Je brein kan herinneringen van je ‘weghouden’ wanneer ze te heftig voor je zijn. Daardoor heb je soms niet door dat je last hebt van een trauma maar heb je wel last van trauma-symptomen. Hoe kun je trauma symptomen herkennen? Deborah L. Korn beschrijft de drie symptomen van trauma in dit fragment uit Iedere herinnering verdient respect.
In de geestelijke gezondheidszorg is het inmiddels een erkend feit dat het brein herinneringen kan ‘weghouden’ die het als potentieel te destructief beschouwt om te laten bovenkomen.
Een trauma ontstaat wanneer bij iemand die wordt aangevallen of verlaten een vecht-of-vluchtreactie wordt geactiveerd die zo hevig is dat hij die reactie niet kan uitzetten als de dreiging eenmaal voorbij is. Zo komt hij klem te zitten in een toestand van adrenalinetoevloed. Zijn sympathisch zenuwstelsel blijft ‘aan’ staan, en hij kan niet omschakelen naar de ontspanningsfunctie van het parasympathisch zenuwstelsel. Met andere woorden: het lichaam is niet meer in staat is om stress te reguleren.
Bron: Complexe PTSS
Wil je meer weten over wat een trauma precies is en hoe het ontstaat? Je leest het in dit artikel.
Symptomen van trauma
Hoe kun je een trauma herkennen?
Bij trauma zijn drie primaire, universeel erkende soorten symptomen in het spel: intrusieve symptomen, vermijdingssymptomen en arousalsymptomen. Dit symptoomcluster wordt het meest geassocieerd met de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Intrusieve symptomen: herbeleving van traumatische gebeurtenissen
Intrusieve symptomen kunnen pijnlijk destructief zijn. Vaak geven ze de doorslag om in therapie te gaan. Deze symptomen houden verband met herbeleving van traumatische gebeurtenissen of aspecten van gebeurtenissen.
Voorbeelden van intrusieve symptomen
Ze kunnen worden ervaren als zich opdringende en herhalende beelden of zintuiglijke ervaringen (de auto die uit de bocht vliegt, een brandlucht), gedachten (ik ga dood), fysieke sensaties (hartkloppingen, zweten, pijn) of ondermijnende emoties (angst, schaamte). Andere voorbeelden zijn akelige dromen en nachtmerries die verband houden met trauma’s uit het leven. Soms kunnen zelfs gedragingen die geassocieerd worden met traumatische gebeurtenissen, zoals weghollen, verstoppen, bevriezen of vechten, getriggerd en herhaald worden. Het hoeft geen betoog dat mensen denken dat ze hun verstand verloren hebben wanneer ze in een soort flashback iets ruiken, horen, zien of ervaren wat er niet is of niet echt gebeurt.
Mensen zijn bezig met hun dag en plotseling zijn ze weer een kind van vijf dat zich voelt zoals destijds met een razende ouder aan de eettafel. Of ze zijn in Afghanistan. Ze zitten in een auto die een paar keer over de kop slaat. Het is een desoriënterende ervaring. Zonder het te beseffen verliezen ze hun gronding en aanwezigheid in het hier en nu en valt het verleden samen met het heden.
Wanneer kun je last hebben van intrusieve symptomen?
Vaak gebeurt dat op de meest ongelegen momenten; als ze een presentatie geven, achter het stuur zitten, hun kind opvoeden of seks hebben. Het idee dat ze zijn overgeleverd aan de genade van hun herinneringen veroorzaakt een ultiem gevoel van onmacht. Als logisch gevolg wordt hun wereld steeds kleiner terwijl ze de mensen, plaatsen en dingen die deze intrusies triggeren proberen te vermijden.
Voor mensen die hard gewerkt hebben om hun trauma naar hun onderbewuste te verdringen zijn binnendringende symptomen uitermate beangstigend en verlammend. Want als ze toeslaan is er vaak niet de minste context. In de geestelijke gezondheidszorg is het inmiddels een erkend feit dat het brein herinneringen kan ‘weghouden’ die het als potentieel te destructief beschouwt om te laten bovenkomen.
Als mensen die zich niet bewust herinneren wat er met hen is gebeurd plotseling in de greep komen van ontzetting, misselijkheid, flitsen van beelden of herhalende nachtmerries waar ze geen touw aan vast kunnen knopen, kan dat tot waanzin drijven. Sommige cliënten hebben me zelfs gevraagd of ik denk dat ze bezeten zijn. ‘Nee’, zeg ik dan. ‘Dit is een seintje van je brein dat er iets belangrijks is waar je naar moet kijken.
Vermijdingssymptomen: ontwijken van alles wat angst inboezemt
Als bepaalde plekken, mensen en omstandigheden angst inboezemen gaan we die uit de weg. Logisch toch? De angst fungeert als een indicatie dat er gevaar dreigt en wij mensen zijn ingeregeld om gevaar te vermijden. Maar traumaoverlevers kunnen moeilijk vaststellen of deze vermijding misschien adaptief is en op foutieve informatie berust. De urgentie om weg te rennen of te vermijden kan voortkomen uit een fragment van een eerdere herinnering die nog steeds invloed uitoefent in het heden, hoewel er van gevaar geen sprake is.
