Dit is waarom een burn-out niet altijd door werkstress ontstaat, maar door emotionele stress
Door Mieke Lannoey
Mieke Lanoey was een bevlogen hulpverlener in de geestelijke gezondheidszorg. Een sector waar ze zou werken ‘tot ze erbij neer zou vallen’. Dat gebeurde, alleen veel vroeger dan ze had gedacht, en niet op een door haar gewenst moment maar door een burn-out. Het dwong haar tot stilstand, aanvaarding, loslaten en een bewuste manier van kijken naar het leven. In dit artikel legt ze uit: waarom een burn-out niet altijd gerelateerd kan worden aan werkstress, maar dat emotionele stress juist de basis is.
Waar velen het herstel van een burn-out als het eindpunt beschouwen, is het in werkelijkheid slechts het begin.
Emotionele stress en burn-out
Wanneer het gaat over burn-out, wordt werk- of engagementstress als dé grote oorzaak beschouwd. Naar mijn ervaring klopt dit niet en ligt emotionele stress aan de basis. Het bewezen gegeven dat burn-out meestal ontstaat in de relationele sfeer op het werk, lijkt dit te staven. In onze op-het-hoofd-gerichte maatschappij is voelen van ondergeschikt belang. We zijn dan ook massaal het contact met onze gevoelens (en daarmee met onszelf ) kwijtgeraakt, terwijl het de leidraad van ons leven zou moeten zijn.
Emotionele stress wordt daarom niet snel (h)erkend, terwijl het langzaam maar zeker al je levensenergie en -vreugde aantast. Want emotionele stress, zoals eenzaamheid, kan je cortisolniveau gevaarlijk doen stijgen. Onverwacht eenzaam worden, zoals bij een plotselinge relatiebreuk, heeft bovendien hetzelfde effect op je lichaam als fysiek bedreigd worden.
De vele mogelijke oorzaken van een burn-out
Naast eenzaamheid zijn schuld- en schaamtegevoelens, het gevoel niet goed genoeg te zijn of tekort te schieten, financiële zorgen, gevoelens van onvrijheid, onverwerkt verdriet, faalangst en de angst voor afwijzing enkele voorbeelden van onderschatte emotionele stressoren. En daar heeft in onze huidige maatschappij bijna iedereen mee te maken! Denk aan:
- De vele relaties en huwelijken die mislopen en gevoelens van schuld (bijvoorbeeld tegenover de kinderen), schaamte, falen en eenzaamheid teweegbrengen.
- Er dienen zoveel balletjes in de lucht gehouden te worden dat veel mensen het gevoel hebben tekort te schieten in bepaalde rollen (te weinig tijd voor je kinderen, voor je partner, voor je zorgbehoevende ouders, voor je vrienden…).
- Hoeveel mensen voelen zich gevangenzitten in hun eigen leven en/of in de gouden kooi van hun werk. De reden waarom mensen massaal in die gouden kooi blijven zitten is omdat dit hen financiële zekerheid geeft.
- Veel alleenstaanden en alleenstaande ouders komen financieel amper rond en worden niet voor niets ‘de werkende armen’ genoemd.
- Hoe snel je terug naar ‘business as usual’ wordt gedwongen na het verlies van een dierbare, bijvoorbeeld na het overlijden van een van je ouders of na het doormaken van een miskraam. Er is geen ruimte voor rouw.
- In onze maatschappij is wie je bent volledig komen samen te vallen met wat je doet. Falen in je werk staat daardoor bijna gelijk aan falen als mens. Uit het verlangen ‘iemand te zijn en ergens bij te horen’ ontstaat bewijsdrang en de neiging om de lat voor onszelf perfectionistisch (en onrealistisch) hoog te leggen.
Ik kan het daarom niet nalaten de gemeenschappelijke factoren in kaart te brengen tussen een werkgerelateerde en een relationele burn-out.
Grenzen overschrijden
Eerst en vooral komt het natuurlijk allemaal neer op grenzen. Net zoals bij een ‘gewone’ burn-out heb je bij een relationele burn-out je eigen grens meermaals verlegd en overschreden. Dit gebeurt grotendeels onbewust, meestal omdat je – door een gebrek aan individuatie (door niet te weten wie je zonder de ander bent omdat je je identiteitsgevoel ermee hebt verbonden) – niet goed in contact staat met je eigen grenzen. Wanneer je dan eindelijk toch je grens aangeeft, is het kwaad al geschied. De emmer is op dat moment niet gewoon vol, maar al geruime tijd aan het overstromen. Zo was het ook op mijn werk, op het moment dat ik aan de alarmbel trok zat ik al gevaarlijk diep in het rood.
Snakken naar erkenning
Daarnaast word je in eerste instantie juist geprezen omwille van je geweldige aanpassingsvermogen door je werkgever of partner. ‘Bedankt dat je wilde invallen voor die zieke collega en daardoor de afdeling draaiende wist te houden’, mocht ik meermaals horen. Dankbaar voor de erkenning die ik kreeg, ging ik voorbij aan het feit dat ik meermaals zeven dagen op rij werkte en maandenlang de taken van drie mensen op mij nam.
