Vijf afweermechanismen die je als klein kind hielpen te overleven (die je nu beperken)
Door Gastauteur
De kans is groot dat jij vaak terugvalt in oude patronen van afweer om jezelf te beschermen. Dit gebeurt vaak onbewust om je innerlijke kind te beschermen: “Afweermechanismen hebben ons leven gered toen we klein waren en volledig afhankelijk,” zegt psycholoog Ingeborg Bosch in dit fragment uit haar boek Emotionele bevrijding. In dit artikel lees je over deze vijf afweermechanismen, waarom ze je nu enorm beperken en waarom ze zo moeilijk te herkennen zijn.
Afweermechanismen hebben ons leven gered, toen we nog klein en volledig afhankelijk waren.
De vijf afweermechanismen
In pri () worden vijf verschillende afweermechanismen onderscheiden. Dit zijn vijf verschillende manieren om pijnlijke ervaringen uit onze vroege jeugd te verdringen en te ontkennen. Deze vijf afweermechanismen kunnen worden gezien als een definitie van het ego. Mijn opvatting (Ingeborg Bosch, red.) is dat de vijf afweermechanismen samen in feite de manier vormen waarop het ego werkt.
Je zou kunnen zeggen dat onze geest ons als het ware ‘verdedigt’. Alleen hebben we deze verdediging niet meer nodig, want dat waar we onszelf onbewust tegen verdedigen, is al heel lang geleden gebeurd. In een ver verleden. Het is voorbij. En omdat we nooit meer dat kleine kind zullen zijn, kan het ons ook nooit meer overkomen. We zullen nooit meer zo machteloos zijn, zo overgeleverd aan de mensen die voor ons zorgen, zonder dat er een uitweg is.
Hoe zijn de afweermechanismen ontstaan?
De meesten van ons kregen wel voldoende fysieke zorg, maar vaak niet de warmte, steun en liefde die we als kind zo hard nodig hadden. Niet omdat onze ouders slecht waren en niet van ons hielden, maar omdat het leven hoge eisen stelt aan elk mens, en zeker aan elke ouder. Tel daarbij op dat elke ouder ook zijn eigen onverwerkte jeugdtrauma’s meedraagt. Dat maakt het moeilijk om onze baby’s en kleine kinderen te geven wat ze echt nodig hebben.
Voor kinderen is deze waarheid te pijnlijk om zich er bewust van te kunnen zijn. Een klein kind kan niet weggaan of betere verzorgers zoeken, heeft nog geen idee van tijd, kan zijn eigen behoeften niet vervullen of onder woorden brengen en is volledig afhankelijk van zijn verzorgers. Het gevolg is dat een klein kind deze ervaringen niet kan verwerken en ze met behulp van de vijf afweermechanismen verdringt in zijn onderbewustzijn. Kortom, afweermechanismen hebben ons leven gered toen we klein waren en volledig afhankelijk.
De vijf afweermechanismen die ons als kleine kinderen hielpen te overleven
Hieronder volgt een korte omschrijving van de vijf pri-afweermechanismen.
1. Ontkenning van behoeften (ovb)
De essentie van ontkenning van behoeften is dat mensen die een sterke ovb-afweer hebben min of meer onverschillig tegenover anderen zullen staan. Ten onrechte wordt dit wel onthechting genoemd of verklaard met: ‘Ik ben gewoon een stil type, ik ben graag alleen thuis.’ Deze mensen zullen meestal een vrij vlakke emotionele staat ervaren, wat ze dan kunnen zien als onthechting of als een ‘rustig karakter’. Dat is een vergissing, want ontkenning van behoeften is een staat van grotendeels emotioneel verdoofd zijn. Deze verdoving (er is geen sprake van echt enthousiasme of verdriet of andere duidelijk herkenbare emoties of gevoelens) is een typisch kenmerk van ovb.
