Op trauma gebaseerd perfectionisme: verstop jij een deel van jezelf?
Door Margaret Rutherford
Het was jouw taak om te behagen, om veel te bereiken en je pijn voor jezelf te houden; dit was de boodschap van je omgeving. Nu verstop je een deel van jezelf uit angst voor afwijzing en uit perfectionisme. Het is een van de vele uitwerkingen van de perfect verborgen depressie. Dr. Margaret Rutherford, auteur van Perfect verborgen depressie, schrijft er in dit artikel over: ze laat je zien waar het vandaan kan komen en wat je eraan kunt doen.
Je hebt je aangepast als een manier om te overleven – om te voorkomen dat je gekwetst, genegeerd of bespot werd.
De verborgen kant
Ik zou je graag aan iemand willen voorstellen. Deze persoon is geen vreemde; je gaat al jaren elke avond samen naar bed. En elke morgen wacht hij of zij geduldig tot je wakker wordt, de slaap uit je ogen wrijft en een nieuwe dag aangaat waarin je probeert perfectie te bereiken. Je brengt de hele dag met hem of haar door, elke dag.
Deze persoon ben jij, of tenminste, het gedeelte van jou wat verborgen blijft – de jij die geen emotionele pijn kan uiten of laten zien. De jij die alle waargenomen kwetsbaarheden camoufleert met perfectionisme. De niet-zo-perfecte jij waar je de hele tijd van wegrent.
Wat heeft ervoor gezorgd dat je dit deel van jou bent gaan verstoppen?
Je hebt je aangepast als een manier om te overleven – om te voorkomen dat je gekwetst, genegeerd of bespot werd. Misschien had je een ouder die alcoholverslaafd was, of was er niet genoeg te eten in huis. Misschien ben je opgegroeid in een gezin waar niemand over pijnlijke of verdrietige dingen sprak, vooral niet als je vader ’s nachts stiekem je slaapkamer binnenkwam en tegen je zei dat je stil moest zijn, of toen je moeder op emotioneel gebied instortte en jij voor haar moest zorgen. Misschien werd je alleen geprezen als je wat had bereikt; als je niet het hoogste cijfer van de klas had, trokken je ouders zich terug of viel er een ongemakkelijke stilte. Misschien voelde je je onzichtbaar en zocht je erkenning door heel succesvol te worden.
De boodschap van je familie of van je leefomstandigheden was heel duidelijk: het was jouw taak om te behagen, om veel te bereiken en je pijn voor jezelf te houden. Dus stopte je moeilijke, verwarrende ervaringen weg en creëerde je de schijnwerkelijkheid van een perfect leven, waarbij je een masker opzette dat de wereld wel mocht zien.
Nu ben je iemand geworden die zogenaamd alles voor elkaar heeft. Je bent heel succesvol omdat je je best doet overal controle over te houden. Je bent een fantastische vriend voor iedereen, het masker dat je draagt laat zien dat je gelukkig bent. Je hebt een liefhebbend gezin, een goede baan en een leven dat bijzonder stabiel lijkt. Elke uitdaging die het leven je heeft geboden, heb jij doorstaan als een echte winnaar.
Dat andere deel van jou…
Toch is er een andere versie van jou… de ‘jij’ die niemand kent, degene die alle pijn die je hebt doorgemaakt heeft onthouden. Soms wil je niet geloven dat hij bestaat; je doet misschien zelfs alsof dat niet zo is. Misschien ben je zo weinig in contact met je pijn, dat je je compleet losgemaakt hebt van die jij. En toch vraag je je op stille momenten af waarom je zo angstig bent geworden en het onrustige gevoel hebt dat je iets moet gaan doen. Of je onderbuikgevoel fluistert je toe dat er iets mis is, waarna je boos wordt op jezelf dat je ondankbaar bent voor alle zegeningen in je leven.
Ik noem deze staat de perfect verborgen depressie.
Het is namelijk een depressie. Je walgt van jezelf, je bent moe, er is schaamte, je maakt je zorgen, je bent verdrietig, je hebt slaapproblemen, en misschien denk je zelfs wel eens aan zelfmoord. Maar deze gedachten heb je goed weggestopt.
Het is op trauma gebaseerd perfectionisme.
En als je in therapie gaat, kun je waarschijnlijk open en gedetailleerd praten over je trauma zonder daar een traan over te laten. Eigenlijk alsof je een boodschappenlijstje opleest. Je weet dat het er is, maar je voelt het niet.