Ook mijn ex-partner prees mij omwille van mijn vlotte aanpassingsvermogen. Toen hij bijvoorbeeld met de feestdagen weer niet bij mij kon zijn omwille van een onverwachte kans op werkgebied. Wat een fantastische partner was ik toch dat ik daar zoveel begrip voor had. Ik gunde het hem ook ‘uit liefde’, je wilt immers dat je partner gelukkig is. En als daar wat opofferingen van jouw kant bij horen, dan is dat maar zo, toch?! Intussen ga je maar weer eens voorbij aan je eigen noden en behoeften.
Toewijding tonen
Mensen die vatbaar zijn voor een burn-out worden beschouwd als toegewijd. Toegewijde werknemers zijn vergelijkbaar met toegewijde partners, beiden zijn heel loyaal aan de relatie (met de werkgever of de partner).
Bij een relationele burn-out gaat de loyaliteit naar de partner zo ver dat zijn/haar behoeften boven die van jezelf worden geplaatst of zelfs samen komen te vallen. Ik benoemde meermaals een burn-out als een identiteitscrisis, omdat je identiteit samen komt te vallen met je beroep of status. Bij een relationele burn-out is dat eigenlijk niet anders.
Streng voor jezelf
In plaats van te zeggen: ‘Ik heb alles gedaan wat ik kon om deze relatie te doen slagen’ wanneer het dan onvermijdelijk toch misloopt, zeggen mensen met een relationele burn-out: ‘Ik had nog harder mijn best moeten doen, nog meer geduld moeten hebben, het nog langer moeten volhouden, het niet zomaar mogen opgeven…’. De opluchting, die wel heel even wordt gevoeld, maakt al snel plaats voor een gevoel van falen en schuld. Je wijt het mislopen van de relatie volledig aan jezelf waardoor het aanvaardingsproces moeilijk verloopt. Ook al voel je je compleet leeg, je zou nog meer geven als de relatie daardoor zou worden zoals ze eens was of zoals je hoopte dat ze in de toekomst zou zijn.
De voeling kwijt met de realiteit
Iedereen leek mijn relatiebreuk te zien aankomen, behalve ikzelf. Ook al wist ik reeds geruime tijd dat onze relatie nergens naartoe aan het gaan was. Of, zoals een vriendin het heel helder wist te omschrijven, ‘dat de relatie niet geaard was’. Toch bleef ik maar trekken en trekken, daarbij een hoop dood gewicht meesleurend, net zoals ik destijds deed op de afdeling waar mijn burn-out ontstond. In je hoofd zit namelijk zo een idealistisch beeld, waar je koste wat het kost aan wilt blijven vasthouden. Tot je wel moet loslaten…
Gek genoeg leek het alsof mijn patronen mij loslieten, in plaats van ik hen, zodra ik ze niet meer mentaal trachtte te begrijpen maar mezelf er op een diepere laag van bevrijdde met behulp van het vrijgekomen creatievermogen in mezelf. Hierdoor kwam niet alleen levensenergie vrij, maar kon ik ook nieuwe overtuigingen installeren die dienstbaar waren aan mijn groeiproces. Durfde ik keuzes te maken die helemaal niet logisch of evident waren, maar wel trouw aan wie ik was. Keuzes waardoor ik een andere levensstijl ging leiden en mijn ware natuur tot expressie bracht, waardoor ik mijn uniekheid wortels gaf in de wereld.
Het transformatieproces dat tijdens een burn-out in gang wordt gezet, dient niet om jou te testen of op de proef te stellen (iets wat ik lange tijd heb gedacht). Het dient wel om jou je ware aard te helpen herinneren zodat je deze vervolgens kunt uitdrukken in je levenskeuzes, wat de reden is waarom je hier op aarde bent. Je ware aard, die vrij, blij, levendig, bruisend en expansief is, kan enkel naar boven komen als alles wat niet je ware aard is wordt opgeruimd.
Nooit meer de oude
Nooit meer de oude van Mieke Lannoey is een boek over het leven na een burn-out. Waar velen het herstel van een burn-out als het eindpunt beschouwen, is het in werkelijkheid slechts het begin. Het begin van een nieuwe manier van leven en werken, die begint met te aanvaarden dat je nooit meer de oude wordt. Ze neemt je mee op haar persoonlijke zoektocht om vanuit de kern te veranderen en inspireert je met haar visie op wat wil ontstaan: een nieuwe maatschappij!
Lees ook deze artikelen van Mieke:
Waarom een burn-out vaak samengaat met depressieve gevoelens
10 tekenen dat je vastloopt in je leven (die leiden tot een burn-out)
Je burn-out aanvaarden, hoe doe je dat?
Schrijven is voor mij een manier om ervaringen te verwerken, verbanden te ontdekken, processen te duiden en inzichten te delen. Niet als coach, therapeut of academicus, wel als Mieke. Een mens die zich al (onder)zoekend een weg door het leven baant.
Proficiat met jouw nieuwe boek Mieke ! Opnieuw zal je velen kunnen ondersteunen in hun proces ❣️
Klopt volledig waar je vertelt
Ik kijk er absoluut naar uit het boek te lezen. Er zullen hier velen iets aan hebben. Dit boek is een waardevol geschenk en ongetwijfeld een handleiding voor ieder van ons.
Heel mooi en goed omschreven. Dit is totaal ander niveau, geschreven door iemand die zelf een burn-out heeft doorgemaakt. Het is een start naar je ware aard en doel van het leven.