Mensen met veel ovb hebben meestal weinig vrienden en de vriendschappen die ze hebben zijn over het algemeen oppervlakkig. Vaak zien ze hun solitaire manier van leven als spirituele onthechting, een zogenoemde ‘Zen-manier van leven’, of zoals gezegd een ‘stil karakter’. Vaak is deze staat echter gebaseerd op een afweermechanisme dat het hart afsluit en het moeilijk of zelfs onmogelijk maakt om betekenisvolle verbindingen met anderen aan te gaan.
2. Valse hoop (vh)
Valse hoop is het afweermechanisme dat vooral gedreven wordt door het anderen naar de zin proberen te maken. In dat geval zijn onze gevoelens en ons humeur afhankelijk van de waardering van anderen. ‘Ik kook voor jou, niet omdat ik voor je wil koken, maar omdat ik wil dat je me waardeert als een aardig en attent mens.’
3. Valse macht (vm)
Valse macht is het afweermechanisme dat oordeelt over mensen, in het algemeen (‘Mensen zijn slecht en je kunt ze niet vertrouwen’) of in het bijzonder (‘Ik weet dat Elly een beetje dom en saai is’). Het geeft een gevoel beter te zijn dan anderen.
4. Primaire afweer (pa)
De primaire afweer geeft ons het idee dat we niet goed genoeg zijn, dat we te klein of te groot, te dik of te dun zijn, of wat dan ook. Het komt er in ieder geval op neer dat er iets met ons mis is. We hebben het gevoel dat we op de een of andere manier niet goed genoeg zijn en voelen ons schuldig.
5. Angst
Tot slot het afweermechanisme angst dat zorgt voor gevoelens van spanning, nervositeit en angst waardoor we situaties vermijden, ook als er geen fysiek gevaar dreigt. Bang om te spreken in het openbaar? Bang voor spinnen? Ben je bang om jouw waarheid uit te spreken? Bang voor tunnels of druk verkeer? Bang om alleen te zijn? Deze irrationele angsten horen niet bij emotionele bevrijding.
Hoe kun je de afweermechanismen herkennen?
Het herkennen van de verschillende afweermechanismen is niet zo gemakkelijk als het lijkt. Het belangrijkste om te onthouden is dat onze afweermechanismen ons dienden toen we kleine kinderen waren en volledig afhankelijk van onze verzorgers, die ons niet alles konden geven wat we nodig hadden.
Afweermechanismen sluiten ons hart
Als onafhankelijke volwassene die in staat is om voor zichzelf te zorgen, hebben we onze afweermechanismen niet meer nodig. Sterker nog, alle afweermechanismen worden destructief in ons volwassen leven:
Angst zorgt ervoor dat we een beperkt, ongelukkig leven leiden en belemmert ons bij het ontwikkelen van onze potentiële talenten. Primaire afweer houdt ons opgesloten in ons ‘kleine veilige wereldje’ thuis, met gevoelens van zwaarte en passief gedrag. Valse macht brengt ons in conflict met onze kinderen, onze partner, onze familie, onze vrienden en onze collega’s. Valse hoop verbruikt al onze energie en ontkenning van behoeften maakt ons leven in emotioneel opzicht oppervlakkig, saai en solitair en leidt vaak tot verslavingen.
Alle afweermechanismen houden ons gevangen. Gevangen in het onbewuste idee dat we onszelf ergens tegen moeten beschermen. Daardoor zien we de wereld in het ergste geval als een oorlogsgebied of, in het gunstigste geval, als een plek met mensen waar we nauwelijks verbinding mee hebben.
Fragment uit: Emotionele bevrijding
Emotionele bevrijding
Overwin de uitdagingen in je leven door te beseffen dat al je emoties van binnenuit komen. Ontsluit met de hierdoor opgedane inzichten het volle potentieel dat in je schuilt .
Lees verder:
- Moederwond: waarom een emotioneel afwezige moeder haar kind niet kon geven wat het nodig had
- De 10 kenmerken van een perfect verborgen depressie
- Emotionele verwaarlozing als kind: opgroeien zonder emotionele behoeften
- Onverwerkte trauma-symptomen: hoe kun je ze herkennen?
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
