Het is zeker niet zo dat alleen hooggevoelige mensen last hebben van stress of dat alle hooggevoeligen onder stress en overprikkeling lijden. Wel zijn de oorzaken vaak anders dan die van minder sensitieve mensen. De redenen waarom hoogsensitieve personen het meest onder stress lijden zijn:
– Zij vluchten en onderwerpen zich vaker dan dat ze vechten;
– De ‘artistieke persoonlijkheid’ heeft vrije tijd en inspiratie nodig;
– De ‘zorgzame persoonlijkheid’ cijfert zichzelf weg;
– De hooggevoelige is dikwijls perfectionistisch en plichtsgetrouw;
Vluchten in plaats van vechten
Over het algemeen wordt vlucht-vechtgedrag vaak in één adem genoemd met stress. Kijken we hier wat specifieker naar, dan zijn vluchten, vechten of de derde vorm ‘bevriezen’ verschillende reactiepatronen. Eigenlijk zijn er zelfs vier vormen van reageren in geval van stress: – de vijand aanvallen of bedreigen; – bevriezen om aan de aandacht te ontsnappen; – terugtrekken of vluchten, weg van vijand of gevaar; – zich onderwerpen, onderdanig zijn en toegeven aan de wil van de sterkere.
Je kunt je voorstellen dat sensitieve mensen niet zo vaak kiezen voor de eerste variant. Hooggevoeligen vluchten vaker dan dat ze vechten. De reactie op stress van een hsp’er is er vaker een van in de schulp kruipen (onderwerpen of bevriezen), wat andere consequenties heeft voor de gezondheid. Het veroorzaakt een sluipende vorm van stress, die gemakkelijk chronische vormen kan aannemen. De maatschappij beloont mensen met een actieve, ondernemende instelling en ook brutaliteit wordt meer gewaardeerd. Mensen met een terughoudendere persoonlijkheid, introverte mensen, geven minder helder aan wat ze nodig hebben, kunnen minder gemakkelijk een duidelijk ‘nee’ of ‘ho’ laten horen.
De kans dat iemand met angst reageert in plaats van te vechten, is zowel aan de sensitiviteit als aan de introversie gerelateerd. Slechts een derde van de hooggevoeligen heeft een meer open, extravert karakter of is moedig en bereid om te vechten. Fysiologisch gezien is verstarren minder gezond dan vechten, omdat de energie die door het alarmsysteem vrijgezet wordt niet wordt benut. Stresshormonen blijven langer in het lichaam rondcirkelen en kunnen minder snel afgebouwd worden. Daarom wordt sporten aangeraden als een manier om stress af te bouwen. Let op: matig sporten, want topsport en sport met gebruik van anabolen en doping verhoogt alleen maar de vechtreacties in het lichaam.
De artistieke persoonlijkheid heeft vrije tijd en inspiratie nodig
Een deel van de hoogsensitieve mensen heeft een artistieke component in de persoonlijkheid. Kunstenaars en onderzoekers hebben een ander ritme en hebben juist rust nodig om goed te kunnen werken. De manier waarop hun hersenen optimaal functioneren is anders dan van iemand die met zijn handen werkt of afhankelijk is van sociale interactie. Opgelegde structuren en een hoog tempo werken averechts en maken de creatieve geest minder effectief. Om goed te kunnen ontdekken, uitvinden en creëren zijn ontspanning en veel tijd onontbeerlijk.
Het talent van de creatieve hooggevoelige zit hem in de diepgang, in de mate van introspectie, in geestverruimende en grensverleggende ideeën. Stress, haast en tijdgebrek botsen met dit type denkwerk. Tijd en ritme zouden veel individueler vormgegeven moeten worden, want hierin schuilt vaak de onprettige frictie. Actieve mensen dringen de langzamere medemens een te snel levenstempo op.
De zorgzame persoonlijkheid cijfer zichzelf weg
Hooggevoelige mensen kunnen ook bijzonder zorgzame mensen zijn die zich goed kunnen inleven in anderen. Het lijkt erop dat ze een bijzonder talent hebben voor empathisch gedrag, goed zien en aanvoelen wat een ander beweegt en nodig heeft.
Meevoelen, de pijn van een ander voelen, of zich inleven zijn vormen van empathisch gedrag die een doel hebben: zich goed aanpassen aan de omgeving en zorgzaam zijn voor anderen. Niet iedereen is hier even begaafd in, maar mijn ervaring na ruim tien jaar begeleiding van hooggevoeligen is dat hooggevoelige mensen er vaak mee behept zijn. Door die goed ontwikkelde gerichtheid op anderen, vergeten hooggevoeligen zichzelf vaak op de eerste plaats te zetten. Het is niet eens een kwestie van vergeten, maar ook dat zij het moeilijk vinden. De noden van anderen gaan dikwijls voor de eigen behoeften.
De hooggevoelige is vaak plichtsgetrouw en perfectionistisch
Hooggevoeligheid is een eigenschap die consciëntieus gedrag voortbrengt: en braaf, gewetensvol, aangepast handelen. Omdat hoogsensitieve mensen er van nature toe neigen zich goed aan omstandigheden aan te passen, zullen zij eerder gewetensvol en perfectionistisch van aard zijn. Deze karakterkenmerken zijn eigenschappen die stress in de hand werken. Eigenschappen die bekend staan om hun verhoogde kans op chronische stress zijn:
– perfectionisme – ambitie – prestatiegerichtheid– competitie – gehaastheid – niet ‘niets’ kunnen doen – vaak twee dingen tegelijk doen – veel van jezelf eisen en ‘moeten’ – groot verantwoordelijkheidsgevoel – grote betrokkenheid bij gezin of werk – streven naar waardering van anderen – moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, grenzen kunnen aangeven of voor – jezelf kunnen opkomen – moeilijk steun kunnen vragen – gevoelens slecht kunnen uiten.
Veel van deze eigenschappen passen op de karakterbeschrijving van de hoogsensitieve persoon. Veel van jezelf eisen, slecht grenzen aangeven, perfectionisme, moeilijk steun kunnen vragen, niet niets kunnen doen, leidt gemakkelijk tot chronische overbelasting.
Geschreven door Susan Marletta Hart
Kijk voor meer informatie op Susanmarlettahart.nl
Voluit leven met hooggevoeligheid
Susan Marletta Hart definieert in ‘Hooggevoeligheid en stress’ de oorzaken van chronische stress. Ook beschrijft ze hoe een hooggevoelige ermee kan leren omgaan. De aandacht gaat ook uit naar vroegkinderlijke stress, hormoonhuishouding en chakra’s. Praktijkvoorbeelden completeren dit toegankelijke boek.
Lees ook deze artikelen:
Cortisol: 9 tips om dit stresshormoon te verlagen
Je energieveld reinigen: zo kun je stagnerende stress sneller loslaten en energieën zuiveren
Wandelen als natuurlijke stressverlager: de heilzame werking van de natuur
Chinese Geneeskunde: stress verlagen en je weerstand verhogen in een stressvolle periode
Susan Marletta Hart (1971) is een autoriteit op het gebied van hooggevoeligheid. Haar boeken ‘Leven met Hooggevoeligheid, van opgave naar gave’ (2003 Ten Have) en ‘Leven met hooggevoelige Kinderen’ (2013, Ten Have) werden bestsellers. Naast haar schrijfwerk geeft ze cursussen, lezingen, workshops, consulten en trainingen aan professionals.