Als het oorspronkelijke gevaar speelde toen we nog niet oud genoeg waren om het te kunnen ontwijken hadden we maar één keus: dichtklappen, terugdeinzen of dissociëren, dat is mentaal vertrekken als dat fysiek niet mogelijk was.
Er ontstaat een probleem als deze copingmechanismen, uitschakelen, verstarren of vluchten om verwonding te voorkomen, worden voortgezet in de volwassenheid en we ons afsluiten van intimiteit, vreugde en openhartige verbinding met de wereld om ons heen. Zinvol en bevredigend leven en liefhebben is er niet meer bij en we hebben geen idee hoe het is om te Leven met een hoofdletter. En nu komt het: dit is nooit een definitieve oplossing. We kunnen niet voor eeuwig alles ontwijken. Vroeg of laat breekt er iets door de muur heen.
Hyper-arousalsymptomen: non-stop op je hoede
Hyper-arousalsymptomen duiden op de noodzaak van het lichaam voortdurend extreem waakzaam te zijn uit angst dat er om elke bocht gevaar loert. Het is het gevoel dat je constant op je hoede bent en hyperreactief op geluiden, geuren en intonaties.
In deze toestand schrikken mensen van het minste of geringste en hebben ze problemen met slapen, ontspannen en concentreren. Omdat hun alarmsysteem vastzit in de hoogste versnelling lijken ze misschien impulsief, roekeloos of geneigd tot zelfdestructief gedrag. In relaties voelen ze zich nooit echt veilig, ze kunnen niet relaxen of genieten van wat het huidige moment biedt.
De hyperalerte persoon leeft in een toestand van anticiperende angst en verwacht voortdurend bekritiseerd, gekwetst, gemolesteerd of verlaten te worden.
Zonder behandeling blijven veel mensen overgeleverd aan de genade van deze paniek en stress, of ze zoeken manieren om niet te voelen, te vermijden of ze bedwelmen zich met middelen. Als blootstelling aan trauma langdurig, chronisch en interpersoonlijk van aard is, zoals vroegkinderlijk misbruik en affectieve verwaarlozing of aanhoudend huiselijk geweld, is het symptomatisch beeld zelfs nog complexer. Naast de hierboven beschreven symptomen hebben mensen die lange tijd herhalende trauma’s hebben doorstaan wellicht symptomen ontwikkeld die geassocieerd worden met de diagnose complexe posttraumatische stressstoornis (C-PTSS).
Ontwijk jij je traumaherinneringen?
Traumaoverlevers gebruiken een reeks tactieken om niet te hoeven herinneren, weten en voelen. Dit zijn de tactieken en symptomen om herinneringen aan trauma te ontlopen:
Afstomping
Agressie
Alcohol en drugs
Alles verstandelijk benaderen
Anderen wegduwen
Anorexia/boulimia
Arrogantie/op je strepen staan
Bagatelliseren
Bovenmatig troosteten
Controledrang
Dissociëren
Emoties uitschakelen
Externaliseren
Geringschattende houding
Gokken
Groter voordoen
Hyperactief zijn
Jezelf onttrekken
Lachen en geintjes maken
Liegen
Misplaatste woede
Obsessief denken
Ontkenning
Onverschilligheid
Oordelen of anderen aanvallen
Op een eilandje gaan zitten
Over-verantwoordelijk
Perfectionisme
Pleasen
Promiscuïteit
Rationaliseren
Risico’s nemen
Ruzie zoeken
Sarcasme
Seks/pornografie
Spraakwaterval zijn
Suïcidale gedachten
Terugtrekken
Uitstelgedrag
Van onderwerp veranderen
Veel slapen
Vermijden
Verontschuldigen
Verslavend/dwangmatig gedrag
Verzet tegen wat is
Weigeren om te rouwen
Werkverslaving
Zelfhaat
Zelfkritiek
Zelfverwijt of anderen beschuldigen
Zelfverwonding
Zorgen
Bron: Iedere herinnering verdient respect
Iedere herinnering verdient respect
Herken je deze traumasymptomen en wil je van deze symptomen afkomen? Je kunt je trauma helen dankzij EMDR. Je leest alles wat je moet weten over trauma en trauma's helen in Iedere herinnering verdient respect.
Lees verder over trauma symptomen:
Over jeugdtrauma: triggers nodigen jou uit om te helen
Fawning: verlies jij energie door jouw sociale overlevingsstrategie?
Leven of overleven: is jouw zenuwstelsel chronisch overprikkeld zonder dat je het door hebt?
Deborah Korn is een vooraanstaande Amerikaanse traumatherapeut, docent, onderzoeker en auteur, onderscheiden met de Francine Shapiro award voor haar EMDR-werk.
