zoals:
• Alleen een getrainde professional kan de klinische diagnose van de narcistische persoonlijkheidsstoornis stellen en zelfs dat kan lastig zijn.
• De diagnose en de ernst ervan hangen sterk af van wie de behandelaar is.
• Klachten en symptomen van de narcistische stoornis zijn vaak complex en onsamenhangend.
• De narcist is berucht om het ontduiken van diagnoses en het voor de gek houden van professionals.
• Een narcist doet zelden aan introspectie. Het zijn volgens hem altijd anderen die de problemen veroorzaken. Een narcist zelf geeft niet snel toe een probleem te hebben of narcistisch te zijn. Hierdoor komt hij niet zo snel in therapie.
• Er kunnen meerdere persoonlijkheidsproblemen tegelijkertijd spelen.
• Sommige stoornissen hebben veel gemeenschappelijke kenmerken met andere stoornissen, wat voor verwarring zorgt. Zo zijn er nogal wat overeenkomsten tussen narcisten en personen die lijden aan een borderline persoonlijkheidsstoornis, antisociale stoornis of psychopathie. Dat maakt het diagnosticeren van de daadwerkelijke stoornis er niet eenvoudiger op.
Naast bovengenoemde zaken zijn er nog allerlei andere diagnostische moeilijkheden, waardoor de stoornis narcisme als zodanig nogal eens gemist wordt.
Lees meer over de kenmerken van narcisme: 9 kenmerken van een narcist: zo herken je een narcist
Verslavingen als afleiding
Er is nog een reden waarom we niet weten hoeveel mensen er met een narcistische persoonlijkheid zijn. Deze stoornis gaat vaak hand in hand met verslavingen en dan wordt dáár de focus opgelegd. Iedereen kan verslaafd raken aan van alles, maar een narcist is bijzonder gevoelig voor verslavingen. Dit komt omdat de narcist in zijn fantasie wel God zelf kan zijn, maar meestal ziet het echte leven er heel anders uit. Om te voorkomen dat hij zich bewust is van zijn beperkingen, stoornis en ‘gewoonheid’, zoekt een narcist continu afleiding. Dit kan al snel de vorm aannemen van allerlei verslavingen.
De succesvolle narcist is verslaafd aan zijn werk. Ook overmatig gebruik van alcohol, drugs of voedsel komt voor. Of hij is verslaafd aan winkelen, sport, religie of geobsedeerd door zijn uiterlijk, de liefde, geld, veiligheid, kracht of zijn gezondheid. Een narcist kan er ook heilig in geloven dat hij altijd geluk heeft. Hij denkt dat hij leeft om te winnen en daardoor is hij gevoelig voor een gokverslaving.
Innerlijke leegte opvullen
Het narcisme kan samengaan met meerdere verslavingen tegelijkertijd, zoals verslaafd zijn aan alcohol én gokken. De verslavingen helpen de narcist om te ontsnappen aan zijn ongezond kwetsbare ego en grote angsten. De afleiding geeft hem de illusie van controle en maakt dat hij zich kan onttrekken aan de stress en de eisen van de werkelijkheid. Ook gebruikt een narcist verslavingen wanneer hij niet krijgt wat hij wil. Ze verlichten de verveling en helpen om de innerlijke leegte op te vullen.
Fouten & frustratie
Niemand vindt het prettig om fouten te maken, in gebreke te blijven, te verliezen, te worden bekritiseerd, genegeerd of om te worden afgewezen. Maar de meeste mensen verdragen het. En juist omdat het zo onaangenaam is, kan het resulteren in verandering, in verbetering. Het kan voor meer geluk in je leven zorgen. Vaak kun je ervan leren en zo groeien. Een narcist niet, die moet altijd een goed gevoel over zichzelf hebben.
Een narcist is niet in staat om van moeilijke dingen te leren en daardoor te groeien. Hij is vaak zo gefrustreerd dat hij een slecht gevoel niet kan tolereren. Dus zoekt hij snel naar manieren om de pijn te verzachten. Iemands narcistische gedrag wordt in veel gevallen nog eens versterkt door een verslaving. Grenzen vervagen nog meer.
Het verschil tussen normaal en pathologisch narcisme
Het is goed om in gedachten te houden dat er echt een verschil is tussen normaal en pathologisch narcisme. De egocentrische en zelfzuchtige eigenschappen van een narcist zijn dan misschien duidelijk, maar dat betekent nog niet dat alle egoïstische mensen narcistisch zijn. Iemand kan in zichzelf gekeerd zijn, maar nog steeds liefde voor anderen voelen.
Ook zijn er veel mensen die met angst leven, maar die niet werkelijk narcistisch zijn. Ze hebben nog steeds het beste met je voor. Ook al handelen ze niet altijd uit liefde, ze kunnen nog steeds goede bedoelingen hebben.
Leven ten koste van anderen
De narcist heeft een heel andere aanpak. Hij leeft vooral ten koste van anderen en bedenkt uitvluchten om zijn verantwoordelijkheden te ontlopen. Hij bedriegt en manipuleert enkel om zijn egocentrische behoeften te dienen. Een narcist leeft en handelt continu vanuit egoïstisch gedrag en egoïstische gevoelens en gedachten.
We zijn allemaal in staat om boos, egoïstisch of oneerlijk te zijn, maar dat komt niet voort uit een verlangen om anderen te kwetsen en te misbruiken om onszelf beter te voelen. Geen enkel normaal mens doet dit. En dat is het grootste verschil met iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis!
Wil je meer informatie over narcisme of begeleiding bij het herstellen van narcisme in je relatie, familie of werk? Ga dan naar www.mjon.nl/contact
Voorbij het narcisme
Voorbij het narcisme van Mjon van Oers laat helder zien hoe narcisme invloed kan hebben op alle facetten van het leven én wat je kunt doen om jezelf te beschermen.
Lees verder over narcisme:
Waarom voelen narcisten geen empathie?
Kan een narcist echt van je houden?
De ‘lieve’ narcist: wat zijn de kenmerken en wanneer ben je extra kwetsbaar voor dit type narcist?
Mjon van Oers is een toonaangevende autoriteit op het gebied van narcisme in relaties. Haar pioniersgeest levert transformerende publicaties op, waarmee ze al duizenden vrouwen én mannen geholpen heeft om te herstellen van narcistisch misbruik. Zij is sinds 1992 zelfstandig auteur en schrijft (ook) over bewegen, gezondheid, mens en relaties. Haar publicaties, onder andere over narcisme, verschenen in diverse tijdschriften, online artikelen, e-books en boeken. Mjon schrijft niet alleen, zij geeft ook workshops, lezingen en inspireert als trainer.
Een narcist is ook iemand die zelf ernstig getraumatiseerd is. En reageert vanuit deze pijn. Hij heeft een vals zelf gecreëerd en daar handelt hij uit. Wat ik geleerd heb als HSP'r is dat ik mijn moeder heel goed kon lezen, ik hoorde zelf aan haar loopje welke bui ze in was. Ik rebeleerde heel erg tegen haar als kind. En heb echt IN mezelf moeten kijken om dit te verwerken en öp te lossen en haar te vergeven om los te laten