Waarin verschilt een perfect verborgen depressie van een gewone depressie?
Een perfect verborgen depressie is geen psychiatrische diagnose; het is een syndroom van gedragingen en overtuigingen die de depressie maskeren. Het ziet er anders uit dan een ‘gewone’ depressie. Een van de twee belangrijkste kenmerken van een gewone depressie is bijvoorbeeld ‘anhedonie’, wat de diagnostische term is voor het gebrek aan het ervaren van plezier of zelfs volledige apathie gedurende activiteiten die voorheen als plezierig werden beschouwd. Als je een persoon bent die een perfect verborgen depressie heeft, lijk je totaal niet op deze beschrijving. Je bent de populaire voetbalcoach, de voorzitter van de ouderraad, of degene die de buurtbarbecue organiseert; je bent overal, altijd bezig, je doet vrijwilligerswerk, je helpt iedereen in je omgeving.
Heb jij een perfect verborgen depressie? Kom erachter door middel van deze checklist
Niemand heeft een vermoeden van jouw depressie… jijzelf waarschijnlijk ook niet.
Je kunt ophouden met jezelf verstoppen, maar hiervoor moet je een levenslange gewoonte doorbreken. En dat brengt een emotioneel risico met zich mee. Je zult je kwetsbaar moeten opstellen. Dus waarom zou je het doen? Waarom zou je het risico lopen? Omdat eenzaamheid en wanhoop op de loer liggen en je leven uiteindelijk zullen overnemen. En dat kan tot grote problemen leiden.
Wat kun je hieraan doen?
Vier stappen die je kunt nemen om aan je perfectionisme te werken…
1. Ga de strijd aan met je overtuiging dat focussen op jezelf egoïstisch is.
Iemand zei pasgeleden tegen me: ‘Ik kan het middelpunt van mijn leven niet zijn’. Je bent zo lang gefocust geweest op de behoeften van anderen, dat je ervan overtuigd bent geraakt dat zorgen voor jezelf ‘egoïstisch’ is. Het is belangrijk dat je je realiseert dat zelfbewustzijn iets heel anders is dan egoïsme.
2. Probeer iemand eens te vertellen over die andere ‘jij’.
Ik hoor vaak: ‘Ik kan er met jou wel over praten, omdat je een geheimhoudingsplicht hebt’. Dat is prima. Therapie is een goede manier om te leren hoe je op een veilige manier contact maakt met je emoties.
3. Erken dat de strategie die je als kind hebt ontwikkeld om op emotioneel gebied te overleven je nu meer kwaad dan goed doet.
De strategie van perfectionisme werkte als kind heel goed. Maar nu legt het te veel druk op je, voel je je angstig, sta je vaak ‘aan’ en moet je voor iedereen klaarstaan. En toch voel je je niet gezien. Je kunt ervoor kiezen om deze strategie te identificeren en te vervangen door een strategie die nu wel voor je werkt.
4. Accepteer dat verandering lastig kan zijn.
Je leven is gebaseerd op constant presteren op het hoogste niveau, en voor iedereen om je heen. Dat veranderen kan in het begin lastig zijn. Anderen kunnen weerstand bieden tegen die verandering en weten niet hoe ze met die ‘nieuwe jij’ om moeten gaan. Kwetsbaar zijn is moeilijk als je zo goed bent geworden in het verbergen van je emoties.
Het is aan jou om te beslissen of je stopt met het verbergen van je ware ik. Ik hoop dat je dat wel doet, want ik – en anderen – kunnen niet wachten om je te ontmoeten.
De echte jij.
Perfect verborgen depressie
We leggen onszelf allerlei onrealistische eisen op en het is nooit goed genoeg. We dragen deze zware last met een glimlach op ons gezicht, gedreven door onzekerheid, gebrek aan eigenwaarde en schaamte. Dit boek is er voor jou, om je te helpen met elke imperfecte stap die je gaat zetten op weg naar heling.
Lees verder over de perfect verborgen depressie:
De vijf fasen van heling bij een perfect verborgen depressie
De tien kenmerken van een perfect verborgen depressie
Inzichten: leren omgaan met perfectionisme
Margaret Robinson Rutherford voert haar eigen psychologiepraktijk en pleit in toonaangevende media voor meer aandacht voor onze mentale gezondheid. Ze deed jarenlang onderzoek naar de samenhang tussen perfectionisme en depressie en de verstrekkende gevolgen daarvan.
